Haiti

Haiti, Amerika'da Karayip Denizi'nde bir ada ülkesidir Küba'nın doğusunda yer alan Hispaniola Adasındaki iki ülkeden, batı kısımdaki ülke olup diğer ülke Dominik Cumhuriyeti'dir Yüzölçümü 27750 km² olan ülkenin nüfusu 79 milyon(2003), başkenti Port-au-Prince'tir


Eski bir Fransız sömürgesi olan Haiti, Kuzey ve Güney Amerika'da, Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra bağımsızlığını ilan eden ikinci ülkedir Buna karşın bugün Batı Yarımkürenin en fakir ülkesidir ve yönetiminde bir anarşi durumu halen devam etmektedir

Tarih



Haiti'nin asıl yerli halkı Arawak (ya da Taíno)'lardır Kristof Kolomb'un 1492'de yeni dünyanın keşfinden sonra adaya Hispaniola adı verilmişti Hispaniola Adası, Avrupa'dan gelip "yeni dünyayı fethedenler"in üslerinden biri haline geldi O zamanda yaşamış İspanyol Katolik rahip Bartolome de Las Casas, Türkçe'de de 'Kızılderili Katliamı' adıyla yayınlanmış kitabında ada hakkında şöyle yazmaktadır:


"Bu ada üzerinde (ben 1508'de vardığım zaman) 60 bin insan yaşıyordu, Kızılderililer de dahil olmak üzere Ne var ki 1494'ten 1508'e kadar 3 milyonun üzerinde insan savaştan, kölelikten ve madenlerden dolayı yok olmuştu Gelecek nesillerde buna kim inanacaktır?"


Bazı tarihçiler Las Casas'ın bu rakamı abarttığını ve nüfusun 1 milyon kadar olduğunu düşünmekteyse de bazıları 8 milyona kadar vardığını savunmaktadır Bununla birlikte Las Casas'ın bu kitabında Kuzey Amerika'nın kıyılarından güneye doğru tüm Orta Amerika, Güney Amerika'nın kuzeyi ve Karayibler'deki adalarda yapılan Kızılderili/yerli katliamlarını anlattığı gibi, yeni dünyanın keşfinden sonra bölgede büyük kıyımlar yaşandığı şüphesizdir


17 ve 18yüzyıllarda adanın bugünkü Haiti olan 3'te 1'lik batı kısmı Fransız deniz korsanlarının eline geçti Fransızlar burayı İspanyol ve İngiliz gemilerini taciz etmek için kullandılar Daha sonrasında Saint-Domingue adını verdikleri adanın bu kısmında şeker ve kahve üretimine başladılar Fransız İmparatorluğunun 18yüzyıldaki en zengin sömürgelerinden biri haline gelen Saint-Domingue, 1780'lerde Avrupa'da tüketilen şekerin %40, kahvenin ise %60 kadarını üretmişti Bu dönemde şekerkamışı ve kahve ekim alanlarında çalıştırılmak üzere 790000 kadar Afrikalı köle getirildiği tahmin edilmektedir


1789 Fransız İhtilali Saint Domingue'nin kaderini de kökten etkiledi Fakir ve zengin beyazlar, devrim sonrası yasalara göre koloninin nasıl yönetileceği konusunda anlaşmazlığa düştüler Bu arada, kölelikten kurtulmuş siyahlar ve yerliler, ihtilalin getirdiği Vatandaş ve İnsan Hakları Bildirgesine göre kendilerinin de Fransız vatandaşı olduklarını ileri sürdüler Bu arada Haiti İsyanı'nı başlatan köleler Haitili liderler Toussaint L'Ouverture, Jean-Jacques Dessalines ve Henri Christophe önderliğinde bir silahlı güç haline geldiler Yerliler ordusu Fransız güçleri ile Napoleon Bonapart'ın 1803'te gönderdiği ve sarı hummadan kırılan orduyu yendi Bunların sonucunda Haiti kendi yerli ismiyle 1804'te bağımsızlığını ilan etti General Dessalines yönetimi eline aldı ve 1805'te Anayasa ilan etti Anayasaya göre herkes din özgürlüğüne sahipti ve herkes (aralarında bulunan, Napoleon ordusundan kalan Polonyalılar ve Almanlar da dahil) Haitili "siyah" olarak tanımlandı Ancak verilen sözlere rağmen, adada yaşamaya devam eden Fransızlar Dessalines'in emirleri doğrultusunda vahşice yöntemlerle öldürüldü Bu katliam sırasında Jean Zombi adında gaddar bir yerli, beyaz insanlara öldürülmeden önce işkenceler yaptırıyordu "Zombi" kelimesinin kökeni buradan gelmektedir


Haiti bağımsızlığına rağmen 1826'da Panama'da yapılan bağımsız Amerika ülkeleri toplantısına dahil edilmedi ve ABD tarafından 1862'ye kadar tanınmadı IDünya Savaşı'nda 1915 yılından 1934'e kadar ABD Haiti'yi işgal ve kontrol altında tuttu Haiti 20yüzyıl boyunca da darbeler, katliamlar ve iç savaşlardan kurtulamadı