Kyrym Kongo Kanamaly Ate?i - Kyrym Kongo Kanamaly Ate?i Kene

Kyrym-Kongo Kanamaly Ate?i - Kyrym-Kongo Kanamaly Ate?i Kene


Kyrym-Kongo Kanamaly Ate?i (KKKA veya Kyrym-Kongo Hemorajik Ate?, KKHA) kenelerHyalomma cinsi) yoluyla bula?an, zoonotik enfeksiyona yol açan bir viral hastalyktyr



Evcil ve vah?i hayvanlaryn yany syra insanlara da bula?abilir Özellikle Do?u ve Baty Afrika'da yaygyn olan patojenik virüs Bunyaviridae ailesinin Nairovirüs grubuna ba?ly bir RNA virüsüdür
Enfekte olmu? memelilerde klinik hastalyk nadir de olsa, insanlarda ço?unlukla a?yr geçer ve mortalite orany %30'dur Endemik bölgelerde virüs keneler yoluyla bula?ty?y için özellikle tarym ve hayvancylyk ile u?ra?an ki?iler yüksek risk grubundadyr


Tarihçesi

Sendroma ilk kez 1944 yylynda Baty Kyrym'da rastlanmy?tyr Bu hastaly?a Orta Asya'da daha önceleri, "Kara Humma" denilen hastalykla ayny oldu?u tespit edilmi?tir Bir ba?ka ady ise Orta-Asya Kanamaly Hummasydyr Afrika dy?ynda Türkiye dahil birçok Asya ve Do?u Avrupa2002 yylynda ortaya çykan epidemi syrasynda tanymlanmy?tyr


Epidemiyoloji

Sendromun insanlardaki sporadik enfeksiyonu genelde Hyalomma kenesinin ysyry?y nedeniyle olur Yine de hastaly?y bula?tyrabildi?i bilinen 30 kene türü mevcuttur Sy?yr, koyun ve keçi gibi çiftlik hayvanlarynyn yany syra, tilki gibi vah?i hayvanlarda da etken virüse rastlanmy?tyr[2][3] Ayryca ku?lara ve küçük memelilere de bula?abilir Afrika-Avrupa arasynda göç yolu bulunan bazy ku?larda virüse rastlanmasy ku?laryn virüsün kytalararasy geçi?ini sa?lamy? olabilece?i fikrini do?urmu?tur



Enfekte çiftlik hayvanlarynyn etinin i?lenmesi veya yenmesi sonucu insanlarda ortaya çykabilir Ayryca enfekte olmu? kan ve kusmukla temasa geçmi? sa?lyk (hizmeti) çaly?anlarynda da görülmü?tür Nozomokiyal yol bilinen bir bula?ma yoludur Ynsanlara bula?masynyn yaygyn bir yolu da kene ysyry?ydyr Bunlaryn dy?ynda enfekte hastalarla temas da bula?mada önemli bir etkendir

Bula?tyktan Sonraki Süreç

Ylk kene ysyry?yndan itibaren yakla?yk 2 ile 12 gün arasynda de?i?en bir enkübasyon süresi vardyr Hastane kaynakly enfeksiyonlarda ise (nozokomiyal enfeksiyon) enkübasyon süresi 3 ile 10 gün arasynda de?i?ir


Enkübasyon süresinin ardyndan grip-benzeri semptomlar görülmeye ba?lar Bunlar yakla?yk bir hafta sonra dinebilir Bununla birlikte hemoraj belirtileri rahatsyzly?yn ilk 3-5 gününde görülmeye ba?lar: öncelikle duygudurumda dalgalanma, ajitasyon, zihinsel karma?a ve bo?az pete?ileri Daha sonra burun kanamasy, kanly idrar ve kusma görülür Karaci?er ?i?er ve a?ryr Bunlaryn dy?ynda trombositopeni ve lökopeni laboratuvar bulgulary arasyndadyr Ayryca aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) ve laktat dehidrogenaz (LDH) oranlarynda yükselme görülür


Semptomlaryn ilk ortaya çyky?yndan 9-10 gün sonra hastalar iyile?me belirtileri gösterir, fakat %30'u rahatsyzly?yn 2 haftasynda ölür
Dokunmasy halinde bile doktora gidilmelidir

Te?his

Kyrym-Kongo Hemorajik Ate?inin te?hisi sendroma yol açan virüsün veya virüsün RNA'synyn kandoku örneklerinden izolasyonunu, virüse kar?y vücutta olu?mu? antikorlaryn ve virüs antijeninin varly?ynyn saptanmasyny içerir

Ayryca te?hisin konmasy için kullanylacak laboratuvarlaryn biyogüvenlik açysyndan tam güvenli olmasy çok önemlidir

Tedavi

Spesifik bir tedavisi olmady?y için tedavi ço?unlukla semptomatik ve destekleyicidir Tam kan veya kan içeriklerinin replasmany (yenilenmesi) uygulanabilir Ribavirin etkili olabilir
Henüz bir a?y mevcut de?ildir Hastaly?y geçirenlerin ömür boyu ba?y?yklyk kazanabilece?i bilinmektedir

Kamu Sa?ly?y ve Korunma

Bula?yci hastalyk oldu?u için Kyrym-Kongo Hemorajik Ate?ine kar?y toplumu bilinçlendirmek ve kamu sa?ly?y açysyndan önlemler almak çok önemlidir


Kenelerin aktif oldu?u dönemlerde, örne?in bula?manyn en syk aracysy olan Hyalomma cinsinin aktif oldu?u Nisan ve Ekim aylarynda, kenelerin bulundu?u ortamdan halkyn kaçynmasy; kenelerin büyük sayylarda bulunabilece?i ortamlarda (örne?in ahyrlarda vs) çaly?an ki?ilerin muayene edilmesi faydaly önlemlerdendir Yine kenelere kar?y önlem olarak keneleri kaçyracak kimyasallaryn yani repellant kullanylmasy, açyk alanlarda özellikle çok yo?un olduklary noktalara insektisit uygulanmasy da olasy önlemler arasyndadyr


Epidemi dönemlerinde ki?i üzerinde kene bulursa bunu çykarmaya çaly?mamasy önemlidir, uygun bir sa?lyk hizmeti merkezine (hastane gibi) gitmeli ve keneyi burada uzmanlar çykarmalydyr
Hastalaryn kan ve vücut syvylary ile temastan kaçynylmalydyr E?er bir temas olmu?sa, temas etmi? ki?i dikkatlice gözlenmeli ve belirtiler görülürse mutlaka gerekli müdahalenin yapylmasyny sa?lamak önemlidir


Kesimhaneye yollanmadan önce hayvanlardan kenelerin ayry?tyrylmasy yaygyn bir uygulamadyr Hasta hayvanlaryn kan ve dokularyna do?rudan temasyn bula?maya yol açabilece?i bilinmektedir


Ribavirin stoklamak da farkly durumlarda yararly bir önlem olabilir ABD askeri güçleri AfganistanIrak'taki personellerini çe?itli virütik hastalyklara kar?y korumak amacyyla ribavirin stoklary baryndyrmaktadyr



Kaynaklar:

• Ergonul O Crimean- Congo Hemorrhagic Fever Lancet Infect Dis 2006; 6: 203-214
• Ergonul O, Celikbas A, Dokuzoguz B, Eren S, Baykam N, Esener H The characteristics of Crimean-Congo Hemorrhagic Fever in a recent outbreak in Turkey and the impact of oral ribavirin therapy Clin Infec Dis 2004; 39 (2): 284-288
• Yngilizce Vikipedi'deki 25 Mart 2006 tarihli Crimean-Congo hemorrhagic fever maddesi
• Kyrym-Kongo Hemorajik Ate? Epidemiyolojisi, Nazif Elaldy, Cumhuriyet Üniversitesi Typ Fakültesi Dergisi 26 (4):185-190, 2004