Osmanlı'da Kardeş Katli Meselesi

Devlet-i ebed müddet idealinin ve tarihî tecrübenin Osmanlı’ya ödettiği ağır bedel…

Müslümanlar, Osmanlı hanedanı sayesinde ayakta duruyorlar Hanedan yıkılırsa din de mahvolur Bu sebeple hanedanın, din ve devletin selâmeti ve bekâsı evlattan daha mühimdir
Busbecq (Avusturya İmparatoru Ferdinand’ın elçisi)

Cenab-ı Hak benden sonra senin hükümdar olmanı takdir etmişse, bunu hiç kimse tebdil ve tağyir edemez Etmemişse, bunu da sen değiştiremezsin Bugün din-i İslamın yegâne istinadgahı Osmanlılardır Devletin dahilindeki bir mücadele doğu ve batıdaki düşmanlara fırsat verir Bu ise bir cinayettir Ve İslamiyeti temelinden yıkmakla birdir
Kanunî Sultan Süleyman Han

Kadimden töredir kardeşe kıymak
Atayı anayı gussalı komak
Aşıkpaşazâde’nin bu beyti Osmanlı tarihinin en mühim bir meselesine işaret ediyor Bu şanlı hânedana tarihin görmediği uzun süreli saltanat hayatı sağlayan kudret kaynaklarından biri de, şüphesiz merkeziyetçi bir devlet oluşumu idi Ancak böyle bir ideali gerçekleştirirken ortaya çıkardıkları kardeş katli meselesi her zaman tartışılageldi Art niyetli olanı, Osmanlı düşmanlığını ilke edinen ve tarih metodundan uzak bulunan yazarlar ve kimseler arasında ise padişahlar, kardeşlerini, kardeşlerinin oğullarını, hatta kendi oğullarını hunharca katlettiren adamlar olarak değerlendirildi Kendi saltanatları ve tahtları için görülmemiş mezalimler yaptıran insanlar olarak gösterildi

İşte bu ve benzeri görüşler karşısında genellikle insanlar sükutu tercih ettiler ve bir ölçüde bu ifadeleri kabul etmek mecburiyetinde kaldılar Zira olayın insani ve vicdani boyutu pek büyüktü ve aklı başında bir kimse için evlat katli, kabul edilmesi imkânsız bir işlemdi Dolayısıyla konuyu geçmişi, devrinin özellikleri, anlayışı, sosyal ve siyasi şartları ile ve objektif bir biçimde ele alacağız ve tarih metodu ile okuyucularımızın bilgilerine sunmaya çalışacağız

Kutsal kan

Gerek eski Türk ananesinde ve gerekse İslâm’dan sonraki dönemde devlet, hükümdar ailesinin ve hanedanın müşterek malı sayılırdı Nitekim İslâmiyet’ten önce Türkler, kendilerinin dünyayı idare etmekle görevli olduklarına inanırlardı Yaradan bu görevi onlara bahşetmişti Kağanların yaptıkları işlerin Cenab-ı Hakk’ın iradesiyle olduğu Orhun Abideleri ile de sabittir Dolayısıyla Türkler, onların hükümdar ailesinden olan kimseleri idam ederken kanlarını akıtmıyorlar, yay kirişiyle boğuyorlardı Zira onların kanları kutsal biliniyordu

İşte, aynı inanışların İslâmiyet’i kabul ettikten sonra da dini bir çerçeve içerisinde ele alındığı ve yaşatıldığı görülüyor Karahanlılar’da, Gazneliler’de, Selçuklular’da, Timur oğullarında ve Anadolu beyliklerinde devlet hep hanedanın müşterek malı kabul edildi Yalnız uygulamaya geçildiğinde bunun devlete ve milli menfaatlere zararlı bir yönü ile hep karşı karşıya kalındı Bu hastalık devletin birliğini, gücünü, kuvvetini kırıyor ve kısa bir süre içerisinde onu tarihe mal ediyordu

Böl, parçala, yut

Devletlerimizin çabuk yıkılmasına sebep olan bu uygulama, devletin müşterek hakimi olmaları sebebiyle oğullar arasında pay edilme geleneği şeklinde de kendini göstermişti Eski Türkler’de doğu-batı diye her zaman bölünmeye yol açan ve Çinliler’in ekmeğine yağ sürmekten öteye gitmeyen bu usûl, İslâmiyet’ten sonraki Türk devletlerine de aynen yansıdı 940?larda Türkistan ve Maveraünnehir’de güçlü bir hâkimiyet kuran Karahanlılar, bir asır geçtikten sonra önce ikiye sonra üçe bölündü ve yine aynı süre bittikten sonra da yıkıldılar