Tüberkülozda Bulaşma, Patogenez Ve Tanı

Tüberkülozda Bulaşma, Patogenez ve Tanı[/b]TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA, PATOGENEZ VE TANI
Prof Dr Zeki KILIÇASLAN

TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA




1882 yılında Robert Koch tüberküloz basilini bularak tüberkülozun bulaşıcı bir hastalık olduğunu gösterdi Tüberküloz insandan insana basil içeren hava ile bulaşmaktadır İneklerde hastalığın eradike edilmesi ve sütün kaynatılarak veya pastörize edilerek içilmesi ile oral yolla bulaşma nadir görülen bir duruma dönüşmüştür Fakat hayvan tüberkülozunun bulunduğu ülkelerde oral yol hala bir bulaşma yolu olmaya devam etmektedir İnfekte yaralarla direkt kontaminasyon mümkün olabilmektedir, fakat bu bulaşma yolu da oldukça az görülür
Tüberkülozun hava yolu ile bulaşmasının mekanizmaları 1930'lu yıllarda Wells ve arkadaşları tarafından `damlacık çekirdekleri ile bulaşma` teorisi ile açıklanmıştır Tüberkülozlu bir hastanın öksürme, hapşırma ve konuşması ile havaya bol miktarda basil yüklü damlacıklar atılmaktadır Damlacıkların parçalanması ve içerdiği suyun buharlaşması ile damlacık çekirdekleri dediğimiz daha küçük parçacıklar oluşmaktadır Her bir damlacık çekirdeği 1-3 basil içermektedir Damlacık çekirdekleri havada saatlerce kalabilmektedirler Damlacık çekirdeklerinin çapı arttıkça yere çökme hızları artar 10 mikrondan daha küçük olanlar havada asılı kalabilirlerse de 5 mikrondan daha büyük olanlar genellikle burunda tutulurlar Tersine olarak damlacık çekirdeklerinin çapı ne kadar küçük olursa alveollere ulaştıktan sonra orada kalma şansları o derece azalır Sonuç olarak hastalık etkeni olabilen damlacık çekirdeklerinin çapının 1 - 5 mm arasında olduğunu söyleyebiliriz
Tüberkülozda hava yolu ile bulaşma genellikle hastanın yaşadığı iç mekanlarda meydana gelmektedir Hastanın ailesi, oda arkadaşları, evde, okulda veya işteki yakın temaslıları bulaşmanın en sık söz konusu olduğu kişilerdir Fakat bazen uçaklar, sosyal toplantı mekanları, bar , disko gibi farklı yerlerde de bulaşmanın oluştuğu gösterilmiştir Açık havada bulaşma ise daha az dökümante edilmiştir, fakat eğer temaslı hastaya çok yakınsa ve hasta fazla miktarda basil çıkarıyorsa bulaşma söz konusu olabilir
Tüberkülozda Bulaşmayı Etkileyen Faktörler
Tüberkülozda bulaşma kaynak olgu, ortam ve temaslının özelliklerine bağlıdır Şekil 1" de bu faktörler özetlendi
Bulaştırıcı hastanın özellikleri ;
a) Yayma (+) olgular en çok bulaştırıcı olan olgulardır Ancak 1 mililitresinde 5000 basil bulunan balgam örneklerinde anlamlı oranda yayma (+) bulunabilmektedir Balgam örneğinin 1 mililitresinde 10000 basil bulunduğunda ise yayma % 95 oranında (+) bulunmaktadır Bu nedenle yaymanın mikroskobik muayenesi bulaştırıcı olguyu tanımak için çok duyarlı bir metodtur Ancak yayma (-) kültür (+) tüberküloz olguları da yayma (+) olgulara göre oldukça az olsa da bulaştırıcıdır Tablo 1" de kaynak olgunun durumuna ve temas sıklığına göre temaslılarda infekte olma oranları görülmektedir
Tablo 1 Kaynak olgu ve temas sıklığına göre enfeksiyon oranları




Ev içi temas
Ara sıra temas

Kaynak olgu
İnfeksiyon oranı
İnfeksiyon oranı


Yayma(+)
Kültür(+)

% 222

%37

Yayma (-)
Kültür (+)

%11

% 02

Loudon RG, 1969
b ) Çok öksüren hastalar daha fazla bulaştırıcıdır Havaya saçılan basil sayısı
açısından bir öksürüğün 5 dakikalık yüksek sesle konuşmaya eşit olduğu gösterilmiştir
c) Larinks tüberkülozlu ve kaviteli akciğer tüberkülozlu olgular en fazla bulaştırıcı olabilen olgulardır
d) Hastanın tedavi altında olması bulaştırıcılığı kısa sürede çok büyük oranda azaltabilmektedir
Hava sirkülasyonu ve vantilasyon
Belli bir sayıda basil havaya saçıldığında duyarlı kişilerin infekte olma şansını basillerin içinde bulunduğu havanın hacmi belirler Damlacık çekirdekleri hızla odaya dağılıp hava akımının gittiği yerlere taşınıyorlarsa bulaşma riski çok azalır Tüberküloz havayolu ile bulaşan diğer hastalıklar gibi kolaylıkla bulaşmamaktadır Kemoterapi öncesi dönemde tüberküloz hastaları ile karşılaşan öğrenci hemşirelerin infekte olması için 12- 18 ay maruziyetin gerektiği gösterilmiştir
Fakat eğer hava kapalı bir alanda sirküle ediyorsa bulaştırıcı damlacık çekirdekleri uzun süre orada canlı olarak kalıp bulaşma riskini artırmaktadırlar

İçindekiler

Kaynak: toraksorgtr