Fidanların Kalitesi

Fidanların Sınıflandırılmsı - Fidanların Kalite Çeşitleri - Fidanların Çeşitleri

FİDANLARIN KALİTE SINIFLAMASI

iğne yapraklılar, daimi yeşil yapraklılar, yapraklanın döken ağaçlar ve çalı lar, güller, tırmanıcılar, sanlıcılar ve sürünücü bütün odunsu bitkilerin ekim ve re-pikaj fidanları etkin bir kalite sınıflamasına tabi tutulurlar

Ülkemizde fidanlıklarda fidanlar yaşlarına ve boylarına göre sınıflanarak sa tılırlar Yaş daha ziyade kamu fidanlıklarında, boy ise özel fidanlıklarda ağırlık ta şır Birçok durumda da her ikisi de dikkate alınır Fidanlar yalnız ekim yastıkla rında yetişip repikaja tabi tutulmadan satılırsa,bunlar

1 vejetasyon devresini bu şekilde geçirmişlerse

1+0, 2 devre yani 2 yıl geçirmişlerse

2+0, 3+0 ilah olarak gösterilir

1 yıl veya bir vejetasyon periyodu ekim yastığında, 1 yıl da repikajda kalmış 2 yaşındaki fidanlar 1+1, 2 yıl repikajda kalmış ise 1+2 şeklinde gösteri lirler 2+3+4 şeklinde ifade edilen bir fidan 2 yıl ekim yastığında, 3yıl 1 repikaj da, 4 yıl da 2 repikajda kalmış 9 yaşındaki bir fidanı ifade eder

Türk Standartları Enstitüsü, yapraklı orman ağaçlarının standardında bunla rı, çıplak köklü ve kaplı olmak üzere 2 grupta toplar Çıplak köklüler de şaşırtıl mış ve şaşırtılmamış yani repikaja tabi tutulmuş veya tutulmamış diye iki kısma ayrılır

Bu fidanların hepsinde aranılan ortak özellikler:

Fidanlıkların köklerinin ve gövdelerinin ezilme, kırılma vb bir zarara uğra mamış olması, kendine has renk, koku ve biçimde olup, renk ve biçim değişikli-

Ormancılıkta fidan kalitesi ve önemi

Aynı standardda 2 ve 3 nolu tablolar çeşitli yapraklı ve iğne yapraklı tür fi danlarının çıplak köklü, topraklı ve kaplı fidan olarak ağaç cins veya türleri itiba riyle ayrı ayrı olmak üzere girdikleri sınıflara göre asgari çap ve boylarını ver mektedir

Fidanların sınıflandırılmasında ve katagorilere ayrılmasında hareketli kas naklardan oluşan özel apereylerden de faydalanılmaktadır (Resim: 95a)

Ayrıca Fransız standartlarında yer alan fidan kategorileri de (Resim: 95b)'de şematik olarak görülmektedir

iğne yapraklı ağaç fidanlarının standardında ise; tür, sınıf ve yaşlara göre mi nimum boylar ve topraksız, topraklı ve kaplı fidan olarak en az ve en çok olması

iğne yapraklı ağaç fidanlarının standardında ise; tür, sınıf ve yaşlara göre mi nimum boylar ve topraksız, topraklı ve kaplı fidan olarak en az ve en çok olması

lazım gelen yaşlar verilmektedir

Şehir içi yol ve meydan ağaçlandırma kuralları standardı ise Türk Standartlar Enstitüsü'nce yayınlanmış bulunmaktadır Bu amaçlar içinde seçilecek fidanların düzgün, en az 2-25 m boyunda dikey yönde dallanan, aşırı kalın ve eğri gövdeler oluşturmayan ve en az 3 kere repikaj görmüş fidanlar olmaları esas alınmaktadırde mevcuttur

Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri'nde yapraklarını döken gölgelik (gölgelerinden faydalanılan) ağaçlar ile çiçekli ağaçların standardizasyonunda dip çapı esas alınır Bu ölçü yerden 15 cm yüksek likteki çaptır Bu konuda aranan ölçüler içinde toplan mıştır Burada örneğin 5 cm dip çapına karşı fidanın tepe çapı 60 cm olmalıdır Kabul edilen üst sınır 20 cm dip çapına karşı, 200, cm tepe çapı sözkonusu olmak tadır Bu sınıflamada ağaç fidan ları standart gölgelik ağaçlar, ya vaş büyüyen gölgelik ağaçlar, küçük piramit formlu ağaçlar ve küçük dağınık formlular olmak üzere 4 esas grupta toplanır

Yapraklarını döken çalılar ise; boylarına, gövde veya dip sürgünü adedine göre sınıflandı rılırlar Örneğin 6 veya daha fazla sürgüne sahip 60-75 cm boyunda olması gibi

Daimi yeşiller 9 arasında iğne yapraklılar (özellikle koniferler) ve daimi yeşil yapraklılar sözkonusudur Her grup da kendi arasında büyüme habitü-süne göre ayrılır

Bunlardan koniferler; sürünücüler, yan yayılmış, tam yayılmış formda olan larla, piramidal, glop veya sütun formda olanlar şeklinde sınıflandırılırlar

Daimi yeşil yapraklılar olarak da gene dağınık, yan dağınık, küremsi, cüce, piramit, geniş sütun formlar söz-konusudur

Güllerin sınıflandırılması ise çok daha farklıdır Güller büyüklüklerine, kalınlıklarına ve sürgün adetlerine göre sınıflandırılırlar

Fidan standartları konusunda in giltere'de Standartlar Enstitüsü (British Standards Institution)'nın kabul ettiği fidan standarttan da ilgi çekicidir Bu standartlarda 4 grup sözkonusu olmak tadır 1 grup ağaç ve çalılar, 2 grup güller, 3 meyva ağaçlan, 4 grup or man ağaçlan sınıflamalandır

Henüz memleketimizin sahip ol madığı bütün peyzaj materyali odunsu

bitkileri içeren bu mü kemmel standart düzenin de 1 grubu oluşturan ağaç, ağaççıklar ve odun su tırmanıcılar çok detaylı olarak sınıflandırılmış tır52 Örneğin standart ağaçlar; kısa Standard, ya rım Standard, az Standard, uzun standard ve selekte edilmiş standard diye 6 ti pe ayrılmakta ve bunların dimenziyon sınırlan ayrı ayrı verilmektedir Bilfarz selekte edilmiş standard ağaç fidanı deyince göv denin yerden 1 m yüksek likteki çevresi 10-12cm, boyu 3-3,5 m, temiz yani dalsız gövde yüksekliği en az 18 m olan bir fidan anlaşılır Ayrıca ayrı ayrı her türün kaplı ve kapsız olarak satışlarda olması gereken minimum boylan de taylı cetveller halinde verilmektedir 2 grubu oluşturan Güller için ise çalı for munda olanlar, tırmanıcılar ve standard ve yan standard tipte (baston güller) olan lar için ayn ayn minimum ve maksimum ölçüler verilmektedir 3 grubu oluştu ran meyva ağaçlan ile 4 grubu oluşturan orman ağaçlan standardizasyonu Türki ye'de de bir ölçüde de olsa yapılmış bulunduğundan burada sözkonusu edilme miştir

Fransız fidan standardlarmda fıdanlann smıflandınlması, yaşa ve boya göre genç (1-3 yaşlannda) ve yetişkin fidanlar olarak iki grupta toplanmaktadır Bun lar da kendi aralarında bir taraftan ekim fidanı, repikaj fidanı, çelik fidanı, daldır ma fıdanlan, aşılı fidanlar şeklinde olduğu gibi kaplı fidan, çıplak köklü fidan ola rak da gruplandırılmaktadır

Boy kategorilerine göre yapılan kıymetlendirilmelerde bu nitelik tek başına yeterli değildir Zira aşın boylanmış fakat kök sistemi zayıf kök/gövde oranı den-gesiz bir fidan hiçbir zaman tek başına boyu esas alınarak değerlendirilmemekte dir Repikaj görmüş fidanlar ekim fidanlarından çok üstün nitelikli olduğu gibi, repikaj adedi yükseldikçe de o fidanın değeri artmaktadır Bugün 6-7 defa repikaj görmüş 8-12 m boylara ve 4-5 m genişlikte tepe çapına ulaşmış ve ağaç durumu na gelmiş yaşlı fidanların herbiri 11-17000 DM (yani halihazır rayice göre 2-3 milyar TL gibi bizim için bir hayli şaşırtıcı) bir kıymet ifade edebilmektedir

Topraklı büyük fidanlarda toprak kitlesinin çap ve derinlik oranı da, satışlar da dikkate alınır Örneğin 50 cm çaptan küçük olan toprak kitlesinin derinliğinin bu çapın 3/4'ü, 50-75 cm olanda 2/3 ve 75-120 cm olanda çapın 3/5'inden az ol maması istenir

Bugün henüz ülke mizde çeşitli süs bitkileri için yayınlanmış bir stan-dardizasyon yoktur Önü müzdeki yıllar bu boşlu ğun doldurulması beklen melidir

Ancak fidanların yaş, boy ve gördükleri işlem kategorisine göre sınıflan dırılmaları yanında, sağlık kontrollan da çok büyük önem taşır Geçen senele rin sürgünleri iyi gelişme miş, tomurcukların dol gunluğu zayıf ve yaprak larının yoğunluğu az, ren gi soluk olan, büyüme gü cünü yetirmiş, vb böcek veya mantar zararlarına uğramış, kök veya gövdesi mekanik bir zarara maruz kalmış fidanlar bu sınıflamalara sokulmamalıdır

Fidanlarda en önemli olan kök muayenesi, çıplak köklülerde kolaylıkla yapı labilir, fakat topraklı ve kaplı fidanlarda daha dikkatli yöntemlere başvurulur Bu konuda tesadüfi örnekleme ile bizzat birkaç örnek açılarak bu yapıldığı gibi, göv deden tutulup kaldırılan orta boyutta bir fidan kabı ile kök oynamaksızın kalkı yorsa kök yapısı kuvvetli demektir Ancak fidan bu kaldırma esnasında toprağından ayrılarak bir miktar yükseliyorsa bu takdirde kök zayıf gelişmiş so nucu çıkar Kök yumağı veya kuş yuvası kök oluşumları da önemle dikkate alın malıdır

58Ayrıca fidanın yan, saçak ve kılcal köklerce zenginliği yanında kök boğazı kalınlığı, tazeliği, düzgünlüğü, çatalsız oluşu (çalı tipleri dışında) de önemli nite likler olarak üzerinde durulması gereken niteliklerdir ve buna göre sınıflama ve seleksiyon yapılır