Oltu Taşı

Oltu, tarih ve kültür bakımından zengin bir ilçedir Güzel bir el sanatı olan Oltu Taşı işletmeciliği bu zengin kültür ilçesinde kendine has bir yeri vardır
Oltu Taşı kıymetli bir maden taşı olup, sadece Oltu ve çevresinden çıkmaktadır 3213 sayılı Maden Kanunu'nda kıymetli taşlar arasında olduğunun tescili dahi yapılmıştır Çıkarılması, zor, rezervi az, fakat işlenmesi kolaydır Oltu'nun sembolü olup yüzlerce ailenin ekmek teknesidir



Oltu Taşının teşekkülü
Oltu Taşı çıkarılan yerlerdeki bitki fosillerinden anlaşıldığına göre, ağaçların reçinesi ile kil ve linyitin karışımından teşekkül ettiği tahmin edilmektedir

Oltu Taşının çıkarıldığı köyler
Oltu Taşı madeni genellikle Oltu'nun kuzey doğusundaki köylerden çıkar Bunlardan bir kısmını şöyle sıralamak mümkündür Dutlu, Güllüce, Yeşilbaşlar, Taşlıköy, Sülünkaya, Alatarla, Hankaskışla ve Çataksu köyleridir

Oltu Taşının çıkarılışı
Yukarıda zikredilen köylerin arazisi genellikle çok engebeli dik yamaçlardan meydana geldiği için maden çıkarılan ocaklara ancak yaya ve zorlukla ulaşılabilir Kazma kürek, murç ve çekiç gibi ilkel aletlerle çalışılır Açılan ocakların çapı 70-80 cm civarında olup, dike yakın bir eğilimle ilerlemektedir Oltu Taşı cevheri üç-beş cm kalınlığında ve zaman zaman kaybolan, yani kırılmış damarlar halindedir Ocaklarda biraz ilerleyince su çıkar ki, bu hafriyatı diz üstü sürünerek belki 200 metre uzunluğundaki ocaktan çıkarmaktadır Maden cevherinin az ve çıkarılmasının zorluğu Oltu Taşının kıymetini daha da artırmaktadır



Oltu Taşı'nın özellikleri
1 Topraktan çıktığında çok yumuşak olmasına rağmen, hava ile temas edince sertleşmektedir
2 İşlenmesi kolaydır
3 İşlendikçe sertleşir
4 Kullandıkça parlar
5 Rengi genellikle siyah, bazen de kahverengidir
6 Çıra gibi is çıkararak alevli bir şekilde yanar
7 Sürtünme ile elektriklenerek hafif cisimleri çeker

Oltu Taşı İşletmeciliği Tarihçesi
Oltu Taşı işletmeciliği günümüzden 200 sene öncesine kadar gitmektedir Ancak bu güzel sanat, asıl önemini Cumhuriyet döneminde kazanmıştır Oltu Taşı madeninin çıktığı bazı köylerdeki ocak kalıntıları ile yaşlı ustaların "Ben babamdan, babam dedemden, o da babasından öğrenmiş" şeklindeki canlı şahitlerinden bu sonuca ulaşılmaktadır



İşlenmesi
Oltu Taşı'nı toprak altından bin bir güçlükle çıkaranlar, genellikle işlemesini yapmazlar, İşleyenlere hammadde olarak kilo işi satarlar Bu günkü piyasa şartlarında kilosu bir milyon TL civarındadır Yeri gelmişken hemen şunu belirtelim ki taşı çıkartanlar, hammaddeyi işleyene pazarlayanlar, işleyerek mamul hale getirenler, işçiden alarak dükkanlara satanlar hep ayrı kişilerdir Yani Oltu taşı tüketiciye ulaşana kadar 4-5 el değişmektedir
Satın alınan taşlar, yapılacak mamulün, tip ve cinsine göre uygun bir şekilde küçük bir keserle kütük üzerinde kırılarak içindeki yabancı maddeler, çatlaklar temizlenir Bu aşamada taş çok fire verir Öyle ki bir kilo hammadde Oltu Taşı'ndan ortalama yedi tespih çıkar Keserle kırılan taşlar bu defa bıçakla etrafı yontularak lobut haline getirilir Sonra tornaya takılan bir biz aleti ile teker teker delinir Delinen taşlar çark denilen tornadaki mile takılır Usta, bir eli ile çarkı çevirirken, diğer elindeki keski ile milde dönen taşı tornaya çeker Milden çıkarmadan önce, çırtı ağacının kömürünün tozu ve Palandöken Dağından getirilen tebeşir taşının tozu ile cila verilerek parlatılır Artık işlem tamamdır Bu anlattığımız, tespih tanelerinin yapım şeklidir Ağızlık, gerdanlık, kolye, küpe ve buna benzer süs ve ziynet eşyaları da elde tek tek ve özenle işlenir Bu eşyalarında yapımı için kendilerine has değişik aletleri vardır



Mamul madde çeşitleri
1 Tespih
2 Kolye
3 Gerdanlık
4 Fincan takımı (Çok nadir bulunur)
5 Yüzük kaşı
6 Sigara ağızlığı
7 Pipo
8 Kol düğmesi
9 Küpe
10 Rozet
11 Kravat iğnesi
12 yaka iğneleri
Bu sayılan mamullerden en çok üretilen ve en tanınmışı, kuşkusuz tespihlerdir Oltu Taşı tespihlerinin ünü Türkiye dışında da bir çok ülkeye ulaşmıştır Oltu Taşı tespihi elde çekildikçe parlayıp güzelleştiği gibi insan, buna karşı bağışıklık kazanıyor 33'lük olanına "tek sayı", 99'lük olanına "üç sayı" adı verilmektedir Kuka (yuvarlak), Kızılcık, Mercimek, Kesme, gümüş işlemeli tespih tipleri vardır




Oltu Taşı taklitlerinden nasıl ayırt edilir
1 Oltu Taşını elinizin içine alıp nefesinizle buharlaştırdığınızda buharı çeker ve üzeri nemlenir
2 Oltu Taşı tespihlerinin kendine has ağırlığı ve tok sesi vardır (Mesela cam tespihler çık ağır, plastikler çok hafif olurlar)
3 Sürtünme ile elektriklendiği için küçük kağıt parçacıklarını kendine çeker
4 Bıçakla hafifçe kazındığında kahverengi toz çıkarır
5 Kullandıkça parlar