10 Soruda Osmanlı Ve Türk Kimliği

osmanlı - osmanlı tarihi - osmanlı imparatorluğu - osmanlılar ve türkiye




1 Osmanlı , Türk düşmanı mıydı ?

2 Osmanlı tarihçileri Türklerden nasıl bahseder ?

3 Hanedan ,Türklüğünün farkında mıydı ?

4 Türklük ne zaman ön plana çıktı ?

5 Yöneticiler Türk olmayanlardan mı seçilirdi ?

6 Osmanlı , Anadolu'yu ihmal mi etti ?

7 İmparatorluk'ta Türkçe ihmal mi edildi ?

8 Osmanlıca farklı bir dil midir ?

9 İmparatorluk'ta milliyetçi anlayış niçin yoktu ?

10 Avrupa , Osmanlı'yı nasıl adlandırdı ?


1 Osmanlı,Türk düşmanı mıydı ?


Bazı Osmanlı tarihçilerinin eserlerinde Türkler için , 'etrak-ı bi-idrak' yani 'idraksiz Türkler' denilmesinden hareket eden kimi araştırmacılar,Osmanlı İmparatorluğu'nun Türk devleti olmadığını iddia ederler


Bu , tutarsız bir yaklaşımdırBu iddiayı öne süren yazarlar incelendiğinde , bunun etnik bir yönü ifade etmek için değil , sosyolojik ve siyasi bir durumu belirtmek için kullanıldığı görülürAyrıca bu ifade ile kötülenenler , genellikle devlete karşı kimi hadiselere karışmış olan Türkmenler ile Şah İsmail'e katılan TürkmenlerdirDüşman olarak görülen bir devlete yapılan bu katılımları aşağılamak için kullanılan bir ifade söz konusudur


'Türk' ve 'Türkmen' sözcüklerinin olumsuz ifadelerle anılması, yalnızca Osmanlı dönemi tarihçilerine özgü bir davranış değildir Selçuklu tarihçilerinin de Türkmenler aleyhine bu şekilde olumsuz sözleri vardır


Osmanlı döneminin bazı tarihçileri bu olumsuz ifadeleri ,Türk kimliğini değil ,köylü ve göçebeleri kötülemek için kullanırlarÖzellikle yarı göçebe hayat yaşayan Türkmenler devlet düzenine ayak uyduramamaları ve yerleşik hayata zarar vermeleri nedeniyle eleştirilmektedir


Fatih Kanunnâmesi'nde bir ceza bahsinde geçen ''Türk veya şehirli olsa'' ifadesi , Türk kelimesinin göçebe Türkmenler ve köylüler için kullanıldığını açık bir biçimde ortaya koyar



Osmanlı tarihçilerinin eserleri incelendiğinde , 'Türk' ve 'Türkmen' isimleri aleyhindeki ifadelere, genellikle Osmanlı yönetimine karşı yürütülen mücadelelerin anlatıldığı bölümlere rastlanır Fetret Devri'nden , Şeyh Bedreddin ayaklanmasına , Safevi devletinin Anadolu'daki faaliyetlerinden Celalî isyanlarına dek , hadiseler aktarılırken , Osmanlı tarihçileri 'kaba Türk' veya 'cahil Türkmen' gibi tanımlar kullanmışlardır


2 Osmanlı tarihçileri Türklerden nasıl bahseder?


En önemli Osmanlı tarihçilerinden olan ve uzun süre şeyhülislâmlık yapan Hoca Sadeddin , 'Tacü't -tevârih' adlı eserinde , Osmanlı fetihlerini anlatırken 'Türk yiğitleri' , 'Zaferleri gölge edinmiş Türk askerleri' gibi ifadelerle , Osmanlı ordusunu över


17 Yüzyıl tarihçilerinden Solakzâde Mehmet Hemdemi de tarihinin birçok yerinde Türk adını olumlu olarak kullanır ve Cem olayını anlatırken, onu ''Konstantiniyye'yi fetheden Türk'ün oğlu'' diye anar16 Yüzyıl'ın en büyük tarihçilerinden Gelibolulu Mustafa Ali ise 'Künhül-ahbâr' adlı dünya tarihinde, Türk kabilelerini anlatırken bunları ''seçkin millet , güzel ümmet'' olarak zikrederBirçok Osmanlı tarihçisinde bu tür ifadelere rastlanır


3 Hanedan,Türklüğünün farkında mıydı?



Osmanlı tarihleri incelendiğinde , Orta Asya'dan geldiklerinin ve Türklüklerinin farkında oldukları görülürBu kitaplarda Osmanlı Hanedanı , Oğuz Han'a bağlanırOsmanlılar Oğuz neslinden ve Kayı boyundandırOsmanlı tarihi Türk tarihinin bir parçası olarak ele alınır


Nitekim Şehzade Cem'in oğluna Oğuz Han, İkinci Bayezid'in oğluna ise Korkut isimlerinin verilmesi, bir rastlantı değil, dönemin siyasi yapısı içinde, bilinçli bir tercihtir


Osmanlı bir millet ismi değildirOsmanlı adı ; Selçuklu , Karahanlı , Gazneli isimleri gibi , bir hanedanın adıdırSelçuklular , Karahanlılar , Gazneliler gibi Osmanlılar da bir Türk devletidirAncak hiç unutulmaması gereken , Osmanlı Hanedanı'nın bir 'İmparatorluk' kurmuş olmasıdır


4 Türklük ne zaman ön plana çıktı?


II Murad dönemi kültürel bakımdan oldukça önemlidirTimur istilasından sonra Anadolu'da aşiret kültürü tekrar canlanmıştıOsmanlı'lar Timur'un halefleri karşısında meşrutiyetlerini sağlamak ve Türkmen çevrelerinde nüfus kazanmak için , daha önce pek ön plana çıkarmadıkları Oğuzların Kayı koluna mensubiyetlerini , II Murad döneminde iyice vurguladılarParalara ve toplara Kayı kolunun damgası vuruldu


Bu dönemde Arapça ve Farsça'dan , Türkçe'ye yapılan tercümenler Osmanlı-Türk kültürünün gelişmesi bakımından oldukça önemlidirBu eserlerin önemli bir kısmı II Murad'ın emir ve teşvikleriyle tercüme edilmiştirII Murad zamanında Türkçe ön plana çıktı ve edebî bir dil olarak gelişti


II Murad zamanındaki bu hava , Fatih döneminde bir süre devam etmiştir İmparatorluğun büyümesi ve Timur tehlikesinin sona ermesi ile Türk kimliği bir daha bu kadar ön plana çıkarılmamıştır


5 Yöneticiler Türk olmayanlardan mı seçilirdi ?


Osmanlı İmparatorluğu'nda, Fatih'ten itibaren bütün yöneticilerin Türk olmayan devşirme kökenlilerden seçildiği, yaygın bir inanıştırAncak bu yanlıştırFatih döneminde Çandarlı Halil Paşa'nın öldürülmesinden sonra Türk kökenli idareciler bir müddet veziriazamlığa getirilmemiştirAncak bu bir denge siyasetinin sonucu idiNitekim devşirmelerin nüfusunun artması üzerine Fatih , veziriazamlığa bir Türk'ü , Karamanlı Mehmed Paşa'yı tayin etmişti


Fatih'in ölümünden sonra veziriazamın çıkan isyan sırasında katledilmesi tekrar devşirme hakimiyetini başlattı Ancak tamamen devşirmeler veziriazam olmadı; Türk kökenli veziriazamlar da vardıFakat Türk kökenli veziriazamların çoğalması 1680'ler den sonra olduBu tarihten itibaren veziriazamlığa gelenlerin büyük çoğunluğu Türk kökenlidirOsmanlı veziriazamları incelenirse , devşirme-Türk oranının yaklaşık olarak yüzde 56'ya , yüzde 44 olduğu görülürVeziriazamlığa veya vezirlik makamına bakarak, Türklerin yönetimden uzak tutulduğu gibi bir sonuç çıkarılır Ancak devlet idaresi sadece bunlardan ibaret değildirDevşirmelerin ağırlıklı olarak görev yaptıkları bir yer de Saray'dırBunun dışında i devletin diğer kademelerinde Türkler çoğunluktadır


6 Osmanlı, Anadolu'yu ihmal mi etti ?


Sıkça dile getirilen bir iddia da ,Osmanlı'nın Anadolu'yu ihmal ettiğidirAnadolu , Osmanlı İmparatorluğu zamanında , devletin topraklarından sadece bir kısmı idiOsmanlı Beyliği , Söğüt ve çevresinde kurulmuş bir beylik olduğu için , Anadolu kökenli kabul edilip , burası İmparatorluk topraklarının ana çekirdeği olarak görülürse , mesele anlaşılmaz


Osmanlı İmparatorluğu'nun dünyanın en büyük imparatorluklarından birisi olarak tarih sahnesine çıkması, Anadolu sayesinde değil , siyasî direnişlerin az olduğu ve zengin Rumeli sayesinde olmuştur


Osmanlı Beyliği'nin Rumeli'de kuvvetlendikten sonra Anadolu'yu içine aldığına dikkat etmek gerekir Devletin ana siyasî organizasyonunu sağladığı bölge de Rumeli'dir Osmanlı İmparatorluğu , Rumeli 'de öylesine sağlam bir yapı kurmuştur ki , Fetret Devri'nde Anadolu toprakları çok kısa sürede elinden çıkarken , Osmanlı büyük bir bölümü elinde kalan Rumeli toprakları sayesinde varlığını sürdürebilmiştirTimur istilasından sonra Osmanlılar Rumeli'yi gerçek yurtları saymaya başladılar ve Ankara Savaşı'na kadar , başkent Bursa iken , bu gelişmeler sonucunda , Edirne başkent oldu


Dikkat edilmesi gereken bir husus da , Osmanlı devlet teşkilatında kurulan ilk yönetim birimlerinin Rumeli adını taşıması ve teşrifatta daha sonra kurulan Anadolu adlı birimlerden önde gelmesidirÖrneğin , Rumeli Beylerbeyliği Anadolu Beylerbeyliği'nden , Rumeli Kadıaskerliği Anadolu Kadıaskerliği'nden üstündü


P Wittek , Rumeli'nin Osmanlılar için 'varlık nedeni' olduğunu , Balkan Harbi sonunda Osmanlıların bu varlık nedenlerini yitirdiklerini söyler


Sofya'nın 1385'te , buna karşılık Erzurum'un 1518'de , Selanik'in 1387'de ; buna karşılık Van'ın 1530'larda Osmanlı egemenliğine girdiği düşünülürse , durum daha iyi anlaşılabilir


7 İmparatorluk'ta, Türkçe ihmal mi edildi ?


Osmanlılardan önce Türkiye Selçuklularının resmî dili Farsça idiDaha sonra kurulan beyliklerde de bu durum uzun süre devam ettiOsmanlı ise Türkçe'yi ilk dönemlerden itibaren resmî dil olarak kabul edip , yazışmalarında Türkçe'yi kullanmıştırEdebî ve bilimsel eserlerdeki Arapça ve Farsça egemenliği de Osmanlı döneminde giderek azalmıştırAstronomi ve matematik alanlarında var olan ama sonraları giderek azalan Arapça ağırlığı da , Arap bilim adamlarının bu dallardaki öncülüklerinden kaynaklanır Coğrafya ve tarih alanlarında ise , Osmanlı döneminde baştan sona Türkçe'nin egemenliği vardır


Osmanlı'dan önceki Türk devletlerinde yazılan bilimsel eserlerde Türkçe'nin adı bile yokturNitekim Osmanlı'dan çok önce yaşamış iki büyük Türk bilim adamı , İbn Sina ve Farabi'nin eserlerinin Arapça olduğunu unutmamak gerekir


8 Osmanlıca farklı bir dil midir?


Osmanlıca , Osmanlı döneminde kullanılan ve Arap harfleriyle yazılan Türkçe'dirAyrı bir dil değildirBazı yazarların eserlerinde aşırı derecede Arapça ve Farsça kullanmalarından hareket edenler , Osmanlıca'yı farklı bir dil gibi takdim ederler


Devletin resmî yazışmaları incelendiği zaman, lâkaplar çıkarıldığında , kullanılan dilin anlaşılmasında fazla bir güçlük yoktur


Tabii bu noktada , günümüzün sadeleştirilmiş Türkçe'siyle Osmanlı dönemi Türkçe'si arasındaki farkın varlığını da vurgulamak yerinde olur


9 İmparatorluk'ta milliyetçi anlayış niçin yoktu?


Osmanlı İmparatorluğu'ndan, modern zamanların milliyetçilik anlayışını beklemek, yanlış olurBugünün kavramlarını geçmişte var olmaması , çok doğaldır


Modern kavram ve kurumları tarihte aramaya kalkmak ve olmayacak ve bu bakış açısıyla geçmişi eleştirmek, Osmanlı İmparatorluğu'nu yargılamak, son derece hatalı bir düşünce biçimidir


Bir imparatorluktan , millî bir devlet gibi davranması beklenilemez


Örneğin , İlber Ortaylı bu konuda , ''Türklük , İmparatorluk var oldukça , doğumu zaruret nedeniyle ve ihtiyatla geciktirilmiş bir kimliktiYıkım anında ise , derhal patladıKozmopolit bir 'Osmanlı' eliti vardı ; yeni dünya düzeninin şartlarında derhal Türk oldularOsmanlı kimliği , salt bir Müslüman kimliği olarak kalmamıştırSadrazam Said Paşa'nın ve benzerlerinin girişimlerinde olduğu gibi , Türklüğün ağır bastığı bir müslümanlıktır'' demektedir


10 Avrupa , Osmanlı'yı nasıl adlandırırdı ?


11 Yüzyıl'dan itibaren kullanılan 'Türkiye' sözcüğü , Osmanlı döneminde daha da yaygınlaştı Osmanlı topraklarına giren seyyahlar , eserlerinde bu bahsi anlatırken , ''Türkiye'ye girdik'' demekteydilerAvrupa'da yazılan kitaplarda , yapılan haritalarda , Osmanlı İmparatorluğu , 'Türk İmparatorluğu' diye zikredilirOsmanlı , 'Türk' diye adlandırılırken , padişaha ''Türkler'in Sultanı'' denilirdiÖzellikle 16 Yüzyıl'da 'Türk korkusu' nedeniyle Avrupa'da binlerce kitap kaleme alındıBu kitapların hepsinde Osmanlı , 'Türk' olarak zikredilirdiBunların en önemlilerinden birisi olan Richard Knolles'in 1603 yılında yayımlanan eseri 'The General History of the Turks' (Türklerin Genel Tarihi) adını taşıyorduBu kitabın ilk cümlesi ise , ''Türklerin Muhteşem İmparatorluğu , çağımızın dehşeti'' şeklindeydi


Osmanlı'nın Türk kimliği Avrupa'ya o kadar tesir etmişti ki , İmparatorluk'tan giden her şey 'Türk' adını alıyorduYemen kahvesinin Türk kahvesi olarak adlandırılması gibiHatta Avrupalılar , Müslümanlığı kabul edenleri , ''Türk oldu'' şeklinde anmaktaydılarUzun süre Osmanlı ülkesinde kalan ve onun kültüründen etkilenen bazı seyyahlar ülkelerine döndüklerinde Türkleştikleri suçlamasıyla hapse atıldılar