Endokrin Sistem...

Canlılarda sistemler arasındaki uyumlu çalışmayı sağlayan özel maddelere hormon denirBunların sağlandığı yere endokrin bezler,bu sisteme de endokrin sistem denir
HORMANLARIN ÖZELLİKLERİ
1 Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara hayvanlarda kan ile bitkilerde ise hücreler arası difüzyon ile floemle3 taşınırlar
2 Her hormonun etkilediği hücre ,doku, ve organ farklıdır
3 Hormonlar az miktarda olup etkileri farklıdır
4 Gereğinden az veya çok salınmaları halinde hastalıklara neden olabilirler
5 Hormonlar canlıdaki yoğunluğuna göre etki gösterirler
6 Hormonlar protein ve yağ yapısındadır

• Yüksek yapılı organizmalarda vücudun bütünlüğü sinir sistemi,birlikte çalışmasıyla sağlanır
• Endokrin bezler salgı yapan sinir hücreleri ile bunların salgılarını inceleyen bilim dalına endokrinoloji denir

HAYVANLARDA HORMONAL DÜZENLEME
• Omurgalıların birçoğunda ve birçok omurgasız hayvan (böcekler ,kabuklular, yumuşakçalar)endokrin bezler vücudun düzenli çalışmasında görev alır
• Sölenterlerde ve halkalı solucanlarda hormon üreten tek kaynak ,salgı yapabilen sinir hücreleridir
• Böceklerde hormonlar sinir sisteminde (beyin) üretilirBeyin hormonları etkisiyle vücut bezleri hormon salgılarBunlardan en önemlisi de deri değiştirme hormonudurBu hormonun sayesinde deri değiştirilerek dış iskeletin engellemesine rağmen büyüme sağlanırBir başka hormon ise larva döneminde üretilen gençlik hormonu(jüvenil)dur
• Deri değiştirme hormonu (ekdizon)ergenlik döneminde salgılanır

İNSANDA HORMONLAR
• Hormonlar iç salgı bezlerinde üretilerek direkt kana verilir
• Başlıca iç salgı bezleri:Hipofiz,tiroid,paratiroid,böbreküstü,pa nkreas,epifiz,timusve eşey bezleridir

HİPOTALAMUS:İki çeşit hormon salgılarBu hormonlar hipotalamus tarafından sentez edilerek hipofiz bezinin arka lobunda depo edilir, ihtiyaç halinde buradan kana karışır

1 ADH(=Antidiüretik Hormon =Vazopressin):Böreklerde suyun geri emilimini sağlar İnce atardamarın kasılmasını kan basıncının artmasını sağlarADH az salgılanırsa şekersiz diyabet hastalığı görülür
2 OKSİTOSİN:Uterusun kasılmasını sağlayarak doğuma yardımcı olurMeme bezlerini uyararak sütün meme ucuna gelmesini sağlar
HİPOFİZ:iki kısımdır1)Arka lop:Hipotalamusta üretilen hormonlar depo edilir2)Ön lop:7 önemli hormon salgılar
1 STH(=Somatotropin Hormon) :Büyümeyi sağlar Özellikle uzun kemiklerin büyümesini sağlarProtein sentezini arttırır,karbonhidrat ve yağ metabolizmasını etkilerFazla salgılanması devliğe az salgılanması cüceliğe yol açarBüyüme döneminden sonra fazla salgılanırsa akromegali hastalığına (el ayak, ve yüz kemiklerinde orantısızlığa) sebep olur
2 MSH(=Melanosit Uyarıcı Hormon)Deride melanosit hücrelere etki ederek cilde renk veren melanin maddesini salgılatır
3 TSH(TUH=Tirotropin):Tiroid bezinin uyarılmasını ve tiroksin hormonun salgılanmasını sağlar
4 LTH(=Luteotropik Hormon=Prolaktin):Korpus luteumun devamını sağlarAnnelik duygusunu geliştirirSüt keselerinin oluşumunu sağlar
5 FSH(=Folikül uyarıcı Hormon)Dişilerde folikülleri geliştirerek yumurta hücresinin olgunlaşmasını sağlarFoliküllerde östrojen salgılattırırErkeklerin testislerinde sperm hücrelerin oluşumunu başlatır
6 LH(=Luteinleştirici Hormon)Dişilerde ovalasyonu sağlarKorpus luteumun oluşmasını sağlattırır
7 ACTH(=Adrenokortikotropik Hormon):Böbrek üstü bezinin korteks kısmını uyararak buradan steroid hormonları salgılattırır

TİROİD BEZİ:En önemli hormonu tiroksindir
TİROKSİN:Hücrelerin metabolizma faaliyetlerinde kullandıkları oksijen miktarını ayarlarFazla salgılanırsa oksijen tarafından kullanılan oksijen miktarı artar ve metabolizma hızlanırAZ salgılanırsa metabolizma yavaşlar,hücreler arası maddede sodyum ve suyun ,kanda ise kolesterolün yükselmesine sebep olurİnsanlar ve sıcak kanlı hayvanlar, yılın soğuk aylarında daha fazla tiroksin salgılarHipotalamustaki salgı yapan sinir hücreleri, özel bir madde ile hipofizin ön lobundan tirotropin sentezlenmesini ve serbest kalmasını sağlarTSH kan ile tiroide gelir ve tiroksin hormonu salgılarAyrıca kandaki Ca ve P seviyesini düşürücü etki yapan tirokalsitonin hormonu da salgılarİyot eksikliğinde tiroid bezinin büyüyerek salgı yapmasını guatr denirGelişme devresinde tiroit bezinin az çalışması sonucu kretenizm(ahmaklık) olurBu çocuklarda cücelik , zeka geriliği, eşey bezlerinin gelişmediği görülürErgenlik döneminde az salgılanırsa bazal metabolizma hızı ve vücut ısısı düşerRuhen ve bedenen uyuşukluk başlarDeride şişlikler ve kıl dökülmesi görülürBu bozukluklara miksodem denir

PARATİROİT BEZİ:Parat hormonu (paratirin)sentezler

PARAT HORMONU:Ca ve P metabolizmasını düzenlerKemikten kana Ca ve P geçişini sağlarTirokalsitonin ile zıt çalışarak Ca , P dengesini sağlarAz salgılanırsa kandaki Ca kemiklerde birikir ve kanın Ca miktarı azalır Buna tetani denirBu hastalıkta kaslar ağır kasılma ve titremeler olurEl ve ayak parmaklarında içe doğru bükülmeler olur

BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ:Kabuk (korteks) bölgesinden salgılananlar:aldosteron ve kortizonÖz bölgesinde (medulla)salgılananlar:Adrenalin (Epinefrin), nöradrenalin(Nörepinefrin)
ALDOSTERON:Böbreklerdeki Na –Cl iyonları emilimini sağlar
KortizolKarbonhidrat,yağ ve protein metabolizmasını düzenlerProtein ve yağların karbonhidrata dönüşmesini sağlarKan şekerini yükseltir
Korteks bölgesi hormonlarının az salgılanması sonucu Andison hastalığı oluşurDeri tunç rengini alır, kan basıncı düşer iştahsızlık ve kaslarda zayıflama görülür Na ve Cl `ün idrara atılması artarken vücut sıvısında K miktarı yükselir
ADRENALİN(Epinefrin): Korku , öfke ve heyecan anında salgılanırSempatik sinir sistemi epinefrinin etkisiyle kan basıncını yükseltir,kalp atışlarını hızlandırır damarlar genişler , göz bebekleri büyür, kıllar dikleşir
NORADRENALİN(Nörepinefrin): Kan basıncını arttırıcı etki yapar

PANKREANS:Karma bir bezdirÜrettiği enzimleri kanalla bağırsağa gönderirLangerhans odacıklarında ürettikleri hormonları kana verirler

İNSÜLİN:Langerhans adacıklarını beta hücrelerinde üretilirKan şekerinin dokulara geçişini sağlarKas ve karaciğerde glikojen sentezini sağlarYeterli salgılanmadığında kan şekeri yükselir ve bunun sonucunda şeker hastalığı görülür
GLUKAGON:Langerhans adacıklarının alfa hücrelerinde sentezlenirKaraciğerde depo edilen glikojeni parçalattırırGlikozun kana geçişini sağlayarak kan şekerini arttırıcı etki yapar

EŞEYSEL BEZLER:
TESTİS HORMONLARI(ANDROJEN ):Testislerde testesteron hormonu üretilirErkeklerde ikincil karakterlerin gelişmesini ve spermlerin olgunlaşmasını sağlar
OVARYUM HORMONLARI:Östrojen ve progesteron üretilirÖstrojen dişilerde eşeysel olgunlaşmayı düzenler
PLASENTA:Progesteron salgılar