Karpat Rutenya'daki Yahudilerin Tarihi

Karpat Rutenya'daki Yahudiler - Karpat Rutenya'daki Yahudiler Hakkında - Karpat Rutenya'daki Yahudiler Tarihi

1910, 1921 ve 1941 nüfus sayımlarındaki verileri

Macaristan'da savaş öncesi nüfus sayımı en son 1910'da yapıldı Karpat Rutenya, Macaristan'ın dört vilayetinden oluşmaktaydı:


Ung

Bereg

Ugocsa

Máramaros


Macaristan Almanya ile ittifak kurduğundan cezalandırılıp Ugocsa Çekoslovakya ve Romanya arasında 1920'de bölüştürüldü Bugün ise Romanya ve Ukrayna arasında bölünmüştür Bu topraklarda Çekoslovakya'nın 1938'den beri hakimiyeti yoktur Güney Máramaros sonradan Romanya'ya katıldığından, hesplamayı kolaylaştırmak açısından bu bölge konu dışı bırakılmıştır


Ungvár - 16,919 Yahudi (%314),

Vilayetin geri kalanı - 145,170 (%85)


Beregszász - 12,933 (%302)

Munkács - 17,275 (%444)

Vilayetin geri kalanı - 206,403 (%107)


Ugocsa - 91,755 (%129)


Máramarossziget - 21,370 (%374)

Vilayetin geri kalanı - 336,335 (%172)


848,000 nüfuslu dört vilayetteki 129,000 Yahudi toplam nüfusun %1521'ini oluşturmaktaydı


1921'de Çekoslovakya Rusínsko'da 93,023 (%1528) ve Ocak 1941'de Macaristan Kárpátalja'da 146,199 (142%) Yahudi bulunmaktaydı

IIDünya Savaşı öncesi Yahudi-Yerli halk ilişkileri


Anılarda ve tarihi çalışmalarda 19yy ve 20yy'ın başlarında Ruten-Yahudi ilişkilerinde barış ve uyum olduğu görülür 1939'da Rutenya otonom eyaletinde 80,000 Yahudi yaşamaktaydı


Rutenlerin Yahudi komşularıyla ilişkileri Oleksandr Dukhnovych'in (1803-1865) "Virtue is More Important than Riches" oyununda ve Ivan Olbracht'ın Golet v údolí kısa öyküsünde anlatılmıştır Ukrayna'nın diğer bölgelerinin aksine Rutenya'da pogromlar ve ardından gelen ayaklanmalar ve kaos yaşanmamıştır

Nihai çözüm


IIDünya Savaşı'nda Almanya Macaristan hükümetini devirince Holokost'un "Nihai Çözüm"ü Karpat Rutenya'ya da ulaştı


Macaristan hükümeti ve onun faşist unsurları Yahudileri öldürmeye başlamıştı 1939'da çıkarılan acımasız kanunlarla Yahudilerin okula gitmeleri ve iş sahibi olmaları yasaklandı 1941 yazında Macaristan otoriteleri 20,000 Yahudiyi Karpat Rutenya'dan Polonya-Ukrayna'daki Galiçya'ya sürdü Yasal olmalarına rağmen Yahudiler "yasadışı mülteciler" maskesi altında evlerinden çıkarıldı Kovulanların çoğu Kamyanets-Podilski'de Nazi Einsatzgruppen birimlerine teslim edilip 1941'in sonlarında üç günde makineli tüfeklerle taranarak öldürüldü Birkaç bin kişi ise Galiçya'ya sürüldükten sonra kendi hallerine bırakıldı Bu kişiler iki yıl içinde gettolarda ve ölüm kamplarında kayıplara karıştı Sağ kalanlar ise 1944'te evlerine döndüler


Nisan 1944'te Rutenya'da 144,000 Yahudinin bulunduğu 17 getto kuruldu 15 Mayıs 1944'ten başlayarak hergün 14,000 Yahudi Auschwitz'e gönderildi ve son tahliye 7 Haziran'da gerçekleşti Macar Yahudileriyle birlikte Karpat Rutenya'da gettolarda yaşayan Yahudilerin hemen hemen hepsi öldürüldü 100,000'den fazla Karpat Rutenya Yahudisinin 90,000'i öldürüldü, bazısı kaçmayı başarırken çok azı da Rutenler tarafından saklanarak korundu


Komünizmin çöküşüyle açılan arşivlerde bölgedeki Nihai Çözümle ilgili bilgiler ortaya çıkıp üzerinde çalışma yapma imkânı ortaya çıktı En çok araştırılan konu ise bölgede Nazilere kimin ne şekilde yardım ettiği ve yardım edenlerin baskı veya tehdit altında olup olmadığıdır



IIDünya Savaşı sonrası


Jackson-Vanik yasa değişikliğiyle çoğu Yahudi 1970'lerde ABD ve İsrail'e göç etti