Beyin-Reklamlar...

Gelişkin görüntüleme teknikleri sayesinde, sinirbilim araştırmalarında önemli gelişmeler kaydedildi İsrailli bilim adamlarının yeni deneyleri, insanların sinema filmlerine ve reklamlara ne şekilde reaksiyon gösterdikleri hakkında önemli bilgiler veriyor
Hiç sinemada bir film izlerken, beynimizde nelerin yaşandığını düşündünüz mü? Salonda oturanlar aynı mı yoksa farklı reaksiyonlar mı gösteriyorlar?
Ya da televizyonda ağızları sulandıran bir sucuk reklamını izleyen bir insanın kafasında hangi beyin bölgeleri etkinleşmekte?

Tüm izleyiciler ya da okurlarda aynı reaksiyona neden olan konular veya öyküler var mıdır?
Sinirbilimciler artık bu soruları yanıtlamaya adım adım yaklaşıyorlar

Duygu bombardımanı
Beyin araştırmalarında uzun bir süredir son derece basit uyartılardan yararlanılıyordu Beyindeki belli başlı bölgelerdeki uyartıların dağılımlarını öğrenmek isteyen bilim adamları, beyin tarama aygıtındaki deneklerine basit biçimler, renkler ve hareketler vs gösteriyorlar

Bu yöntemin avantajı, kontrol edilen uyartılara göre beyin bölgelerinin kesin bir şekilde belirlenebilmesidir Tabii bunların gündelik yaşamla pek ilgisi yoktur
Oysa beynimiz her gün anlamlı bir şekilde işlenmesi gereken yoğun bir duygu akımıyla karşı karşıya kalır Bunların arasında tabi ki televizyon reklamları ve sinema filmleri de var
İsrailli bir araştırma grubu, bir Clint Eastwood filmini izleyen deneklerin beyin etkinliklerini inceleyerek ilginç ve şaşırtıcı sonuçlar elde etti

İyi, Kötü ve Çirkin
Weizmann Bilim Enstitüsü’nden Uri Hasson ve ekibi, deneklere basit uyartılar yerine Sergio Leone’nin “İyi, Kötü ve Çirkin” filminden 30 dakikalık bir bölüm izletirken, beyin etkinliklerini kontrol etmiş

İlk sonuçlardan biri şu:
Filmin kahramanı Clint Eastwood yakın çekimde gösterildiğinde ya da silahlı çatışmaya girdiğinde, deneklerde aynı beyin etkinleri izlenmekte
Demek ki deneklerin beyni Clint Eastwood’un görüntüsüne karşı aynı reaksiyonu göstermekte

Üstelik etkinlikler sadece algılamalardan sorumlu beyin bölgesinde değil “daha gelişkin” olan ve ilişkilendirmelerden sorumlu olan beyin kabuğundaki (associative cortex) bölgelerde de meydana gelmekte

Gyrus fusiformis aktif
Büyük beyin yüzeyinin neredeyse 0’u tüm izleyicilerde aynı şekilde işliyor, diyor bilim adamları
Hatta beyin etkinlikleri o kadar benzer ki, bunlara bakarak insanların hangi sahneyi izlediklerini söylemek bile mümkün İncelemeler sırasında belirgin motifler saptanmış
Mesela filmde Clint Eastwood, Eli Wallach veya Lee Van Cleef’in yüzleri göründüğünde tüm izleyicilerde, yüzlerin algılanmasında önemli bir rol oynayan Gyrus fusiformis bölgesi aktifleşmiş

Barda veya sokakta çekilen sahnelerde ise etkinlik Sulcus collateralis bölgesinde ortaya çıkıyor
Daha önceleri fonksiyonel manyetik rezonans tomografi testleriyle yapılan incelemelerle bu beyin bölgesinin, yapı (bina) görüntülerinin işlenmesinden sorumlu olduğu anlaşılmıştı

Herkeste aktifleşen bölge
Tüm izleyicilerde aynı zamanda harekete geçen diğer bir beyin bölgesi de Sulcuk postcentralis
Bilim adamları bu etkinlikleri kaydettikten sonra, film sahnelerini inceleyince dikkat çekici paralellikler saptamışlar
Bu sahnelerde film kahramanı ya silahını dolduruyor, sigara sarıyor veyahut da bardağına viski dolduruyordu ki bunların hepsi için ince hareketler gereklidir
Bilim adamları bu iç reaksiyondan ayna nöronların sorumlu olduğunu söylüyorlar Diğer insanların davranışlarını izleyenlerde “ayna nöronlar” sanki o hareketi kendisi yapıyormuş gibi reaksiyon göstermekte

İç benzetim sistemi
Demek ki ayna nöronlar sadece birini kollarımıza aldığımızda değil, bunu mesela reklamlarda da gördüğümüz zaman harekete geçiyorlar
Anlaşıldığı üzere içimizde diğer insanlarda izlediğimiz durumları yaratıyorlar
Yani diğer insanların hissettiklerini eş zamanlı iç simülasyonlar biçiminde yaşıyoruz Ayna nöronlarla harekete geçen süreç, düşünmeden, konuşmadan kendiliğinden gerçekleşmekte
Buna göre iki sinema izleyicisinin beyni, algılanan görüntüler ve seslerdeki karmaşık motiflere aynı şekilde yanıt veriyor, yani bir tür nöronsal kukla oyunu tertipleniyor sanki

Düello sahnelerine ilgi
Özellikle de dramatik düello sahnesi ya da sürpriz hareketler beyinde belirgin bir şekilde takip edilebiliyor
Bununla birlikte beyindeki tüm bölgeler her izleyicide eşzamanlı olarak hareket etmiyor Bazı bölgeler herkeste aynı şekilde çalışırken, diğer bölgeler, kişiden kişiye tamamen farklı reaksiyon gösteriyor diye açıklıyor araştırmacılar
Bu sonuç, özellikle de reklamcılar için büyük bir önem taşımakta Belli başlı kodların (öykülerin), davranışların veya sembollerin hedef kitlenin beyinlerini eşzamanlı olarak harekete geçirmeleri son derece ilgi çekicidir Bunlar özellikle de belli bir (alt-) kültür için benzer anlamlar taşıyan kodlardır

Brain Fingerprinting
Yukarıda ele aldığımız deney, son zamanlarda “nöronsal düşünce okuma” üzerine yapılan araştırmalardan bir örnek sadece Sinirbilimciler, artık beyin etkinlikleri sayesinde deneklerin hangi resme baktıklarını ya da ne gibi davranışları yerine getireceklerini tahmin etme konusunda git gide ustalaşıyorlar
Beynin parmak izi, “Brain Fingerprinting” olarak da adlandırılan bu etkinlikler sayesinde Amerika’da kısa bir süre önce bir tutuklu serbest bırakıldı
Yetkililer tutuklunun beynini taradıklarında, suçlunun olay yerine karşı hiçbir tepki göstermediğini görmüşlerdi

Bu deneyler öte yandan bilim adamlarının “Locked In” hastaları olarak adlandırdıkları kişilerde de uygulanmakta Bu kişiler tamamen felçli olmalarına bilinçleri tümüyle açıktır

Düşünce ile hareket
Eğer bu insanların düşünceleri “okunabilseydi” yeniden iletişim kurabilirlerdi, diyen bilim adamları bu tür hastaların, düşünceleriyle bilgisayar faresini ya da tuşlarını kullanabilmeleri için araştırmalar yapıyor
Bu tür çalışmalarda elde edilen sonuçlar arasında reklamcılar için önemli olan, belli başlı sahneler, öyküler veya semboller karşısında beyinlerin aynı şekilde reaksiyon göstermesidir

Yani reklamcılar bu sonuçları değerlendirerek, tüm izleyicilerde aynı etkiyi bırakan reklam filmleri çekerek yeni tüketiciler yaratabilirler
Ama ne var ki sinirbilimciler bile ayrıntıları tam olarak çözebilmiş değiller henüz Belki de bunları öğrenmek için kültür bilimlerinde uygulanan yöntemlerden (mesela objektif yorum bilimi/hermenötik) yararlanılabilir