Antikalar Rus Gümüş Sanatı Ve Genel Bilgiler

Faberge Punch kasesi Julius Rappoport damgalı St Petersburg, 1891 (Özel Koleksiyon)

Gümüş, altın, platin gibi değerli madenlerden yapılan takıların, eşyaların kullanılması, geçmiş çağlarda da bir zenginlik, prestij simgesi olmuştur Bu nedenle insanlar her zaman bunlara ilgi duymuştur

Gümüş, altın, bilindiği üzere dünyada en değerli madenler arasında ilk sıraları alır Bu nedenle çağlar boyu çeşitli amaçlarla kullanılan bu tür değerli madenlerin işlenmesi, ticareti belli mevzuatlara, kurallara uygun yapılmaktadır

I- ORGANİZASYON VE YÖNETİM GRUPLARI
Rusya'da gümüş ve kuyumculukla uğraşan sanatçı ve üreticilerin dönem dönem farklı gruplar altında toplandıkları ve yönetildikleri bilinir

17yy Rusya'sında gümüş ve kuyumcu esnafı iki gruba ayrılmıştı

Le Rang d'Argent: Moskova ve taşradaki kuyumcular ve gümüşçüler birliğiydi


Çarşılarda, kuyumcular ve gümüşçüler bir sıra halinde dizilmiş ufaklı büyüklü dükkânlarda ticaret yaparlardı Bunların bir kısmı sadece alım satımla uğraşır, bir kısmı da kendi üretir ve satardı Bunları kısaca "tüccarlar" ve "sanatçılar" olarak adlandırabiliriz Her iki grup da Le Rang d'Argent üyeleriydi Bu organizasyona üye olabilmek, dönemin Çar'ı tarafından hazırlatılmış belgelerin imzalanmasıyla gerçeklenirdi (Porutchnye Zapisi)

Bu organizasyonun başında iki memur (Starosty) bulunurdu Bunların görevi gümüş eserlerin ağırlığını, niteliğini denetlemekti Daha sonraları ise gümüş eserlerin damgalanması işini de üstlenmişlerdir Damgasız eşya satmak yasaktı Diğer taraftan her iki memur, taşradaki sergi ve fuarları da ziyaret ederler, burada satılan gümüş, altın eşyaların kontrolünü yaparlardı

L'Oruzheinaya Palata: Moskova'daki Kremlin Sarayı'na bağlı atölyelerin, kuyumcuların oluşturduğu bir dernektir Bu dernek doğrudan Çar'a bağlıydı Bu organizasyonun başında bir de soylu bir kişi bulunmakta, genel yönetimi o sağlamaktaydı Örneğin Bogdan Matueievich Khitrovo (1655-1680) yılları arasında bu atölyelerin yönetimini üstlenmişti Kremlin Sarayı'na bağlı atölyelerde pek çok değerli sanatçının yetiştiği de bilinir Bu atölyeler Çar ve sülalesine, court (meclis) üyelerine üretim yapmakla sorumluydu

Diğer taraftan bu bahsi geçen organizyonun (derneğin) başındaki yönetici kadronun iki önemli görevi vardı Bunlardan birincisi; bahsi geçen sanat dalında faaliyet gösterenlerin yapacakları ticaret ile ilgili yönetmelikleri hazırlamak, diğeri ise; Çar'ın özel siparişlerini yapan atölyeleri yönetmek ve denetlemekti Örneğin, bu atölyelerde kimlerin çalışacağını, ne yapacağını belirlemek gibi


Zaman içinde, organizasyonlarda değişimler gözlendi Şöyle ki, 19 Ocak 1700 tarihinde Çar 1 Pierre'in buyruğu ile tüm mücevher, gümüşçü esnafı ve sanatçıları L'oruzheinaya Palata'ya bağlandı Moskova ve taşradaki tüm altın ve gümüş eserler, bu dernekte görev yapan "Starostes'ler" tarafından incelenerek damgalanıyordu

Rus gümüş sanatı incelenirken, gümüş sanatçılarının pek çoğunun yabancı: Alman, İngiliz, Fransız sanatçılardan oluştuğunu görmekteyiz Örneğin (1714-1800) yılları arasında Rusya'da 234 Alman, 261 İskandinav, 44 Fransız, bunların yanı sıra İngiliz, İtalyan sanatçıların çalıştığı da bilinmektedir Buradan çıkarılacak sonuç: Rus gümüş sanatının temelinde yabancı ustaların bilgi, beceri, kültü yatmaktadır Zaman içinde bu ustaların yanında yetişen Ruslar, ilerideki dönemlerde kendi kültür ve sanat anlayışlarını ortaya koymuşlar ve özellikle 19yy'dan itibaren bu yönde pek çok güzel, değerli eşyalar üretmişlerdir

1714 yılında, St Petersburg'da iki dernek oluşturulmuştur Bunların birinde RUS SANATÇILAR, diğerinde YABANCI SANATÇILAR bir araya gelmiştir Bu derneklerin daha önceki Rang d'Argent'dan farkı, bu her iki dernekte tüccarların bulunmayışıydı Bu her iki derneğin başında yöneticiler görev yapmaktaydı Biz bu dernekleri "loncalar" olarak da tanımlayabilmekteyiz

19yy başlarından itibaren loncalar özelliklerini yavaş yavaş yitirmeye başladı Damgalama işlemlerini de Çar'a bağlı olarak faaliyet gösteren, "Assay Office"ler (damgalama ile görevli firmalar) yapmaya başladı, Bölgelere, şehirlere göre değişik organizasyonların gerçeklenmesiyle bu durum sağlanmış oldu

II- RUS GÜMÜŞ SANATINDA KULLANILAN TEMEL SÜSLEME TEKNİKLERİ
A-EKLENTİSİZ SÜSLEMELER: Gümüş eserin yüzeyine, herhangi bir malzemenin (gümüş, taş, mine) eklentisi yapılmaksızın yapılan dekorlara, eklentisiz süslemeler (dekorasyon) denir
1- Kalem İşçiliği İle Yapılan Süslemeler: Kalemkârın, elindeki sivri uçlu maden kalemle, gümüşün yüzeyinde yapmış olduğu desenler olarak kısaca tariflenir Kalem ve çekiç süslemeyi yapmada kullanılan temel iki malzemedir (Resim 1) (Kalem işçiliğine örnek)

2- Repousse (Kabartma) Süslemeler: Gümüş eserin dış yüzeyinden veya iç yüzeyinden veya her iki yüzeyden özel kalemler ve çekiç kullanılarak yapılan kabartma görünümlü süslemeler olarak özetlenebilir Örneğin, parça bir vazo ise, bunun içi ziftle doldurulur Metal kalem ve çekiçle, dış yüzeyden, yapılacak motife uygun kabartma desen eserin yüzeyine işlenir (Resim 2) Eğer parça çukur kâse formunda ise, bu obje içi zift dolu bir leğene benzer kaba oturtulur ve uygun araç gereçler kullanılarak bu defa eserin iç yüzeyinden çalışılır Yani iç yüzeyden çalışılarak istenilen motif, eserin dış yüzeyine, parçanın iç kısmından işlenmek suretiyle resmedilir

3-GUILLOCHE (Aznavur): Ülkemizde Aznavur olarak bilinir Birbirine paralel sinüs dalgalarının oluşturduğu bir süsleme çeşididir Çok dikkat ve özen isteyen bir çalışma tekniğidir Güneş aznavur (perdeli aznavur), sade aznavur, noktalı aznavur olarak adlandırılan çeşitleri mevcuttur (Resim 3)

4- AJUR: Kıl testeresinin kullanılmasıyla, gümüş parçanın kesilerek delikler şeklinde (yaprak, çiçek vb formlar) süslenmesi olarak tariflenir Bazı durumlarda bu görünüm döküm tekniğinin kullanılmasıyla da elde edilir Bu süslemenin birlikte kullanıldığı bir mine süslemesi vardır ki, bu tekniğe fenetre= (Temail plique-a-jour) diyoruz Mine bölümünde bu daha geniş bir şekilde açıklanacaktır (Resim 4)

5- BASMA TEKNİĞİ VE PRES: Basma tekniği, bir motifin sert metal yüzeye işlendikten sonra, parçalar halinde bu metal yüzeyin, gümüş plaka üzerine basılması suretiyle yapılan süslemeler olarak açıklanabilir Örneğin; ikonaların gümüş kenar çerçeveleri çoğunlukla bu tekniğin kullanılmasıyla süslenmiştir Ayrıca elektriğin keşfi ile pres makineları kullanılmaya başlanmış ve çeşitli gümüş eserlerin bu yöntemle üretimi gerçekleşmiştir Objenin şekli ve uygulanacak dekor pres kalıbına uygulanır Astar olarak adlandırdığımız gümüş plaka, kalıbın altına yerleştirilir, kalıp hızla bu yüzeye temas ettirilir Böylece hem istenilen form, hem de dekor elde edilmiş olur Kısaca: pres tekniği, basma tekniğinin otomatik hale getirilişidir denebilir Ondaki fark, basma tekniği ile sadece yüzey dekoru yapılabilmektedir Halbuki pres tekniğiyle hem dekor, hem objenin şekli aynı anda elde edilebilmektedir (Resim 5)



Resim 2 Kabartma dekorlu ibrik, 84 zolotniks, Moskova


Resim 2 Kabartma dekorlu ibrik, 84 zolotniks, Moskova


Resim 3 Sigara tabakaları Aznavur ve mine işçiliğine güzel bir örnek Bu eser "eklentili dekorasyon"a da bir örnek teşkil etmektedir Çünkü gümüş yüzey önce aznavur deseni ile süslenmiş, daha sonra yüzeye mine uygulanmıştır


Resim 4 Tuzluk B örnek 1891 yılında Moskova'da üretilmiş bir eserdir


Resim 7 Faberge damgalı havyarlık (19yy) Tabak çevresindeki süslemeler döküm tekniğiyle üretilmiştir (Ancien mağazası koleksiyonu)


Resim 5 Basma tekniğinin kullanımı ile üretilmiş gümüş ikona çerçevesi (17yy)


Resim 6 Telkari tekniğiyle üretilmiş üç adet kutu (19yy)


Resim 8 Tütün tabakası (19yy) Moskova yapımı, 84 zolotniks, AA 1894 assay Office damgalı, üreten sanatçı damgası (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)


Resim 9 Kristal gövdeli, mineli karaf ve tütün tabakası Moskova yapımı (19yy) (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)

6- TELKARİ (FİLİGREE): Tel şeklinde çekilmiş gümüş ipliklerin, belli şekillerde dolanıp, birbirlerine gümüş kaynağı yardımıyla sabitlenmesi suretiyle üretilen objelerdir (Resim 6)

7- DÖKÜM TEKNİĞİ İLE YAPILAN SÜSLEMELER: Bazı eserlerde kullanılan eklentiler (örneğin: kulp, tutamaç, bazı figürler vb bölümler) döküm tekniğinin kullanımı ile gerçeklenir Bu yüzyıllar boyu kullanılan bir metotdur (Resim 7) (Geniş bilgi için bakınız Antik&Dekor Sayı 33 Sayfa 70)

B- EKLENTİLİ SÜSLEMELER: Gümüş eser üzerine, gümüş, altın, mine, yarı değerli taş ve benzeri malzemelerin kullanılmasıyla yapılan süslemelerdir

1- TELKARİ (FİLİGREE)
Tel şeklinde çekilmiş gümüş iplikleri, gümüş eserin yüzeyine çeşitli şekillerde dolamak ve sabitlemek suretiyle elde edilen bir süslemedir

2- SAVAT (NIELLO)
Gümüş objenin gövdesi üzerine özel kalemlerle açılmış oyuklar içerisine (gümüş+kurşun+bakır+sülfür) alaşımının eritilip doldurulması ile elde edilen bir dekordur Resimde görüldüğü gibi bu siyah görünümlü süslemenin Rus ve Ermeni ustalar tarafından çok başarılı bir şekilde eserlere uygulandığı bilinir Eski çağlardan beri kullanılan bir süsleme sanatıdır (Resim 8)

3- MİNE
Mine malzemesinin temeli cam'dır (Silisyum dioksit+Pudra halinde potas+Bağlayıcı yağ maddesi+Metal oksit) Metal oksitler karışıma renk verir

<H2>Metal Oksitler

Verdikleri Renk Tonları

Kalay

Beyaz

Demir

Sarı-Mavi

Bakır

Turkuaz

Magnezyum

Mor

Altın

Kırmızı

Gümüş

Sarı

İridyum

Gri-Siyah



Rus gümüşü eserlerde temel olarak 3 çeşit mine tekniği kullanılmak suretiyle eserlerin süslemeleri yapılmıştır

*GLOISONNE FILIGRANE
Gümüş eserin yüzeyine yapılması istenilen desen iplik haline getirilmiş gümüş malzeme ile bölümler halinde işlenir Diğer bir deyişle kompartmanlar (boşluklar) oluşturulur Bu oluşturulan boşluklara mine malzemeleri doldurulur Bu işlem tamamlandıktan sonra eser (yaklaşık 750C) fırınlanır ve daha sonra soğumaya bırakılır Bu son olarak da minelerin parlatılma işlemi yapılarak işlem tamamlanır Bu tekniğin en yaygın olarak kullanıldığı dönem 19yy ve 20yy başıdır Rus gümüş sanatında 16yy'dan itibaren bu tekniğin kullanıldı da bilinir (Resim 9 - Resim 10)

*CHAMPLEVE
Gümüş metal yüzey, savat tekniğindekine benzer şekilde, oyulur ve çukurlar oluşturulur Bu çukurlar tabiatıyla süslemenin şekline uygun yapılır Boşluklar, daha sonra mine malzemesi ile doldurulur Eser (yaklaşık 750 C) fırınlanır, soğutulur ve cilalama, parlatma işlemine tabi tutulur Zor bir tekniktir Rus gümüşü eserlere bu teknik, üstün becerili sanatçılar tarafından uygulanmıştır (Resim 11 - Resim 12)

*PLİQUE-A-JOUR=(FENETRE)
Çok zor ve estetik bir görünümü olan bu mine süsleme tekniği, Rus sanatçıları tarafından üstün başarı ile eserlere uygulanmıştır Bunun vitray görünümlü olması bize bu tekniğin anlaşılmasında yarar sağlayacaktır (Resim 13) Basitçe Vitray; kurşun çerçevelerden oluşturulmuş boşlukların renkli camlarla kaplanması ile elde edilen bir süsleme şeklidir Burada ise gümüş çerçevelerin oluşturduğu boşluklar mine malzemesi ile doldurulur Minenin hareketini önlemek amacı ile iç yüzeye metal plakalar destek olarak konur Eser bu şekilde (yaklaşık 750 C) fırınlanır (ısıtılır) Mine malzemesi camsı hale dönüşür Soğuma işlemi tamamlandıktan sonra destek amacı ile konmuş metal plakalar alınır Parlatma işlemi yapılır Çok nadir olarak karşımıza çıkan bu tip eserler gerçekten Rus gümüş sanatının 'Master piece'leri arasında yer almıştır Son olarak mineli dekorlara eklenmesi gereken diğer bir çalışma şekli de, renkli mine yüzeylerine fırça ile yapılan boyamalardır Bu da çok dikkat, özen gerektiren bir uygulamadır Rus gümüş sanatı süslemesinin en önemli bölümünü teşkil eder
antikalar

4- DEĞERLİ-YARIDEĞERLİ TAŞ VE BENZERİ MALZEMELERİN KULLANILMASI
Çar ve sülalesi, meclis üyeleri için tasarlanmış eserlerde, değerli taşların, incilerin kullanıldığı gözlenir Ayrıca Çar'ın zaman zaman hediye olarak Osmanlı padişahlarına ve diğer ülkelerin kral ve kraliçelerine eserler gönderdiğini ve bu eserlerde de değerli taşların süslemelerde kullanılmış olduğunu gözlüyoruz (Resim 15)

III- RUS GÜMÜŞ SANATINDA KULLANILAN DEKORLAR-SÜSLEMELER
Sanatçıların yönetimi ve organizasyonu bölümünde Rus gümüş sanatının temelinde yabancı sanatkârların varlığından bahsetmiştik Özellikle 19 yy'a kadar pek çok yabancı mücevher ve gümüş sanatçısı, ustası Moskova ve St Petersburg'da atölyeler kurmuş ve burada üretim yapmışlardır Tabiatıyla sanatçılar, doğup büyüdükleri ülkenin kültür ve sanatını, gittikleri ülkelere de taşırlar Zaman içinde, yaşadıkları ülkenin de kültür ve sanatından etkilenirler Bunun sonunda oluşturdukları sentezi yapıtlarına yansıtırlar Durum böyle iken, Rus gümüş sanatının kendine özgü çizgileri oluşturması, yabancı sanatçıların ülkede çalışmalarından dolayı biraz gecikme göstermiştir Ama yine de ülkenin sosyo kültürel yaşantısı, soylu çevrelerin ihtiyaçları, yabancı sanatkârların çalışmalarını yönlendirmiştir


Temel olarak gümüş ve mücevher sanatı Moskova St Petersburg, Tobolsk, Veliky Ustyug'da gelişme göstermiştir Bunların arasında en önemli iki merkez Moskova ve St Petersburg'dur

17 yüzyıla baktığımızda, eserlerde fazla zarif olmayan, hafif kaba görünümlü süslemelere rastlıyoruz (Resim 16)

Genelde bunlar sade görünümlü olarak karşımıza çıkıyor 17yy ortalarına doğru ki bu dönem Avrupa'da BAROK stilin etkin olduğu bir dönemdir, eserlerin yüzeylerinde kabartma motiflerin yoğunlaştığını gözlemliyoruz Kuş, çiçek, yaprak motiflerinin yanı sıra, arabesk motifler ve dini figürler kullanılmıştır (Resim 17)

Bilindiği gibi bu dönemde üretilen gümüş eserlerin pek çoğu kiliselerde ayinlerde kullanılmak üzere üretilmiştir Ayrıca, gümüş pahalı bir malzeme olduğundan bu değerli malzemelerden yapılan eserlerin, dönemin zengin ve soylu kişileri tarafından özel günlerde, davetlerde kullanıldığı bilinir

17 yüzyılda, yukarıda bahsedilen motiflerin yanı sıra, hareket halindeki insan ve çocuk figürleri de kullanılmıştır Ayrıca yüzyılın ikinci yarısından itibaren imparatorluk arma ve amblemleri, prenslik amblemleri de kullanıldı (Örneğin çift başlı kartal motifi) (Resim 18)

18 yüzyıla gelindiğinde (1714-1800) yılları arasında Rusya'da 609 yabancı gümüş-mücevher tasarımcısı, üreticisi çalışırken, buna karşılık ülkede gümüş sanatını icra eden sadece 39 Rus sanatçısı üretim yapıyordu Aradaki bu büyük fark, ülkenin gümüş sanatının gelişiminde Avrupalı sanatçıların etkisini apaçık sergilemektedir Özellikle ilk başlarda tasarımlanan eserlerin, Avrupa zevkine uygun olduğu fakat zamanla Rus Aristokrat halkının zevkine uygun tasarımların yabancı artistler tarafından tasarımlanıp üretildiği gözlenmektedir

1740-1770 yılları arasında eserler üzerinde ROKOKO stilinin etkisi gözlenir İstiridye kabuğu formları, şal desenine benzer kıvrımlar, yanı sıra portre ve insan figürleri süslemelerde kullanıldı (Resim 19)

1770'li yıllardan itibaren, NEOCLASISM'in etkisi gözlenmeye başlandı

Yukarıda bahsedilen dönemde Rusya'da faaliyet gösteren bazı yabancı sanatçıların adları: Jean Pierre Ador, Jean François Boudde, Martin Charles Dubulon, Andreas Dahlberg, Johann Christian Kayser, Jacques François Metrot, David Rudolph, François Seguin Yine aynı zaman periyodunda faaliyet gösteren Rus sanatçılardan bazıları ise; Andreu Grigoren, Kozomanov, Semen Ivanov, Kuzov, Semen Petrov, Molokov, Kunkin, Grigorev, Popov, Ratkov, Serebrenikov, Shevyakov

19yüzyıla gelindiğinde hala Alman, özellikle Fransız sanatının klasik etkisi eserlerde gözlemlenir (Resim 20)

Bu arada tabiatıyle eserlerde, Rus sosyo-kültürel yapıyı yansıtan betimlemeler de kullanılmaktadır Bunların yanı sıra, 19 yy başlarında I Napoleon döneminin stili olarak bilinen I EMPIRE stilinin tesirleri de süslemelerde mevcuttur (defne dalları, klasik amblemler, sphenx motifleri)

Rusya'da bu stil İmparator Alexander I (1777-1825) stili olarak bilinir (Çarlık süresi 1801-1825) Diğer taraftan Çar Nikolay I (1796-1855), Çarlık süresi (1825-1855), karısı Alexandra Fyodorova (Cherlotte) Prusya Kralının kızıdır Bu dönem, Ruslarla Almanların iyi ilişkide oldukları bir dönemdir Bu nedenle (1815-1848) yılları arasında etkinliğini gözlediğimiz BIEDERMEIER stili, Rus sanatçıları da etkilemiştir



Resim 10 Tütün tabakasından detay görünüm Moskova (19yy)


Resim 11 Champleve tekniğinde süslenmiş kaşıklar, 88 zolotniks, Moskova (19yy) (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)


Resim 12 Tuzluk Bu eser de champleve mine tekniğinin kullanımı ile dekorlanmıştır 1878, Moskova Üretici firma; Pavel Ovtchinikov


Resim 13 Plique-a-jour, vazo Gratchev firması tarafından üretilmiş St Petersburg (19 yüzyıl sonu)

19 yüzyıl başlarından itibaren geçmiş yıllarda çırak olarak yabancı sanatçıların yanında işe başlamış gümüşçüler, usta ünvanını aldıktan sonra kendilerine ait atölyelerde özgün eserler tasarımlayıp üretmeye başladı Özellikle, Rus minesi süslemelerinde bu kendini çok açık bir şekilde ortaya koymuştur Aynı savatlı eserlerde de bu güzellik gözlenir Bu dönemde üretilmiş tütün tabakalarının yüzeyleri, çiçek ve yaprak motifleriyle, ülkedeki önemli saray ve yapıların resmediymesiyle süslenmiştir Ayrıca, köy hayatını betimleyen resimler de süslemelerde kullanılmıştır (Resim 21)

Rus mine sanatı bu dönem yavaş yavaş doruk noktasına erişmeye başladı Firuze mavisi, kırmızı, yeşil, mor, beyaz renkler çok üstün başarı ile kullanıldı Artık Rus gümüşü, bu dönemde benliğini tamamen kazanmıştır

19 yüzyıl sonlarına doğru, Avrupa'da etkisi görülen ART-NOUVEAU stili Rus sanatçılarını çok fazla etkilemedi Tabiatiyle bu stilde üretilen eserler var ama yine de sanatçılar klasik dönemin etkisinden, kendi ülkelerine özgü stil ve temalardan uzaklaşmadılar Özellikle Faberge firmasının tasarımlamış olduğu bazı mineli ve minesiz eserlerde Art-Nouveau stilinin etkisi gözlenmektedir Çünkü bu firma o dönem Avrupalı kral-kraliçelere, soylu zenginlere, sipariş pek çok eser üretmiştir (Resim 22)

Rus gümüş sanatı 1917 Rus İhtilalinden sonra bir süre duraklama ve gerileme dönemine girmiştir Bunun en önemli sebebi, ülkedeki soysa-ekonomik ve politik durumun değişmesi, çeşitli problemlerin mevcudiyetinden dolayı, sanata gerekli ilginin, desteğin verilemeyişi olarak özetlenebilir

Antika ve sanat piyasasından, ihtilal sonrası Rus gümüşlerine rağbet bu nedenle de yok gibidir



Resim 14 Çay ve kahve takımı Bu eser, Fransız Boucheron firması için özel olarak üretilmiştir Maria Semenova, Moskova (1899-1908)


Resim 15 Üçüncü Selim Portresi ve değerli taşlarla süslü enfiye kutusu St Petersburg, 1797 Bu eser Rus Çarı I Pavel tarafından Osmanlı Hanedanına hediye edilmiştir Sanatçı Pierre Theremin


Votka servis seti Tepsi ve sürahi P Ovchinnikov İmperial damgalı, Moskova, 1896-108 Kadehler Fedor Rückert inisiyalli (Özel koleksiyon)


Resim 16 Octagonal formlu gobelet 17 yüzyıl sonu


Resim 17 Charki Kabartma süsleme tekniği ile dekorlanmış (17yy)

IV- RUSYA'DA MÜCEVHER VE GÜMÜŞ SANATININ İCRA EDİLDİĞİ ÖNEMLİ MERKEZLER
*MOSKOVA: Hükümdarlığın uzun yıllar merkezi olan Moskova, sanat ve kültür hareketlerinin de yoğun olduğu bir merkez olarak bilinir 17, 18 ve 19 yy'da gümüş ve mücevher sanatının en önemli merkezidir Mine ve savat işçiliği burada çok çeşitli şekillerde, başarılı sanatçılar tarafından gümüş eserlere uygulanmıştır

*St PETERSBURG: Hükümet merkezinin, Meclisin Moskova'dan St Petersburg'a taşınması (1703), bazı sanatçıların da buraya göç etmelerine neden olmuştur Burada, sade gümüş işçiliğin yanı sıra, mine, savatlı, kabartma gümüş işçiliklerin üstün başarı ve estetikte eserlere uygulandığı bilinir Ayrıca burası, Alman, Hollandalı, Fransız ve İngiliz sanatçıların yoğun olduğu bir merkezdi Yabancı kökenli stillerin, buradaki yabancı uyruklu sanatçılar tarafından objelere mükemmel bir şekilde uygulandığı üretilen eserlerden anlaşılmaktadır

*VELİKY USTYUG: 17 ve 18 yüzyılda savat işçiliği burada çok gelişmiştir Pek çok zarif süslemeli tütün tabakaları, kutuların üretilmiş olduğu bilinir Genellikle av konuları, Rus köylüsünün hayatı, foklorik betimlemeler, şehir görünümleri ve önemli binaların, yapıların, süsleme olarak eserlerde kullanıldığı bilinir (18yy ortaları ve 19yy)

*TUBOLSK: Sibirya'nın hükümet merkezidir 1770'li yıllardan itibaren bu merkezde de savat işçiliği büyük gelişim göstermiştir Şehir görünümleri, Sibirya haritaları, önemli binalar, Çin ve Moğol tiplemelerin eserlerin süslemelerinde kullanıldığı gözlenir (Resim 23)

V- RUS GÜMÜŞ SANATINA ÖZGÜ BAZI ESERLERİN TANIMLANMASI
1- BRATINY=BRATINA: 17 yüzyıl içme kabıdır Gövdesi tombul, silindirik görünümlü, kısa bir ayakla zemine oturacak şekilde tasarlanmış bu kapların bazılarında kapak mevcuttur Ballı-su ikramında kullanılırdı Özellikle soyluların ölümünden sonra mezar başında ikram edilen ballı-su (bir nevi şerbet) bu kaplarla ikram edilir ve içilirdi (Resim 24)

2- CHALICE: Genelde, kilise ayinlerinde kullanılan ayaklı şarap bardaklarıdır Pek çoğunun yüzeyleri haç, aziz resimleriyle dekorludur Mineli, minesiz motiflerle süslenmiş olanların yanı sıra yarı değerli, değerli taşlarla süslenmiş olanlarına da rastlanmaktadır (Resim 25)

3- GOBELET: Kısaca, şarap bardağı olarak tariflenir 17 yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlayan bir içme kabıdır Silindirik formda, bazıları üç küresel ayaklı zemine oturur Bazılarında kapak mevcuttur Yükseklikleri 8 ila 30 cm arası değişir Özellikle kapaklı olanların yüksekliği 20-30 cm arasındadır Köşeli olarak tasarımlanmış örneklerine de rastlıyoruz (Bakınız Resim 18-19-20)

4- CHOPE=TANKARD: 15 ila 20 cm yüksekliği olan kapakları kulp üzerine monte edilmiş bira bardaklarına verilen addır Bunlar 18inci yüzyılın ortalarından itibaren üretilmişlerdir İlk başlarda, özellikle Alman sanatçılarının tasarımladıkları ve ürettikleri bilinir (Resim 26)

5- TCHARKA: Kulplu veya kulpsuz olarak üretilmiş olan votka kadehidir Bir benzetme yapılırsa biraz andırır Silindirik ve köşeli formlu olanları vardır Bazılarında gövde, zemine ufak bir ayakla oturtulmuştur (H=5,5 cm ile 7,2 cm arası) 16 ve 17 yy'da üretilmiş olan büyük boy tcharka'lara Tchara denir (Resim 27)

6- KOVSH: Genel olarak, bazı çeşit içecekleri (şarap, kavas, balşerbeti, meyve suyu, votka) ölçmek veya bir bardağa doldurmak için tasarlanmış, kaz formunu anımsatan, kulplu, kayık şeklinde kaplardı® Bazı dönemlerde içme kabı olarak da kullanılmıştır Bunlar daha ufak boyutlarda tasarımlanarak üretilmiştir Bir de süs olarak kullanılan çok büyük boyutlarda olanı var Bunlar daha fazla 19 yy ikinci yarısından itibaren üretilmiştir

Kovsh'un ilk olarak Rusya'da Novgorod şehrinde, 14yy ortalarında ahşaptan yapılmış olduğu bilinmektedir En eski gümüş kovsh'un ise, 15 yy'ın ilk yarısında, Novgorod belediye başkanı Grigory Krillovitch Possatchno için yapılmış olduğu kayıtlardan anlaşılıyor Ufak boyutlu Kovsh'lara Kortehik veya Kovshik denir Bunların yüzeyleri bazen mine, bazen kalem işçiliği ile bazen de savat tekniğinin kullanılmasıyla dekorlanmıştır Maria Semenova, Alekseyev Saltykov, 11, 20, 26 numaralı sanatçılar topluluğunu oluşturan Artels'ler çok güzel mineli kovsh'ları ürettiler (Resim 28) Diğer üretilen parçaları kısaca özetlersek, yemek servisleri, çatal bıçak setleri, kutu, şamdan, sigara ve tütün tabakaları, çay setleri, tepsi, şekerlik, ikona kutuları, vazo ve benzeri evde kullanılan süs eşyaları, semaver, kaşık, dürbün, madalyalar, çay bardağı, şerbet bardağı zarfları (Podstakannik) vb eşyalar (Resim 29)



Resim 18 Gobelet Yüzeye kalem işçiliği ile çift başlı kartal ve taç resmedilmiştir Moskova, 1720


Resim 19 Gobelet Eserin yüzeyine kalem işçiliği ile bir Putti resmedilmiş Diğer süslemeler ise dönemin stiline uygun stilize yaprak ve şal motifleridir Moskova, 1774,


Bratina 17 yüzyıl başı


Resim 21 Savatlı tütün tabakası 84 zolotniks, Moskova, ayar kontrol damgası; AP 1886 (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)



Resim 27 Resimde üç ayrı formda üretilmiş Tcharkalar izlenmektedir Ortadakinin üretim yılı 1835, St Petersburg, Diğer ikisi 18yy Moskova


Resim 20 Kapaklı Gobelet Kabartma tekniğiyle süslenmiş bu eser, 1750 Moskova yapımıdır


Resim 22 Faberge damgalı nece kristal gövdeli, gümüş kapaklı sürahi, Art-Nouveau stilinde (1899-1908) Moskova'da üretilmiştir

VI- RUS GÜMÜŞ DAMGALARI
*Rus Gümüşlerinde Gözlenen Ayarlar:
ZOLOTNIKS terimi 10 yy'dan itibaren kullanılmaya başlanmış olup, Zoloto - Altın kelimesinden türetilmiştir
1 Zolotnik = 1/72 pound
1 Zolotnik = 4,26 gr
84 Zolotniks = 875 ayar gümüş karşılığıdır
88 Zolotniks = 916,6 ayar gümüş karşılığıdır
91 Zolotniks = 947,9 ayar gümüş karşılığıdır
Bu yukarıda özetlenen ayar damgaları 1925'e kadar kullannldı 1925'den sonra 583875 şeklinde üç basamaklı ayar belirleyici rakamlar kullanılmaya başlanmıştır

*Altında Gözlenen Ayarlar:
56 : 4 = 14 K (14 ayar altın)
72 : 4 = 18 K (18 ayar altın)
81 : 4 = 22 K (22 ayar altın)
96 : 4 = 24 K (24 ayar altın)
*Damgaların Tarihsel Gelişimi:
Ortaçağ Rusya'sında her manastırın kendi kuyumcusu ve gümüşçüsü vardı Bunlar tarafından üretilen eserlerde gözlenen damgalar: bu manastırın başında bulunan kişiye ait damga ve mühürlerdi Daha sonraları yaklaşık (17 yy) "Blessing hand" (takdis işareti) damgası eserlerde gözlenmiştir (Bkzn Şekil 1) Genel olarak burada, iki şehre ait damgaların tarihsel gelişimi özetlenecektir Bunlardan birincisi Moskova, diğeri St Petersburg



Resim 25 Chalice (17yy)


Resim 26 Chope 84 zolotniks, Moskova, ayar kontrol damgası; AK 1888, Usta inisyalleri; (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)


Resim 29 Podstakannik St Petersburg, 1882


Resim 28 Kovsh Yüzeyi cloisonne filigrane tekniği ile süslenmiş bu eser 19yy Moskova


Resim 23 Çay kutusu ve votka şişesi Her iki parçanın birer yüzeylerinde Çin-Moğol görünümlü insanlar resmedilmiştir Diğer yüzeyler ise Art-Nouveau stilinde stilize çiçek ve yapraklar resmedilmiş 19yy (Ari İstanbulluoğlu koleksiyonu)
antikalar-alıntıdır