Türk Vitray Tarihi

Cam süsleme sanatı vitray



TÜRK VİTRAY TARİHİ


Anadolu uygarlıklarından elde edilen cam işçiliğinin en seçkin örnekleri günümüzde “cam”ın tarihi gelişimi konusuna ışık tutmaktadır Çeşitli model ve formlarda vitray, Selçuklular döneminde geliştirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul’un fethiyle camcılığın merkezi bu kent olmuştur Çeşm-i bülbül, Beykoz işi bu dönemden günümüze ulaşabilen tekniklerden bazılarıdır


Anadolu’da camın ilk kez gözboncuğu olarak üretimi İzmir-Görece köyündeki ustalar tarafından gerçekleştirilmiştir Anadolu’nun her tarafında temelinde nazar inancı olan cam boncukları görmek mümkündür Nazarlık yoluyla canlı veya nesneye yönelen bakışların dikkatinin başka bir nesneye yöneleceğine inanılır Bu nedenle nazar boncuğundan yapılan nazarlıklar canlının veya nesnenin görünen bir yerine takılır



CAM SÜSLEME SANATI; VİTRAY…


Önceleri hep büyük mimari yapılarda rastlardık bu süsleme sanatına Çok özel ve o büyük yapılara dair birşeydi sanki, onlara özeldi Camilerin pencerelerindeki o rengarenk camlardı bize göz kırpan, baktıran Veya önemli bir mekanın paravanıydı, tablosuydu, aynasıydı…


Size neler çağrıştırıyor pek de bilinmez ama hep geçmiştir nedense aklınıza gelen, öyle değil mi?



CAM SÜSLEME (VİTRAY) SANATININ GELİŞİMİ


Cam süsleme sanatı, çok eski zamanlardan beri bilinmektedir Antik Çağ’a kadar bu sanat kullanılıyordu Cam süsleme sanatı aslen Doğu Akdeniz’den gelmektedir O zamanlarda da cam üretimi yapılıyordu Kalın ve küçük boyuttaki camlar, mermerler, bronzlar ve küçük cam parçaları ile birlikte bu sanat ortaya çıktı En eski boyalı vitray örnekleri 9 ve 10yy’da bulunmuştur Daha sonra vitray gotik mimarlığının yayılmasına koşut bir gelişme göstermiştir


1260 yıllarında yeni bir dönem başladı Bu tarihte vitray çok canlı ancak ışığı daha az geçiren renklerden yapılıyordu Osmanlı Devleti de yapılarında Cam süsleme sanatını kullanmıştır Cami, konak, saray, türbelerde vs Rastlamak mümkündür Özellikle bu yapıların tepelerinde görülen camlarda birleştirici madde olarak alçı kullanılmıştır Topkapı Sarayı, Şehzade Türbesi, Süleymaniye Camii, Yeni Cami bunlara örnek olarak gösterilebilir


Günümüzde vitray giderek önem kazanmış, özellikle iç mimarlıkta daha çok kullanılmaya başlanmıştır


CAM SÜSLEME (VİTRAY) TEKNİKLERİ



Cam süsleme sanatında uygulanan 5 teknik var:


Mozaik vitray: Mozaik vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; beyaz cam materyalleri, transparan cam vitray boyası, siyah cam vitray boyası, fırça, siyah kontur, 40*30* mat cam 40*30 ebatlarında olan camın mat tarafına siyah konturla eskiz çizilir, çizilen eskizin içi fırça yardımı ile transparan cam vitray boyası ile boyanır Boyanan bölgelere camlar serpiştirilir ve kurumaya bırakılır Kuruduktan sonra eskiz siyah cam vitray boyasıyla boyanır Bir süre daha kuruduktan sonra çerçeve yapılır



Macunlu vitray:


Macunlu vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; yapılacak yerin ebadı kadar cam alınır, selülozik vernik, selülozik tiner, renkli camlar, elmas, macun, ispirtolu kalem, pense ve silikon Öncelikle eskiz çizilir ve renklendirilir Eskiz camın altına yerleştirilir Rengine göre cam alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımı ile cam çizilen yerden kesilir Fazla parçalar pense ile alınır ve kesilen cam yerine koyulur Bütün parçalar bu şekilde kesildikten sonra renkli camlar selülozik vernikle camdaki yerlerine yapıştırılır Bu işlem de bittikten sonra camların araları macun ile doldurulur Macun kuruduktan sonra selülozik tinerle silinir Biten cam yapılan yere silikonla yapıştırılır Renkli camlar bu iki camın arasında kalır



Kurşunlu vitray:


Kurşunlu vitrayın yapımı için gerekli olan malzemeler; renkli camlar, elmas, ispirtolu kalem, pense, havya, kurşun, pamuk, lehim, selülozik tiner


Öncelikle eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskiz masa üstünde sabitleştirilir, bir köşesi iki kurşunla havya yardımı ile lehim yapılır Rengine göre camlar alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımı ile cam çizilen yerden 1,5 mm dıştan kesilir Fazla parçalar pense ile alınır ve cam kurşuna yerleştirilir Açıkta kalan kısmı da kurşunla birleştirilip lehim yapılır Lehim yapılan yer pamuk yardımıyla silinir Işlem bu şekilde devam eder Biten cam selülozik tinerle silinir ve yapılan yere yapıştırılır



Boyalı vitray:


Boyalı vitray için gerekli olan malzemeler; cam vitray boyaları, fırça, kontür


Eskiz çizilir ve renklendirilir Eskiz camın altına yerleştirilir ve kontür ile çizilir Daha sonra oluşturulan renkler boyanır ve işlem biter


Boyalı vitrayın başka bir tekniği de var Yukarıdaki malzemeler aynen kullanılıyor Ancak cam vitray boyası yerine fuxy cam vitray boyası ve leitz (şeffaf dosya)…


Eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskizin üzerine leitz yerleştirilir Kontürle eskiz üzerinden geçilir Kuruduktan sonra fuxy boya ile renklendirilir 4-5 saat kuruduktan sonra eskiz leitz üzerinden çıkartılır Istenilen yere yapıştırılır



Tiffany:


Tifanny ‘nin yapımı için gerekli olan malzemeler; renkli camlar, elmas, ispirtolu kalem, pense, havya, bakır folyo, lehim


Eskiz çizilir ve renklendirilir Çizilen eskiz sabitleştirilir Rengine göre camlar alınır, eskizin üzerinde çizilir, sonra elmas yardımıyla cam çizilen yerden kesilir Fazla parçalar pense ile alınır Camın kenarları bakır folyo ile kaplanır Bütün parçalar bittikten sonra camlar birbirine havya yardımıyla lehimlenir Biten cam papılan yere yapıştırılır



İPUÇLARI


Vitrayların Temizlenmesi

Aşağıda, iyi bir patina cilası elde etmek için kullanılan yöntemler açıklanmıştır


Lehimledikten sonra parçayı ılık suda yıkayın Önce suyu parçanın üzerinden akıtın ve lehimi gidermek için ellerinizi kulanın Bir tahta fırçasına (bir tırnak fırçası da aynı işi görür) bir damla parfümsüz ve yumuşatıcısız hafif bir bulaşık deterjanı ve bir miktar karbonat damlatın ve parçayı fırçalayın Bu sayede üzerinde hiçbir madde kalmamış olur Tamamen yıkayın Ardından kurulayıp patinalayın Daha sonra yıkama işlemini yeniden uygulayın


Parça tamamen patinalandıktan sonra cilalayın Bakır kullanmışsanız, Yarı krom veya benzeri bir hafif metal cilası kullanın Siyah veya gümüşse Chem-o-pro cilası kullanın Bu oldukça profesyonel bir cila yapmanızı sağlayacak ve bakıra gerçek bir parlaklık verecektir


Elinizde bir vitray varsa ve yukarıda sayılan ürünlerden elinizde yoksa, elinizdeki parçayı bir cam temizleyici ile temizleyebilirsiniz (içinde bir ayna varsa, temizleyicinin aynaya zarar vermeyen bir madde olduğundan emin olun) Daha sonra, Pledge spreyini kullanarak camı yeniden cilalayabilirsiniz Projenizi, emniyetli olduğundan kesin olarak emin olmadıkça, asla suya batırmayın Parçanın suya ne zaman batırılmaması gerektiği ile ilgili örnek olarak kapak içinde veya sıkıştırılmış çiçekler arasında bulunan bir fotoğraf gösterilebilir Metali parlatmak için hafif bir otomobil cilası kullanabilirsiniz Patina dökülebileceği için çok sıkı veya fazla ovalamamaya dikkat edilmelidir




Vitray İpuçları Lastik Eldivenler


Lehimleme ve patinalama sırasında lastik eldiven takın 100′lük bir kutu eldiveni 10%’dan daha ucuza alabilirsiniz Söz konusu eldivenler doktorların kullandığı türdendir Lehimleme işlemi sırasında ellerinizin lehim maddesi nedeniyle kurumasını önlemek için takabilirsiniz Bunlar ayrıca, lehim maddesinin yaralara nüfuz etmesini de önler Ayrıca, eldivenli elinize bir parça lehim damlaması durumunda, lehim elinizden sekecektir, ancak elinizi yaksa bile deriniz soyulmayacak, böylece daha çabuk iyileşecektir


Ancak yine de canınız çok fazla yanabilir


Patina işlemi sırasında lastik eldiven kullanımı ellerinizin asitten yanmasını önleyecektir Ayrıca siyah veya gri renkli patina ellerinize bulaşsa bile elinizin temiz kalmasını sağlayacaktır


Eldivenler cam keserken de kullanılabilir ancak elinizin kesilmesini önleyemez Cam bıçak gibi keskin olduğundan lastik eldiveni de kolayca kesebilir Ayrıca eldivenler folyolama sırasında da kullanılmamalıdır Folyo eldivene yapışacağından folyoyu yüzey üzerinde düzleştirmek için parmaklarınızı kullanmanızı engelleyecektir





Vitray İpuçları Q-Tips (Pamuklu bezler)


Q-Tips çok kullanışlıdır Nokta üzerine sadece bir damla madde veya patina damlatabilmenizi sağlar (özelikle küçük bir onarım yaparken koca bir fırça kullanmanız gereksiz olduğu durumlarda kullanışlıdır) Ayrıca boya yaparken küçük fırça olarak da kullanılabilirler


Bir başka kulanım yeri de lehim çizgileri üzerinde kalan cila artıklarının temizlenmesidir Bir projeyi Chem-O-Pro ile cilaladıktan sonra gerçekten kuruduğunda lehim çizgilerinin kenarındaki beyazlıkları almak istersiniz Fazla cilayı almak için Q-tip kullanabilirsiniz Bezi şöyle bir sürdüğünüzde hemen bütün artıklar gitmiş olur


Bir zinciri bir kutuya lehimledikten sonra, artık maddeleri temizlemek için de kullanılabilir Kutu zaten temiz olduğundan kutunun yeniden temizlenmesi gerekmez, bu sayede bez üzerine bir parça mavi ispirto dökerek silebilirsiniz




Vitray İpuçları Delikli Fırçalar


Patina için gerçekten ucuz delikli fırçalar kullanabilirsiniz Bunların en iyi yanı, içine fazla miktarda sıvı konurken, cama bunun tamamını boşaltmamalarıdır İşiniz bittiğinde mutlaka temizlemelisiniz, aksi halde asit onları eritecektir


Delikli fırçalar ayrıca, çabuk cila yapmak için de uygundur Bir şov hazırladığınızda, projenin üstü mutlaka tozlanacaktır Bu durumda bir delikli fırça kullanarak camın üzerinden geçip tozunu alabilirsiniz Ancak, bir makyaj fırçası çok daha fazla işe yarayabilir Aslında, cam projeler üstünde biriken evsel tozların alınması için kullanılacak en iyi araçlar bunlardır




Vitray İpuçları Boya Fırçaları


Lehim pastası için normal, ucuz bir ressam fırçası kullanılabilir Ehim pastası üzerinde dikkatle sürülebilir veya istendiğinde içine batırılabilir Patina için de kullanılabilir ancak bunun için patinanın lehimle ovalanması gerekir


Boya fırçalarıyla resim yapmayı da unutmamalısınız Bir göz veya benzeri bir nesnenin resmini yapabilirsiniz Bunun için fırçanın dibini kullanın, boyaya batırın (çok az bir parçası kaba minik bir parça koymanıza yeter) ve ardından cam üzerine dikkatle bırakın Bu minicik bir daire yapmanızı sağlar


1-1/2″ veya daha büyük bir fırça ile çalışırken, oldukça hızlı bir biçimde cam kırıntılarını temizleyebilirsiniz




Vitray İpuçları Kesme Yağı


Piyasada satılanlar yerine kendinize ait bir tane yapabilirsiniz 50-50 oranında bir gazyağı solüsyonu ile 3′e 1 yağ alıp bunları bir film kutsuna koyun Gerektiğinde bir göz damlalığı ile kesiciye damlatılabilir veya (kesicide varsa) bir pirinç borudan akıtılabilir Piyasada satılan solüsyonlar, su bazlı olduğu için suda yıkanabilir, evde yapılanlar ise yağ bazlı olduğundan suda kolayca yıkanamayabilir, ancak yine de ilk etapta cam üzerinde fazla yağ olmasına gerek yoktur Yağın orada bulunmasının en temel sebebi kesiciyi mutlu etmek içindir




Vitray İpuçları Yolculuklar


Yolculuğa çıkarken yanınıza mutlaka kameranızı da alın Yolculuk sırasında ister araçta, isten müzede isterse hediyelik eşya dükkanında olsun, size çeşitli fikirler verebilmesi açısından farklı insanların fotoğrafını çekebilirsiniz (ancak mutlaka önceden izin almanız gerekir) İlerde kullanabileceğiniz şeylerin de fotoğrafını çekebilirsiniz Örneğin sıradağlar, değişik görünümlü bulutlar, çiçekler ve bir panele dönüştürebileceğiniz herşeyin fotoğrafını çekebilirsiniz Eski veya ilgi çekici mimarisi olan binaların fotoğrafını çekmek isteyebilirsiniz


Yanınızda mutlaka bir pad ve bir kalem de bulundurun Bu sayede aklınıza gelebilecek her türlü fikri not alabilirsiniz İlerde bu fikirlerden ilham alarak harka projelere imza atabilirsiniz Veya fotoğrafını çektiğiniz çeşitli projelerin maliyetini not alarak ilerde benzer bur projeyi kendiniz gerçekleştirmek istediğinizde bunun maliyetini aşağı yukarı hesaplayabilirsiniz Bazen de bir fotoğrafla asla açıklanamayacak özel bir teknik le karşılaştığınızda bunu kağıda dökebilirsiniz




Vitray İpuçları Tek Parça Camların Kullanımı


Küçük cam parçaları mozaikler için oldukça kullanışlıdır Pahalıya malolan elinizdeki camın en verimli biçimde kullanılması için iyi bir yoldur


Kaleydoskop için görüntü çarkına çok küçük kırık çömlek parçaları (1/8″-3/8″) yerleştirebilir veya daha cesur davranıp, nesneleri birbirine folyoyla tutturarak mükemmel bir çok fasetalı bir çark oluşturabilirsiniz


Parçalar eğer birbirine yapıştırılabiliyorsa bir mücevher veya broş yapabilirsiniz


Düzleştirilmiş küçük çömlek parçalarını çimentoyla karıştırarak renkli ve eğlenceli karışımlar elde edebilirsiniz Bunu saatler veya kuklalar üzerinde deneyebilir hatta bunun ticaretini yapabilirsiniz Bu çalışmayı yapmadan önce daha küçük bir çalışma yaparak kendinizi deneyin