Turp Nedir - Turp Yetiştiriciliği

TURP YETİŞTİRİCİLİĞİ


Toprak İsteği: pH nötr veya nötr’e yakın hafif bünyeli tınlı topraklarda iyi sonuç alınır Turpların düzgün olması,tadın ve aromanın iyi gelişmesi,çatlamaların olmaması için ağır ve killi topraklarda yetiştiricilik yapılmaması gerekir Fındık ve erkenci turplarda hafif tınlı-kumlu topraklar,Bayır ve kestane turpları ise tınlı-killi topraklarda iyi gelişir


Toprak hazırlığı ve gübreleme: Toprak ekimden önce çok iyi işlenip,yabancı otlardan temizlendikten sonra toprak 15-20 cm derinlikte sürülürToprağa ticari gübre serildikten sonra diskaro-freze çekilir Erkenci çeşitlerde ticari gübrenin tamamı ekim öncesinde dekara 24 kg N,10 kg TSP,18-20 kg P olacak şekilde ;geççi çeşitlerde ise azotun yarısı tohum ekiminden önce diğer kalan kısmı ise su-çapa ile turp oluşum döneminde verilirBu çeşitlerde 40kg N,12-15 kg TSP,30 kg K ve 25-30 kg kalsiyum verilir Turp yetiştiriciliğinde çiftlik gübresi turplarda çabuk koflaşma,odunlaşma, tat değişimi,bol yaprak oluşumu ve turpların küçük kalmasına neden olduğu için kullanılmamalıdır

Dikim: Genellikle yetiştirme yerlerine doğrudan tohum ekimi yöntemiyle elle-mibzerle yapılır Eğer tahta ve tavalarda yetiştiricilik yapılacaksa tahta-tava boylarının 10-15 m ve eni ise 2m geçmeyecek şekilde olmalıdır Tohumlar fındık turplarında sıra arası 20 cm sıra üzeri 8-10 cm olacak şekilde Bayır-kestane turplarında ise sıra arası 30-40 cm sıra üzeri 20 cm olacak şekilde ekilirler

Bakım İşleri: Yabancı ot mücadelesi için düzenli olarak çapalama yapılmalıdır Tavalarda yetiştiricilikte salma, tahtalarda yağmurlama su verilerek 3-5 kez sulanmalıdır

Hasat: Birkaç seferde hasat yapılırHasat olgunluğuna gelmiş turplar koflaşmadan ve odunlaşmadan elle sökülerek ve kazık köklerin uç kısmı kesilerek,5-10 lu demet yapılarak hasat edilir Fındık turplarında dekardan 1,5-2 ton,bayır ve kestane turplarında ise 6-7 ton verim alınır

TURP


Turplar, çeşitli şekil, renk ve büyüklükteki yumruları yenilen yıllık ve iki yıllık kültür sebzeleridir Ülkemizde turplar, Fındık turpu (Ay turpu), kestane turpu ve bayır turpu olarak üçe ayrılırlar


FINDIK TURPU

Fındık turpları, yuvarlak, hafifi basık, uzunca ve topaç şekilli ve kırmızı, beyaz veya yarı yarıya kırmızı-beyaz renkte ve değişik irilikte olan genellikle küçük turplardır



KESTANE TURPU

Kestane turpları; yuvarlak, hafif veya hafifçe uzun şekilli, kabuk ve et rengi beyaz yazlık çeşitlerdir



BAYIR TURPU

Bayır turpları ise; yuvarlak, basık veya dip kısmı hafif sivrice olmak üzere değişik şekilli, kabuğu siyah, eti beyaz kışlık çeşitlerdir Fındık turpları yıllık, kestane ve bayır turpları ise 2 yıllık sebzelerdir



NE ÇOK SOĞUK NE DE ÇOK SICAK

Turplar ılık ve serin iklim sebzeleridir Fazla soğuklardan etkilendikleri gibi, fazla sıcaklardan da hoşlanmazlar Yetişme döneminde sıcaklığın 14-16°C de olması uygundur Yüksek sıcaklıklarda turplar çabuk koflaşır ve tadında acılık başlar turp bitkileri genç devrelerinde düşük sıcaklıklardâ kaldıklarında bazen küçük bir yumru meydana getirerek, bitkiler sapa kalkar, hemen çiçeklenmeye başlar



AĞIR TOPRAKTA ŞEKİL BOZULUR

Turplar genellikle derin, geçirgen, serin ve besin maddelerince zengin topraklardan hoşlanırlar Genellikle fındık turpları için hafif tınlı- kumlu topraklar, kestane ve bayır turpları için tınlı-killi topraklar tercih edilmelidir Tamamen kumlu ve ağır karakterli topraklar turp yetiştiriciliği için uygun değildir Toprak bünyesi ağırlaştıkça, yumruda belirgin şekil bozuklukları, çatallaşmalar yanında tatta kesifleşme ve acılaşma olur Kumlu topraklarda ise yumrularda koflaşma meydana gelir Turp yetiştirilen topraklarda pH 6-7,4 civarında olmalıdır


TOHUMA UYGUN TOPRAK HAZIRLIĞI

Turplar tarlaya direk tohum ekimi ile üretilir Turp tohumlarının ekimi için tarlanın çok güzel hazırlanması, toprağın ufalanarak düzeltilmesi gerekir Bunun için tarlaya dekara 2-3 ton yanmış ahır gübresi verilerek 20 cm derinlikte pullukla sürülür ve arkasından diskaro geçirilir Daha sonra rotavatör ve tırmıkla toprak düzeltilerek ekime hazırlanır


Tohum ekiminden önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır

KADEMELİ GÜBRELEME YAP

- Turp yetiştirilecek tarlalara verilecek gübre miktarı en uygun olarak toprak tahliline göre saptanırsa da genel olarak dekara-50 kg Amonyum sülfat, 35 kg Süper fosfat, 25 kg Potasyum sülfat verilmelidir


- Fındık turpları gibi yetiştirme dönemi kısa turplarda gübrenin tamamı ekim öncesi toprağın 10-15 cm derinliğine verilmelidir


- Kestane ve bayır turplarında ise Azotlu gübre 2 seferde verilmelidir Birincisi, ekim öncesi toprağın 10-15 cm derinliğine, ikinci parti ise yumru oluşmasından sonra verilir


SIRAYA EKIM YAPALIM

Turplar masuralar üzerine veya düze ekilir Tohum ekiminde en uygun yöntem sıraya ekimdir


EKİM MESAFELERİMİZ

- Tarlada fındık turplarında 25 cm,

- Kestane ve bayır turplarında 30-40 cm ara ile açılan çizgilere elle veya mibzerle tohum ekimi yapılır, daha sonra sıra üzerinde bitkiler arasında,

- Fındık turplarında 4-6 cm, kestane ve bayır turplarında ise çeşit iriliğine göre 10-20 cm aralık bırakılır


DERİN VE SIK EKİM YAPMA

Ekim derinliği ve sıklığının, yumrunun şekli üzerine etkisi vardır Derin ekim ve sık ekimlerde, yumrular uzamakta ve çeşidin özelliği kaybolmaktadır Ekimden sonra tohumların üzeri 2 cm kalınlıkta harç tabakası ile kapatılır ve hafifçe bastırılır, süzgeçli kovalarla sulanır


BÜTÜN YIL TOHUM EKİLEBİLİR

Turplarda tohum ekimi bölgenin iklim koşullarına ve pazara çıkarılma zamanına göre değişmekle birlikte fındık turplarında, Ağustostan Mayısa kadar ve çoğunlukla 15 gün ara ile yazlık kestane turplarında Mart, Mayıs, kışlık bayır turplarında ise, Temmuz-Ağustos ayları içinde yapılmalıdır


SU KALİTEYİ ARTIRIR

Turplarda sulamanın yumru kalitesi üzerine büyük etkisi vardır Yetişme mevsimleri dikkate alınarak belirli aralıklarla sulama yapılmalıdır


ÇAPA VE OT TEMİZLİĞİ

Fındık turplarında yetişme süresi çok kısa olduğundan çapa yapmak gerekmez Kestane ve bayır turpların da ise, yabani otları ayıklamak ve toprağı kabartmak amacıyla 2-3 defa çapa yapmak çok faydalıdır


- Turplarda hastalık ve zararlılarla mücadele konusunda Zirai Mücadele teşkilatlarının önerileri dikkate alınmalıdır


KISA SÜREDE HASAT


Fındık turpları, ekimden 3-4 hafta sonra, kestane ve bayır turpları ise, yaklaşık 3 ay sonra hasat büyüklüğüne gelirler


HASAT ZAMANI GECİKMESİN

Turplarda hasatın tam zamanında yapılması şarttır Aksi takdirde içleri koflaşarak, selülozlaşır ve yeme kalitesini kaybeder Hasata gelmiş yumrular elle çekilerek veya çapalarla topraktan çıkarılırlar Çıkarılan turpların yaprak ve ince kök kısımları temizlenerek yıkanır, fındık turpları 5-10'u bir arada, kestane ve bayır turpları 3-5 adedi bir arada demetler yapılarak pazara çıkarılırlar


1 Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları


Anavatanı Asya ve Kuzey Afrika olan tere, dereotu gibi tek yıllık sebzeler grubunda yer alan otsu bir bitkidir İçerdiği hoş kokulu ve hafif baharatlı yapısı nedeniyle iştah açıcı olarak salata veya garnitür sebzesi şeklinde kullanılır Ülkemizin bütün bölgelerinde sıcak yaz ayları dışında her zaman yetiştirilen tere genelde Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde ticari boyutlarda üretilmektedir Ancak bütün bölgelerde ev bahçelerinde amatör olarak yetiştiriciliği de yapılmaktadır Maydanoz ve dereotu gibi yeşillik sebzeleri grubunda yer alan tere ülkemizde çok yaygın bir üretim alanına sahip değildir Ülkemizde 2000 ton civarında tere üretilmektedir


2 Morfolojik Özellikleri


21 Kök


Tere etli ve ana bir kazık kök ile bol miktarda saçak kök meydana getiri Kökler toprağın 50-60 cm derinliğine kadar iner

22 Gövde

Gövde toprak seviyesinde, rozet şeklinde ve yeşil renklidir Üzerinde yaprakları taşır Bitki generatif faza geçince çiçek sürgünü üzerinde aşağıdan yukarıya azalan ve küçülen yapraklar meydana getirir Koltuklardan çıkan sürgünler üzerinde çiçekler yer alır

23 Yaprak

Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan terelerde iki farklı yaprak tipi vardır

-Maydanoz tipli parçalı yapraklı tereler

-Düz parçasız ve uzun-oval (roka yapraklı) yapraklı tereler

Bu iki grup yaprak özellikleri bakımından farklı olmamalarına karşın yetiştiricilikleri aynıdır Yaprak sapları her iki yaprak şeklinde de yuvarlaktır ve bir gövde üzerinden çok fazla sayıda uzun saplı yapraklar oluşur Yaprakları yaprak sapları ile birlikte tüketilir Maydanoz yapraklı terelerde yapraklar parçalı olup daha fazla eterik yağ içerirler Buna karşılık düz yapraklı terelerde yaprak ayası tek parça olup kenarları dişli veya düzdür Roka yapraklı çeşitlerde yapraklar daha az eterik yağ içerirler

Çiçekler gövde üzerindeki koltuklardan çıkan yan dallar ve ana dallar üzerinde dağılmışlardır Çiçekleri beyaz ve morumsu renkte olup haçlı çiçeği yapısındadır Çiçeklenme için uzun gün (13 saat üzeri) gereklidir Erselik yapıdaki çiçekler 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek ve 1 dişi organ taşırlar Tereler yüksek oranda yabancı tozlanma gösterirler


3 Yetiştirilme İstekleri


31 İklim istekleri


Tere üretimi genelde erken ilkbaharda yapılır Kış aylarında çok düşük sıcaklıklardan zarar görür Ancak Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kış mevsimi ılık geçen bölgelerde sıcak yaz ayları dışında yılın her mevsiminbde tere yetiştiriciliği yapılabilir Dereotu gibi bir kez veya en çok iki kez biçim yapılabildiği için yıl boyunca kademeli tohum ekimi yapılarak kademeli üretim gerçekleştirilir


32 Toprak İsteği


Tere toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir Besin maddesinde zengin tınlı topraklar tere üretimi açısından ideal topraklardır 05-75 pH değerleri arası uygun değerlerdir


4 Yetiştirilme Şekli


41 Toprak hazırlığı ve ekim


Tere üretimi doğrudan tohum ekimi ile yapılır Yılın her mevsiminde üretilebilsede ilk bahar üretimi tercih edilr Tohumlar çok küçük olduğu için çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister Ülkemizdeki genel üretim şekli mevsime göre değişmekle birlikte tava veya tahtalarda yapılan üretim şeklidir Önce tava veya tahta hazırlanır Tohumlar m2’ye 1-15 g hesabıyla serpme veya sıravari olarak ekilir Sıravari ekimde sıra arası mesafesi olarak 12-15 cm yeterlidir Tohumların ekim derinliği 1-15 cm’yi geçmemelidir Ekilen tohumlar toprak içine ya tırmık ile karıştırılır yada tohumların üzerine bir cm kalınlığında kapak atılır ve sürgü ile bolca su verilir Optimum koşullarda 2 gün içinde çimlenen tohumların oluşan bitkiler hızla gelişmeye başlar Bu aşamadan sonra yapılacak bakım işlerine özen gösterilmelidir


42 Bakım işleri


Roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi en önemli iki bakım işlemi sulama ve yabancı ot temizliğidir Üretim yapılan bölgenin iklim koşullarına göre sulama önce sürgüler yardımıyla daha sonraki sulamalarda ise salma şeklinde yapılır Sıravari ekimlerde sıraarası çapalanır Serpme ekimlerde ise bitkilerin araları çapalanmaz otlar elle alınır Tere üretiminde sorun olan önemli bir hastalık veya zararlı yoktur Toprak altı zararlıları ile yaprak pirelerine karşı gerekli önlemler alınmalıdır

Yabancı ot mücadelesi ise genelde mekanik yöntemler kullanılarak yapılır Özellikle tohum ekiminden sonra gelişen yabancı otlar önemlidir Bitki gelişim aşamasında ise tere bitkileri yabancı ot gelişimini engeller İlk aşamadaki yabancı otlar ise el veya çapa ile yok edilir


43 Gübreleme


Roka üretiminde olduğu gibi terelerde de vegetasyon süresi kısa olduğundan gübrelemenin her yetiştirme döneminde tohum ekiminden önce dekara 12-15 kg N, 10-12 kg P2O5 ve 15 kg K2O şeklinde yapılması gerekir


5 Olgunluk hasat ve depolama


Uygun koşullarda tere yaprakları tohum ekiminden 25-30 gün sonra hasat edilebilir büyüklüğe ulaşır Bu dönemde 15-20 cm boy alan bitkiler yine roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi toprak üzerinden yaprak sapları ile birlikte biçilerek hasat edilirler Hasat bie veya en çok iki biçim olarak yapılabilir Ancak ikinci biçimde verim önemli oranda düşer Hasat edilen yapraklar sapları ile birlikte demetler haline getirilir ve piyasaya sunulur Hasat edilen tereler 3-4 gün süre ile +4°C’lik sıcaklıklarda saklanabilirler Uzun süreli saklamalarda yapraklarda sararma meydana geldiği için pazarlama özelliğini kaybederler


6 Verim


Verim yeşillik olarak kullanılan diğer bitkilerdeki gibi demet olarak belirlenir Genelde iki biçim yapılabildiği varsayılırsa m2 verimi 30-50 demet arasında değişir Bir dekar alandan alınan 20-25 bin demet ideal verim miktarıdır Tere kökü ile bir seferde de hasat edilebilir


7 Tohum üretimi


Tohum üretimi için yapılacak olan üretimde dikkat edilmesi gereken en önemli konu bitki sıklığının azaltılması ve gübrelemenin dengeli yapılmasıdır Tohum üretiminde dekara 15-2 ton yanmış çiftlik gübresi önerilir Ayrıca toprak yapısına göre ticari gübre takviyesi yapılmalıdır Tohum üretimi amacıyla yapılacak üretimde tohum ekimi en geç Şubat ayı başlarında yapılır Çimlenme ve bitki gelişim aşamasında yapılan bakım işlerinden sonra bitkiler Mart-Nisan aylarında çiçek saplarını oluştururlar ve mayıs ayında çiçeklenme başlar Yabancı tozlanmada böceklerin yardımı sağlanmalıdır Her bir çiçek tozlanma ve döllenmeden sonra birer yassı şekilli kapsül oluşturur ve her bir kapsülde 2 adet tohum bulunur Önce yeşil olan kapsüller daha sonra saman rengine döner Haziran ayı içerisinde meyveler ve tohumlar bitki sapları ile birlikte hasat edilir ve gölge bir yerde kurumaya bırakılır İyice kuruyan kapsüller harmanlanarak tohumlar ayrılır Optimum koşullarda yapılan bir tohum üretiminde terelerde tohum verimi 60-70 kg/da arasında değişir

Ayrıca diğer bir tohum üretim şeklinde ise normal üretimde kullanılan bitkiler biçildikten sonra gelişmeye ve tohumluğa bırakılarak diğer üretim şekillerinde olduğu gibi tohum elde edilebilir Bu üretim şeklinde tohum verimi diğer yöntemlere göre daha düşüktür