Seralarda Havalandırma

Seracılık - Seracılık Nedir - Seralarda Havalandırma Sistemi - Havalandırma Sisteminin Özellikleri - Havalandırma Sistemi

1-Havalandırma sistemi bilgiler üzerine direkt olarak bir hava esintisi yaratmamalıdırHava hareketi bitkileri üstündeki boşlukta olmalıdırBuna karşın bitkilerin bulunduğu yerde de yeterli bir hava değişimi sağlanmalıdır


2-Havalandırma elemanı sağlam olmalı ve iyice kapanabilmelidirBöylece hava değişimi ile ısı kaybı az olur


3-Havalandırıcılar su geçirmez olmalıdır


4-Havalandırma sistemi rüzgardan etkilenmemelidirDış etkilerle açılıp kapanmamalıdır


5-Havalandırma açıklıkları yeterince büyük olmalıdır


6-Havalandırma düzeni işletmede teknik sorunlar yaratmayacak az bir kuvvetle açılıp kapanabilecek durumda olmalıdır


Hava Değişim Sayısı


Serada havalandırmanın etkisi seradaki hava değişim sayısı ile belirlenirBu değişim sayısı bir saatte sera havasını kaç kez değişeceğinin bilinmesidirBu sayının 30-40 arasında olması seranın iyi havalandırılması için yeterliyse de zabelttitz’a (1978) göre bu değerler çizelge 11’de gözetlenmiştir


Çizelge 11 Seralarda Hava Değişim Sayısı


Havalandırmanın Durumu Değişim Sayısı


Pencereleri kapalı serada 06-2


Kötü havalandırma 20-40


İyi havalandırma 40-50


Çok iyi havalandırma 50’den fazla




Havalandırma için gerekli hava değişimi hızında en önemli etken,sera içindeki sera dışındaki havanın sıcaklık dereceleri arasındaki fark yanında pencere alanlarının toplamı ve pencerelerin sera yüzeylerine dağılımına da bağlıdır


Havalandırma Açıklıkları


Seraların havalandırılması, sera yan duvarları ve çatılarına yerleştirilen havalandırma açıklıkları ile yapılırHavalandırmada etkili olan pencereler,çatı pencereleridirÜlkemizde olduğu gibi özellikle plastikle örtülü seralarda, sera çatısında genellikle havalandırma pencerelerinin olmaması havalandırmayı önemli ölçüde azaltırBu durumda yan duvara konan pencere alanının çok artması bile havalandırmayı istenilen düzeye çıkaramazÜreticinin sera çatısında havalandırma pencere alanını fazla yapmamasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz


1-Sera yapım maliyetini azaltmak


2-TCZB tarafından verilen kontrollü kredinin kontrolsüz olarak çalışması


3-Sera havalandırmasının öneminin üreticiler tarafından anlaşılmamış olmasıdır


Çatı havalandırmasının önemini bilen sera üretim firmaları tarafından, mahyenin iki yanındaki çatı pencereleri yanında, tüm çatı elemanları aşağıya veya yukarıya hareket ederek çatı havalandırması yapıldığı gibi,çatı elemanları gibi bir yere toplanarak ta çatı havalandırması yapılmaktadır


Pencereler ve havalandırma açıklıkları açıldıklarında serada iyi bir havalanma sağlarken, kapatıldıklarında bir açık kalmamalıdırKapalı pencere aralıklarından, sera içindeki sıcak hava dışarı akmamalıdırBöylece soğuk havalarda sera içinde fazla yakıt kullanılarak yakıt masraflarının artması önlenir


Rüzgarın havalandırma sistemi üzerine etkisi büyüktürRüzgarın sürekli estiği yörelerde, seralarda rüzgarın neden olduğu hava hareketi artacağı için, havalandırma açıklıklarının boyutları küçültülebilirBöylece rüzgara karşı dayanıklılıkta artar


Havalandırma Şekilleri


Seralarda havalandırma 2 şekilde yapılmaktadır


1-Doğal havalandırma


2-Zorunlu havalandırma


Doğal Havalandırma


Herhangi bir hareket verici sisteme gereksinme kalmadan, doğal koşullarla sera içi havasının, sera dışı havası ile kendiliğinden yer değiştirmesine “doğal havalandırma” denirDoğal hava akımıyla havalandırmada, hava değişim hızında etkili olan etmenler,sera içindeki ve dışındaki havanın sıcaklık dereceleri arasındaki fark ile yanlardaki hava giriş ve çatıdaki hava çıkış pencereleri arasındaki yükseklik farkıdır (şekil e)


Ayrıca sera içindeki havanın nemi ve sera dışındaki hava hareketi yani rüzgarın da havalandırmada etkisi vardır


ASeramiğin görünüşü BKesit görünüşü


1-Çatı havalandırma açıklıkları 2-Yan pencereler



Doğal Havalandırma Hızı Ve Miktarı


Doğal havalandırmada hava hareketinin hızı, yaklaşık olarak aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir


V={335h (ti-td) /273+td}05


Eşitlikte


V=Havanın pencereden veya bacadan çıkış hızı (mls)


H=Hava giriş ve çıkış aralıkları arasındaki yükseklik farkı (m)


Ti =Sera içi hava sıcaklığı (C)


Td=Sera dışındaki hava sıcaklığı (C)


Sera içindeki havanın sıcaklık derecesi, seradaki bitki türüne göre en uygun sıcaklık 25-30C arasındadırSera içindeki havanın sıcaklık derecesi, sera dışına göre en az 1-2C daha yüksektirBu sıcaklık farkı yaz ve kış aylarına, günün farklı zamanlarına göre oldukça farklılık gösterirSera içindeki ve dışındaki havanın sıcaklık farkı azaldıkça, serada istenen havalandırma yapılamaz


Sera içi nemi, serada hava hareketini sağlayan ikinci bir etmendirSerada nem arttıkça hava genleşmekte ve hafifleyerek yukarı hareket etmektedirKuru hava ise daha ağır olduğundan yükselen nemli havayı yerine almaktadırNemli sıcak bir havanın hareketi, kuru sıcak bir havaya oranla daha fazla olmaktadır


Serada hava hareketine neden olan bir diğer etmende rüzgardırRüzgarın serada yaptığı basınç ve emme etkileri ile serada hava hareketi olmaktadırÇok rüzgarlı bölgelerde seralarda, pencereler kapalı olduğu zaman bile 02mls’lik bir hava hareketi belirlenmiştirYapısı ve korunması iyi olmayan seralarda bu hızın rüzgar hızına bağlı olarak artacağı göz önüne alınmalıdır


Serada ısınan havanın dışarıya atılmasını sağlayan çatı pencereleri ile dışarı çıkan havanın yerine alacak soğuk havanın içeriye girmesini sağlayan yan havalandırma pencereleri arasında yükseklik farkı, sera yan pencereleri ile çatı mahyası arasındaki yükseklik farkına bağlıdırGenellikle 3-4m arasında olan bu fark büyüdükçe havalandırma hızı artar


Doğal sera havalandırılmasında gözlenen etkiyi, bir bacanın havayı çekme gücü ile karşılaştırabilirizBaca ne kadar yüksek ise ve dış hava ile iç hava arasında ne kadar sıcaklık farkı varsa, bacanın havayı emişi o kadar artar


Burada sera ne kadar yüksek inşa edilmişse, yan duvar pencereleri ile çatı pencereleri arasındaki yükseklik farkı ne kadar çok ise sera içi sıcaklığı ile sera dışı sıcaklığı ne kadar fazla ise, serada havalandırma o kadar iyidir


Böylece alcak ve basık inşa edilen seralarda havalandırma etkisinin azalacağı,özellikle sıcaklığın seralarda çok yükseldiği anlarda sorun yaratacağı belirlenirŞu halde sıcaklığın fazla olduğu güney bölgelerimizde seraları yüksek ve bitki boylarından sonra belirli bir çatı boşluğu kalacak şekilde inşa etmek gerekmektedir


Doğal havalandırmada , havalandırma miktarı çatıdaki havalandırma pencereleri veya bacalarının açıklık alanlara havalandırma miktarı pencerelerin büyüklüğüne değil,aynı zamanda pencerelerin açılma derecesine bağlıdır


Yukarıdaki hesapta pencerelerin tam açıldığı andaki açıklık yüzeyi esas alınmıştır Gibson (1971) ise değişik bir hesaplama şekli vermekte ve çatı havalandırması için 2(y*4)>9*4/5 formülünü kullanmaktadır


Formülde (g*4) taban alanının 5 e bölünmesinden elde edilen değerin , (y*4) pencere açık yüzeyinin iki katından küçük olması gerekmektedir


Serada bulunan çatı havalandırma değerinin en az yarısı olan değer ,yan havalandırma pencere açık yüzeyini vermektedir


Havalandırma pencereleri yüzeyi , sera sathına iyi bir şekilde yerleştirilirse , ancak o zaman iyi bir havalandırmanın gerçekleştirilmesi söz konusudur


Doğal havalandırmada , sera pencereleri tek tek açılabildiği gibi son senelerde bant şeklinde bir bütünün açılması söz konusudur işçilik isteyen bir çalışma şeklidir Günümüzde pencerelerin açılması yarı ve tam otomatik sistemlerle yapılmaktadır Yarı otomatik açılmada büyüklüğü ile , havanın çıkış hızına bağlıdır bunu bir eşitlikle gösterecek olursak;


Q= VAh


Eşitlikte ;


Q= havalandırma miktarı (metreküp/s)


V=havalandırma hızı (m/s)


Ah=havalandırma açıklıkları toplam kesit alanı (metrekare)


Doğal havalandırmada , hava değişim oranının çok iyi havalandırılan seralarda , havalandırma miktarı olarak sera hacminin bir saatte 40-60 kez değişmesi kadar olmalıdır soğuk yerlerde ve mevsimlerde bu oran saatte 20 sera hacmine kadar düşürülebilir en hızlı hava değişim oranının dakikada bir sera hacminden fazla olmaması önerilir


Taban alanı 10100=1000metrekare olan , ortalama yüksekliği 3m bulunan bir seranın hacmi 31000=3000metreküptür Bir serada iyi bir havalandırma için sera havasının bir saatte 50 defa değiştirilmesi gerektiği bilinen bir gerçektir Dolayısıyla bu serada bir saatte 503000=150000metreküp hava değişecektir Bir saniyede değişecek hava miktarı ise 150000/3600=4166 metreküp/s olarak hesaplanır Daha önce belirtildiği gibi serada hava hareketinin 14m/s olması arzulanır çünkü daha fazla bir hava hareketi bitkilere zarar vermektedir serada 1sn de değişmesi istenen hava hacmi (41,6metreküp), serada istenen en düşük hava hızına bölünürse (1m/sn) , metrekare olarak seradan hava boşaltacak pencere yüzeyi bulunur Bu yüzey 416/1=41,6metrekaredir seraya aynı oranda hava alınacağı düşünülerek 4162=83,2metrekare pencere yüzeyine gereksinim olduğu bulunur


Pencereler tek tek veya bant halinde birden, fakat insan gücüyle açılır Tam otomatik sistemlerde bütün pencereler sera içindeki ışık , sıcaklık ve nem durumunu ölçerek ortaya çıkartan ve seranın değişik yerlerine ölçü aletleri yardımı ile insan eli değmeden bir elektromotor gücü veya elektronik beyinle idare edilen bir sistemle çalışır Memleketimizde diğer memleketlerde pahalı olması nedeni ile kısıtlı ve ancak araştırma seralarında elektronik olarak idare şekli düşünülebilir Elektromotor sistemiyle havalandırmada ise bir elektrik şalteri ve klima ölçü aletleri bulunur Ölçü aletlerinden gelen değerlere göre şalter , elektrik akımının geçmesini sağlar Böylece elektrik motoru sağa veya sola hareket ederek pencerelerin istenen miktarda açılıp kapanmasını sağlar Memleketimizde daha çok yarı otomatik sistemler kullanılmaktadır Bu sistemde basit bir çekme veya döndürme sistemi görev yapar Bir merkezden pencereler tek tek fakat hep birden veya bant şeklinde açılır


Serada havalandırma pencereleri yan duvarlar , çatı , ön ve arka çatı alanlarında bulunur ayrıca sera kapıları bazı hallerde açılarak pencere görevini yüklenirler


Doğal Havalandırma Açıklık Alanı


Doğal havalandırma için gerekli çatı pencereleri toplam alanı , seranın kurulması düşünülen bölgenin ve serada bitki yetiştirilmesi istenen mevsimlerin hava sıcaklığına göre değişir Bu alan sıcak bölgelerde büyük , serin bölgelerde ise küçük olmalıdır Doğal havalandırmanın yeterli miktarda olabilmesi için önerilen çatı pencerelerinin toplam alanı , sera taban alanının %16-20 si arasında olmalı ve bu açıklıklar çevre koşullarına göre ayarlanabilmelidir Bu oran soğuk yörelerde kurulması istenen seralarda %10-12 düzeyine kadar düşürülebilir


Doğal havalandırma sistemlerinde , yan duvarlardaki pencerelerin toplam alan büyüklüğünün, çatı pencerelerinin yarısı kadar olması gerektiği ileri sürülsede (gibson,1971), bu değerin çatı pencere alanı veya en az bunun 2/3’ü kadar olmalıdırYan pencere alanı, çatı pencere alanının 2/3’ünden daha az olursa havalandırma etkisi düşer


Seradan çıkan havanın hızını etkileyen etmenlerin sera içi ve dışı hava sıcaklıkları ile havalandırma pencereleri arasındaki yükseklik farkı olduğuna daha önce değinilmiştirSera içi ve dışı hava sıcaklığında belirli bir doğa değer olduğu için,doğal havalandırmanın etkinliği havalandırma pencereleri arasındaki yükseklik farkını değiştirme ile düzenlenebilir


Zorunlu (Mekaniksel) Havalandırma


Sera havasının, bazı sistemlerle hareket ettirilerek yer değiştirmesine “zorunlu havalandırma” denirDoğal havalandırmada hava değişimi sıcaklık farkı ve rüzgarın sağlamasına karşılık, zorunlu havalandırmada sera havasının değiştirilmesi üfleç (vantilatör) ve emmeçler (aspiratörler) sağlar


Zorunlu Havalandırmanın Yararları


1Küçük bir havalandırma yüzeyine gereksinme olduğu için serada havalandırma yapılarının maliyeti düşük olur


2Serada havanın sızarak dışarı çıkacağı açıklıklar fazla olmadığı için, kışın soğuk günlerde seradan ısı kaybı azalır ve enerji tasarrufu sağlanır


3Havalandırma düzeni rüzgar basıncını etkilemez ve zarar görmezDoğal havalandırmada rüzgar basıncı ile pencereler açılmaz veya açılan pencereler zarar görebilir


4Zorunlu havalandırma, daha sonra serada ıslak yastıklarında kullanılmasına olanak sağlar


5Çatıda pencereler bulunmadığı için gölgeleme daha kolay yapılabilir


6Havalandırmada rüzgar hızına bağımlılık kalmadığından, sera içi sıcaklığını ayarlamak ve belirli sınırlar içinde tutmak daha kolaydır


7Sera içindeki çevre koşulları istendiği gibi ayarlanabilir


8Sera içi havalandırılmasında tek düzelik sağlanabilir


Zorunlu Havalandırmanın Sakıncaları


1Havalandırma sisteminin (üfleç ve emmeçlerin) ilk yapım masrafları yüksektir


2Üfleç veya emmeçlerin çalışması için sürekli olarak bir enerji gideri vardır


3Seranın kurulduğu yerde elektrik enerjisi bulunmalıdırElektriğin bulunmadığı yerlerde zorunlu havalandırma yapılamaz


4Isıtması olmayan seralarda özellikle kışın ve geçiş mevsimlerinde soğuk havanın doğrudan seraya alınması sakıncalı olabilir


5Havalandırıcıların çalışması sırasında ortaya çıkan fazla gürültü çalışanları rahatsız edebilir


Zorunlu Havalandırma Tipleri


Zorunlu havlandırma sistemleri 2 sınıfa ayrılır


1-Alçak basınçlı (emmeçli veya aspiratörlü) Sistemler


2-Yüksek Basınçlı (üfleçli veya vantilatörlü) sistemler


Bazı durumlarda bu iki sistemin birlikte kullanılması ile üçüncü bir sistemle ortaya çıkabilirYüksek basınçlı üflemeli havalandırma sistemlerinde, büyük hava verici üfleçler (vantilatörler) kullanılır


Alçak basınçlı emmeçli havalandırma sistemlerinde, büyük hava emici emmeçler (aspiratörler) kullanılırŞekil 6’da emmeçlerde veya üfleçlerde hız dağılımı görünmektedir


Şekilde de görüldüğü gibi havanın hızı, emmeçten uzaklaştıkça hızla düşmektedirBu değer emmeç çapı kadar uzaklıkta, hava hızı emmeçteki hızın %10’u kadar olmaktadır


Sera içindeki havayı emerek dışarı alan emmeçli (aspiratörlü) sistemde ve sera dışındaki havayı içeriye basarak hava değişimini sağlayan üfleçli (vantilatörlü) sistemde, üfleç ve emmeç motorları elektrik enerjisi ile çalışır


Zorunlu Havalandırma Miktarı Ve Hızı


İyi bir bitki gelişmesi için sera içinde uygun görülen hava akışının hızı 02-05m/s den daha az olmalıdırBu hızı 1-4m/s arasında olması istenirHavalandırıcıların toplam hava değişim miktarı, sera hacmini saatte 40-60 kez değiştirilebilecek büyüklükte olmalıdırSoğuk havalarda bu hava değişim oranı saatte 20keze kadar düşürülebilirBu hava değişimi miktarlarını sağlanabilmesi için, havalandırıcıların değişik 2 hızda çalıştırılabilen tiplerde olması istenirEğer üfleç ve emmeçler 2 hızda çalıştırılamıyorsa, atlamalı yada sektirmeli çalışacak şekilde düzenlenerek, havalandırma miktarı yaz ve kışa göre ayarlanabilmelidir


Havanın sera içine gireceği açıklığın toplam alanı, her 167metreküp/s hava değişim miktarı için 05metrekare kadar olmalıdır


Emmeç yada üfleçlerde aynı miktardaki havaya değiştirecek aygıtın kanat çapı büyüdükçe, dönme hızının belirli bir oranda düşmesi gerekirEmmeç ve üfleçlerde gürültünün artış oranı, dönme hızını 4kuvveti ile orantılı olarak artar Ayrıca emmeç ve üfleçlerin çalıştırılacağı yerde elektrik enerjisinin de bulunması gerekir


Emmeçli Havalandırma Sistemi


Emmeçli (aspiratörlü) havalandırma sisteminde sistemin çalışması, havalandırıcıların sera içinde vakum oluşturması ilkesine dayanırBu nedenle, sera dış yüzeylerini kaplayan örtünün vakum (emiş) etkinliğini azaltmayacak şekilde ve sıkılıkta olması gerekirBu yüzden sistem plastik örtülü seralar için en uygun bir mekanik havalandırma sistemidir


Hava giriş açıklığından giren hava, sera içinde emiciye doğru hareket ederken, sera içindeki güneş ısısını alır ve emmece yaklaştıkça ısınır ve ısınmış hava emmeçle dışarıya atılır


A Sera boyunca havalandırma


B Sera enine havalandırma


Hava giriş ve çıkış noktaları arasındaki uzaklığın kısa oluşu , sera içindeki hava akımının hızını arttırır , buna karşın uzun oluşu ise yavaşlatır Emmeçlerin etkisi çapı kadar uzaklıkta %90 oranında azaldığı için , hava giriş ve çıkış noktaları arasındaki uzaklığın 30-35 m arasında olması önerilir Emmeçler genellikle seranın bir duvarına , hava giriş açıklığı ise buna karşı ve paralel olan diğer sera duvarına yerleştirilir


Emmeçler çalışmadığı sürece , hava giriş açıklıkları kapalı durur Emmeçler çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra vakum , giriş açıklığını kapatan panjur şeritlerine hareket ettirerek açılmayı sağlar Hava giriş açıklığına emmeçlerin çalıştığı zaman açılabilecek şekilde planlanması , soğuk havanın ve yağışlı günlerde yağış sularının içeriye girişimi önler


Sera dışındaki hava sıcaklığının düşük olduğu zamanlarda yavaş , yüksek olduğu zamanlarda hızlı bir havalandırmanın uygulanabilmesi için , değişik 2 hızla çalıştırılabilen emmeçler seçilmelidir Böyle sistemlerde çok soğuk havalarda yavaş bir havalandırma uygulamak amacıyla , sera ön duvarının mahyaya yakın yerinde küçük bir havalandırma açıklığı yerleştirilmelidir


Bu açıklık , aspiratör yavaş açıldığı zaman havalandırmada kullanılır soğuk havanın doğrudan bitkilerin üzerine gelmesini önlemek için de , bu açıklığın alt tarafına küçük bir alt perde yerleştirilmelidir


Emmeçler otomatik ve termostatlara bağlı olarak çalışmalıdır sera üniteleri için seçilen emmeçler aynı verimde olmalı ve seranın aynı yönüne yerleştirilmelidir


Sera uzunluğunun 30-35 m den fazla olması durumunda , düzenli ve tekdüze bir havalandırma sağlamak için , emmeçler seraların uzun duvarlarına yerleştirilmelidir aynı zamanda emmeçler arasındaki uzaklık 75m den fazla olmamalıdır Yoksa sera içinde emmeçlerin üzerinde bulunduğu duvarlar boyunca hava akımı olmayan ölü hacimler oluşur


Emmeçli havalandırma sistemlerinde , havalandırma açıklıklarının sera tabanından çok yüksekte olması havanın giriş yerinde hava akımı olmayan ölü hacimlerin dolmasına neden olur , bu yüzden hava giriş açıklıklarının , sera tabanından 25-30cm yüksekten ve sera duvarı boyunca olması önerilmektedir


Emmeçli Ve Plastik Borulu Havalandırma Sistemi


Emmeçli sistemde ortaya çıkan sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla , dışarıdaki soğuk havanın içeriye alınması plastik borular yardımıyla yapılabilir


Seranın bir duvardaki hava giriş açıklıklarına bağlı olan plastik borunun kapalı ucu , seranın karşı duvarına doğru uzatılır Boru boyuna açılan deliklerin toplam kesit alanı sera hacminin havasını saatte 40-60 kez değiştirebilecek büyüklükte düzenlenmelidir Emmeçler iki yan duvarın plastik borunun kapalı olduğu uçlarına doğru yerleştirilir


Uzunluğu 30-35m den fazla olan seralarda iki uçtan gelen plastik borular sera ortasına doğru uzanırlar ve emmeçler iki yan duvarın alt ortasına yerleştirilir


Sera genişliğinin her 75m sine bir plastik boru yerleştirilmelidir Emmeçli sistemlerde hava giriş delikleri önüne tel kafes arasına saman , perlit vb su tutucu maddeler konarak üzerine su akıtıldığında , serada yaz aylarında soğutmada yapılabilir


Aspiratörler seranın ön ve arka alın duvarlarına özellikle çatı üçgenine ve yan duvarlara yerleştirilir


Zorunlu (Mekaniksel) Havalandırmanın Projelenmesi


Proje İstekleri:


1Havalandırma miktarı: Sera içi havası saatte 50kez değişmeli


2Havalandırma hızı: 1/4m/s


3Kullanılacak emmeç çapı 05m


Bu değerlere göre aşağıda ebatları verilen serada kullanılacak emmeç sayısının hesaplanması istenmektedir


Zorunlu havalandırmada kullanılan havalandırıcıların kapasitelerinin belirlenmesi, havalandırma miktarı ile yakından ilgilidir


Serada havalandırıcıların saatte 50kez, sera içi havasını değiştirmesi istendiğine göre;


1 saatte değişecek hava miktarı;


1606,550=80325metreküp/h


Havalandırma açıklığını bulmak için şu eşitliği kullanmamız gerekmektedir


A=Q/V


Eşitlikte;


A=Hava giriş açıklığı (metrekare)


Q=Havalandırma miktarı (metreküp/s)


V=Havalandırma hızı (m/s)


Havlandırma miktarının birimini istenilen şekle dönüştürürsek,


80325 (metreküp/h) /3600cs = 2231metreküp/s olur


Serada istenilen hava hareketi 14m/s dir


Buna göre havalandırma açıklığı:


A=2231/1=2231metrekare


Demek ki, serada 2231metrekarelik zorunlu bir havalandırma giriş açıklığına gereksinim vardırSerada hava giriş açıklıkları büyüklüğü; emmeç yüzeyleri toplamının 1015 katıdırBuna göre; giriş açıklığı 10 a bölünürse 2231/10=2231metrekare emmeç yüzey alanı bulunur


Seraya konacak emmeç çapı 05m olacağına göre, emmeç alanını hesaplayalım


Ae=(Dkare3,14)/4=[(Qs)3,14]/4=019mkare


Emmeç sayısı ise toplam emmeç alanının, bir emmeç alanına bölünmesi ile bulunur


n=A/Ae


Eşitlikte;


n=emmeç sayısı


A=toplam emmeç alanı (metrekare)


Ae=bir emmeç alanı (metrekare)


n=2,231/0,19=11,7


Serada istenilen havalandırmayı sağlayabilmek için 12 adet emmeç kullanmak gerekir


Üfleçli (Vantilatörlü) Havalandırma Sistemi


Üfleçli ve basınçlı havalandırma sistemlerinde, emmeçli sistemden farklı olarak üfleçler (vantilatörler) sera içindeki havayı sıkıştırırBasınç altındaki sera havası, düşük basınç olan hava çıkış açıklıklarından dışarıya atılırBu sistemde üfleçler sera ön (uç) veya yan duvarlarına yerleştirilebilir


Basınçlı sera havalandırma sistemi


AÜfleçleri ön }


BÜfleçleri yan }Sera duvarına yerleştirilen zorunlu havalandırma sistemleri


Üfleçlerin sera ön duvarına yerleştirilmesi durumunda hava çıkış açıklıkları yan duvarların orta kısımlarında bulunur


Sera içine gönderilen havanın doğrudan bitkilere çarpmaması için hava akış yönünü yukarıya doğru yönelten eğimli bir küçük perde kullanılır


Bu sistemin yararı, kapıların açık bulunduğu veya sera yapısının hava sızmasını engelleyemediği durumlarda bile etkili bir havalandırma yapabilmesidir


Sistemin sakıncalı tarafları ise, sera içinde bitkiler tarafından kaplanmış ¼ oranında bir boşluk olması gerekirBu nedenle, sistem yüksek bitki yetiştirilen alçak seralarda kullanılamazAyrıca üfleçlere yakın yerlerde ve özellikle güneşli sıcak günlerde, sera içinde sıcak hacimlerin oluşması engellenememektedirBu nedenlerle basınçlı havalandırma sistemlerinin fide yetiştirme ve tek ünitelik bireysel seralarda kullanılması daha uygundur


Üfleçlerin yan duvarlara yerleştirilmesi durumunda üfleçler arasındaki uzaklık sera genişliği kadar olmalıdırBunun sakıncası, aynı duvarda fazla sayıda üflecin kullanma zorunluluğudurBuna karşı sistemin, yararlı tarafı özellikle bireysel seralarda etkili bir havalandırma sağlamasıdır


Zorunlu havalandırma sistemlerinde emmeç, üfleç,hava giriş ve çıkış açıklıkları gibi havalandırma elemanlarının yerlerini düzenlenmesinde, sürekli esen rüzgar yönü en etkili etmendirRüzgarın estiği yöndeki sera yüzeyinde basınç, diğer yüzeyde ise emme oluşurBu nedenle, emme etkisi ile havalandırma yapan emmeçlerin rüzgar yönünde olmayan yüzeylere, basınç etkisi ile çalışan üfleçlerin ise diğer yöndeki yüzeye yerleştirilmesi gerekirAynı şekilde, hava giriş açıklıklarının basınç yüklü duvara, hava çıkış açıklıklarının ise emme etkisindeki duvara yerleştirilmesi zorunludur


Yapay (zorunlu) havalandırmada ağır çalışan, fakat çapları büyük olan emmeç ve üfleçler kullanılırHızlı çalışan, büyük çaplı emmeç ve üfleçler fazla gürültülü oldukları için serada kullanılmaları önerilmez


Plastik Seraların Havalandırılması


Belirtilen nedenlerle, örtü altlarında yapılması zorunlu olan ve ülkemizdeki seraların en büyük eksikliği olan havalandırma, ülkemizdeki seralarda istenilen düzeyin çok altındadır veya hiç yapılmamaktadırBu nedenle, özellikle cam seralarda yılda ancak tek bir yetiştiricilik yapılabilmektedirHavalandırmanın yapılamaması, aynı zamanda üretimde büyük düşüşlere neden olmaktadırAyrıca ülkemizdeki seraların %75inin plastik olması ve plastik seralarda havalandırma yapılmasının gereği, cam seralara göre daha fazladırBunda özellikle plastiklerin yüksek yüzey gerilimleri nedeniyle, iç yüzeylerinde fazla nem tutması ve bu nemin damlalar şeklinde bitkilerin üzerine düşmesi ile, bitkilerde fazla nemden dolayı bazı hastalıklar ortaya çıkabilir Plastik örtüde su damlalarının tutulması , çatı eğimi 18 derece olan seralarda bile olmaktadır


Nem damlalarının plastik örtünün iç yüzeyine birikmesi , sera ahşap iskelet malzemesini de etkiler ve bu malzemenin de çürümesine neden olur ayrıca yoğunlaşan su buharının , su damlası şekline dönüşürken çevreden ısı alması nedeniyle , plastik örtü altlarında daha düşük bir sıcaklık belirlenmiştir


Plastik seralarda doğal havalandırmanın etkinliğine arttırmak için , çatı pencereleri yerine çatı mahyasına ortalayan havalandırma bacaları ülkemizde özellikle Ege Bölgesinde kullanılmaktadır


Ülkemizde uygulanan havalandırma bacalarının sera üzerinde görünüşü , havalandırma pencereleri ve sera kesit alanı


Böylece hava giriş deliği olan yan pencerelerle , hava çıkış deliği arasındaki yükseklik farkı daha fazla arttırılarak havalandırma etkinliği de arttırılmış olur havalandırma bacasının yan duvarlarının cam veya plastik malzemeyle kaplanması gerekir Bur da havalandırma maliyetinin artmasına neden olur Havalandırma bacasının açılıp, kapanması ayarlanabilmelidir


Son zamanlarda plastik seralarda havalandırmayı arttırmak için yapılan çalışmalarda, sera çatısına pencere yapılması amacıyla çatı şekillerinde değişiklikler olmuştur


Aşağıdaki şekillerde görüldüğü gibi eşlenik olmayan beşik çatılı ve fabrika çatısı şeklinde olan plastik seralarda çatı havalandırması istenilen düzeyde yapılabilmektedir Bu çatı pencereleri camla kaplanırsa , plastik sera örtüsünün değiştirilmesi sırasında , örtünün çakılması için gerekli iş gücü ve zamandan önemli ölçüde tasarruf yapılmış olur


Çatısı eşlenik olmayan beşik çatılı plastik seranın görünüşü , kesit planı , yan ve çatı havalandırma pencereleri



Çatısı fabrika çatısı şeklinde olan plastik seranın görünüşü , kesit planı , yan ve çatı havalandırma pencereleri


Bu şekilde çatı penceresinin yapım zorunluluğu , özellikle uzun süre kullanılan ultraviyole stabilizon maddeler katkılı plastik örtülerin geliştirilmesinden sonra daha da artmıştır Bu pencerelerin sera içinden kolayca açılıp , kapanması sağlanmalıdır Bu pencerelerin sürekli esen rüzgar yönünün tersindeki cepheye yerleştirilmesi havalandırma etkinliğini de arttırır Ayrıca rüzgar yönünün , tersinde çatı pencerelerinin olmasıyla , burada meydana gelecek rüzgarın emme etkisi de havalandırma için iyi bir etki olur


Her mevsim yenilenen plastik örtülerde , plastik örtünün yırtılması veya derilmesi ile çatı havalandırması yapılabilirse de , gece havanın soğuduğu yerlerde bu yırtık ve deliklerden sera içine giren soğuk hava bitkiler için sorun olabilir


Pencereler ve havalandırma açıklıkları açıldığında , sera içinde iyi bir havalandırma sağlanırken, kapatıldığında da bir açıklık kalmamalıdır böylece sera içinden sıcak hava dışarıya çıkmamalı ve soğuk havalarda serada fazla yakıt kullanılarak yani işletme masrafının artması önlenmelidir