Yozgat Ayaklanması

Çapanoğlu Ayaklanması - Türk Tarihi - Yozgat Ayaklanması Tarihi - Yozgat Ayaklanması Hakkında



Yozgat Ayaklanması veya Çapanoğlu Ayaklanması (I-II), Kurtuluş Savaşı sırasında Atatürk'ün halkı milli direniş ve asker, erzak, yiyecek, giyecek, yardım toplamak amaçlı çağırmak için il il gezerken Yozgat'a uğraması ve Yozgat'ın en güçlü ailesi olan Çapanoğulları'ndan yardım istemesi ile gelişmeye başlamıştırMilli Mücadele' ye karşı bölgedeki ilk huzursuzluklar, Yozgat'ın dışında, Yıldızeli'nde başladı Postacı Nazım ve Kara Mustafa adlı kişiler, Yıldızeli, Akdağmadeni arasındaki köylerde, Milli Mücadele aleyhinde propaganda faaliyetlerine hız verdiler


Bu arada Çapanoğullarından Celal, Edib ve Halit Beyler, Milli Mücadele' nin önemini kavrayamadılar ittihat ve Terakki Partisi hareketi olarak algılamak yanılgısına düştüler


Milli Mücadele ile ilgili Temsil Heyeti, 19 Mart 1919'da Ankara'da toplanacaktı Bu Temsil Heyeti'ne, Yozgat' dan gönderilecek kişilerin seçimi için, ilimizdeki aklı başında kişilerin toplanması gerekiyordu


Yapılan toplantı çok tartışmalı geçti Çapanoğlu Celal ve Edip beyler "böyle bir meclis ve seçim, kanunlara aykırıdır Bu padişaha karşı gelmektir" diyerek toplantıyı terk ettiler


Mustafa Kemal Paşa, Çapanoğulları' nın nüfuzunun, Milli Mücadelemiz için çok değerli olduğunu biliyordu Yozgat Mebuslarından Çapanoğullarına memleketin durumlarını anlatmalarını ve onları, Milli Mücadele' ye destek için ikna etmelerini" istedi Fakat mebuslar bu konuda başarılı olamadılar Bu başarısızlıkta, zamanın Yozgat'ındaki ilim erbabı geçinenlerin gafleti, fitnelikleri de etkili oldu İki tarafa da asılsız laf getirip götürenler, kışkırtanlar oldu Bölücü fitne takımı, Çapanoğullarının hep "isyan edecekleri" tezini, Ankara Hükümeti nezdinde işlediler Çapanoğulları ailesi bırakılarak, adeta isyana itildiler


Sonunda olan oldu Çapanoğulları, Ankara hükümetinin emirlerini dinlemedi Hükümet de, Çapanoğulları' nın tevkif edilerek Ankara'ya gönderilmelerini emretti Tevkif edileceklerini öğrenen Çapanoğulları, yanlarına ailelerini alarak Yozgat'ı terk ettiler Daha sonra Yozgat' da sıkıyönetim ilan edildi Komutanlığına da Kılıç Ali Bey getirildi


Bu arada Çapanoğulları da etraflarına adam toplamaya başladılar 13 Haziran 1920'de Sorgun'u basarak, 14 Haziran' da Yozgat'ı ele geçirirler Kılıç Ali Bey, olaylara müdahale edemedi Üstelik müfrezesini Akdağmadeni'ne çekerek, isyancılara cesaret vermiş oldu Çevre illerdeki karışıklık ve isyanlar, durumu daha da vahim bir hale getirmişti Çapanoğulları' nın diğer fertleri ve Yozgatlılar olaylara karışmadılar


Çevredeki karışıklıklar ve Yozgat'ın durumu Ankara'da görüşüldü Çerkez Ethem Kuvvetleri'ne, isyanı bastırması için emir verildi 20 Haziran 1920'de yola çıkan Ethem kuvvetleri, 23 Haziran sabahı Yozgat'a geldi O ana kadar Yozgat' da bulunan Çapanoğulları, top sesleri ile birlikte kenti terkettiler


Çerkez Ethem iki saatte Yozgat'ı ele geçirdi Üç-beş Ermeni evi dışında bu kuvvetlere ateş eden olmadı Çerkez Ethem' in ilk işi, kendisince suçlu gördüğü kişileri, idamla cezalandırmak oldu


İsyancıların Alaca'da toplandığı haberini alan Ethem Bey, Arapseyf yakınlarında bu asileri yok etti Bu arada Ankara'dan, İsyandan sorumlu tuttuğu Ankara Valisi Yahya Galip Bey'in Yozgat'a gönderilmesini istedi


Ethem Bey'in niyeti, Yahya Galip Bey'i idam etmekti Mustafa Kemal Paşa bunu sezdi İyi bir devlet adamı olan Ali Galip Bey'i Çerkez Ethem'e göndermedi Ethem Bey, meclis ve Mustafa Kemal Paşa aleyhinde laflar etti Nazik bir dönem olduğu için, Mustafa Kemal Paşa, bu sözleri duymazlıktan geldi


Çerkez Ethem 9 Temmuz 1920' de Yozgat' dan ayrılırken, emrindeki çete tam bir soygun olayı gerçekleştirmişlerdir Daha sonra çıkan bir kanunla, isyana adı karışan ve hatalarını anlayan Çapanoğulları, Mustafa Kemal Paşa Meclis tarafından affedildiler Hepsi devletin birer memuru olarak emekli olmuşlardır Sadece Halit Bey affa inanmamış ve yakalanarak idam edilmiştir


Üzerine büyük bir orduyla gidilen isyanın, iki saat gibi kısa bir zamanda bastırıldığını, Çerkez Ethem' in Ankara'ya çektiği telgraftan öğreniyoruz


Değişik zamanlarda, tutarsız çete zihniyetiyle, Mustafa Kemal Paşa' ya da zorluklar çıkaran Çerkez Ethem, Yozgat' da da, gereksiz idam ve soygunlar yaptırmıştır


Ali Fuat Cebesoy Paşa' nın hatıralarında "Çerkez Ethem' in askerleri, Yozgatlı gelin ve kızların çeyizlerinden soydukları altınları, Karacabey çarşısında harcamakla bitiremediler" şeklinde yazmaktadır Yozgat'ın bugünkü ekonomik geriliğinde, öz sermayesinin olmayışının etkisi vardır, işte Çerkez Ethem o gün Yozgat'ın öz sermayesini Yozgat'dan götürmüştür


İsyan olayı kapandıktan sonra, Türk Milleti, Mustafa Kemal Paşa' nın önderliğinde, büyük bir istiklal mücadelesi vermiştir Yozgatlılar, bu büyük mücadele de, hep ön saflarda yer almışlardır Son söz olarak Çapanoğulları hakkında kısa bilgi;


Tîmûr Han 1402-1403 senelerinde Yozgat’ı ele geçirdi Tîmûr Han Anadolu’yu terk edince Çelebi Sultan Mehmed Han bu bölgeyi Osmanlı Devleti sınırlarına yeniden kattı Bu târihten îtibâren Osmanlı Devleti yıkılıncaya kadar Yozgat bir İç Anadolu şehri olarak Osmanlı idâresinde yaşadı


Türkmen beylerinden Çapanoğlu Ahmed Paşa Yozgat’ı yeni baştan îmâr etti Bu zat 1762-1813 arasında 51 yıl vâlilik yaptı Bir ara Çorum, Kayseri, Ankara, Amasya, Çankırı, Niğde, Tarsus bu âilenin idâresine verildi Sultan İkinci Mahmûd Han zamânında idârî değişiklikler olunca, Üçüncü Çapanoğlu Süleymân Beyin büyük oğlu Celâleddîn Paşa vezir (mareşal) olarak devlet hizmetinde çalıştı Diyarbakır, Halep, Maraş, Erzurum, Adana ve Kayseri vâliliği yaptı ve 1846’da vefât etti Çapan (Çapar) veya Cebbaroğullarından Ahmed Paşa ve oğulları Hacı Mustafa ile Süleymân Bey; Ömer Ağa ve Müderris Abdülcebbar ve Abdülfettah Efendiler bu âileden olup, devlete büyük hizmetleri oldu


Ortalıkta dolaşan bazı rivayetlere göre tüm hüküm Çapanoğulları ve Yozgat Halkı'na giydirilmiştir Oysa böyle bir şeyin olmadığı olay ve açıklanmayan diyaloglarla ortada Yozgat Halkı'nın Ayaklanması Tarihin Yalanlarından Sadece Bir Tanesidir