Roma Tiyatroları - Antik Roma Tiyatroları

Side -Tiyatrosu:




2 yüzyıla tarihlenen tiyatro tonozlu temeller üzerine oturtulmuştur Bu biçimdeki inşa sistemiyle Doğu Akdeniz’deki tek örnektir Skene arkasındaki yer alan agora ile birlikte auditoriumun yerleştirildiği tonuzlu ve iki katlı konstrüksiyonun Side’nin kuzey-güney yönlü caddesine dayanması, halkın rahatlıkla ve kısa zamanda yapıya girip çıkmasını sağlamıştı Ancak auditoriumun yarım daireyi aşan şekli Hellenistik




geleneğe uygundur Sahne binası üç katlı ve auditorium ile aynı yükseklikte olmalıydı Sahne binasının ön yüzü sütunlar, heykeller ve nişler ile zengin bir biçimde süslenmiştir Proskenionun arkasında, skenenin alt



bölümü mitolojik olayları tasvir eden kabartmalarla bezelidir Paradoslar tonozlarla kapatılmıştır ve auditoriuma çapraz şekildedir Auditoriumun her iki ucundaki iki küçük şapel ile auditorium sıralarında rahiplerin oturacağı yerler yazıtlarla gösterilmiştir ki bu da tiyatronun 5-6 yüzyıllarda kilise olarak kullanıldığı göstermektedir

Perge -Tiyatrosu



Romave Grek mimari özellikleri bir arada görülmektedir Tonozlarla taşınan diazoma, auditoriumun üst kesimini çeviren sütunlu galeri ve yüksek sahne binası Roma mimari özellikleri gösterir Buna karşın bir yamaç üzerine inşa edilmiş olması, üstü açık paradoslar ve at nalı biçimli auditorium ve orkestra ise Grek özelliğidir Yaklaşık 15000 kişi kapasiteli olan tiyatroya diazomanın iki yanında bulunan kapılar ve



paradoslardan geçilerek girilebilmekteydi 2 yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olan sahne iki katlıydı ve oldukça zengin biçimde bezeliydi Gladyatör ve vahşi hayvan dövüşleri yapılıyor olması nedeniyle auditoriumun en alt sırasına orkestrayı çevreleyen korkuluklar eklenmiştir Bir arşitrav yazıtında Marcus Plancius Rutlius Varus isimli Pergeli bir senatörün tiyatro inşaatında finansör olduğu bilgileri vardır Başka bir yazıtta Tacitus döneminde (272-276) orkestra ve sahnedeki değişikliklere işaret eder Sahne binasının Dionysos ile ilgili frizi



Antoninler (117-193), Kentauromakhia ve Gigantomakhia frizleri Gallienus (260-268) dönemi özellikleri göstermektedirler Yapının son şeklini alması Nero döneminden (54-68) Tacitus dönemine kadar devam eden süreç içinde gerçekleşmiştir

Aspendos -Tiyatrosu



Sahne binası ile auditoriumun uyumlu bileşimi burada görülmektedir Tiyatro dış dünyadan ayrılmış, kendi içinde mimari çerçeveli kapalı bir mekandır Küçük bir bölümü yamaca dayanmış olan Aspendos Tiyatrosu’nun üst kesimi tonozlu üzerine inşa edilmiştir ve auditoriumu at nalı biçimlidir Böyle bir biçim Hellenistik geleneğe bağlılık ya da mimari zorunluluk olarak ortaya çıkmış olabilir Paradoslar paraleldir ve tonozludur, bunların üzerinde localar yer alır Auditorium bir diazoma ile iki kısma ayrılmış ve üsttek


bölümün en üst sırası 50 sütunlu bir revak ile örtülmüştür Sahne binası, scaenae frons ve proskeneden oluşmaktadır ve iki katlıdır Scaenae fronsun proskeneye açılan 5 kapısı vardır Bunlardan ortada yer alan büyük kapı “porta regia”,
küçük olanlar ise “porta hospitales” olarak adlandırılıyordu


Skene frons günümüze ulaşmayan zengin bir sütun mimarisi ile bezenmişti, sütunlar dönüşümlü olarak yuvarlak ve üçgen alınlıklar taşıyorlardı Sahne dış duvarı iç düzenleme ile


uyumludur Dış duvarın en üst sırasındaki 17 pencere, auditoriumdaki kemerli bölüme karşılık gelmektedir Dış yüzdeki basit bir silme ile yapının iki katlılığı vurgulanmıştır Ele geçen bir yazıttan öğrenildiğine göre M Aurelius (161-180) döneminde mimar Theodoros’un oğlu Zenon tarafından tasarlanmıştır Sahne binasının her iki yanındaki giriş bölümleri üzerine işlenmiş olan Grekçe ve Latince yazıtlar


Curtius Crispinus ile Curtius Auspicatus’un tiyatroyu “ülkenin tanrılarına ve imparatorluk evine” sunduklarını belirtmektedir

Aphrodisias -Tiyatrosu:


Auditoriumunun at nalı biçimli oluşu daha önce bir Hellenistik tiyatro olduğunun işaretidir Caveanın alt kısmında 26, üst kısmında 16 oturma sırası bulunur Proskenionu, imparatorluk döneminde yenilenmiştir Skene ön cephesinde Dor düzeninde yarım sütunlar yer almaktadır Skenenin arkasındaki koridorun iki ucundaki odaların kapıları üzerinde “Homerites”, “Olimpionikos”, “Asttonikos” gibi oyuncu isimleri bulunmaktadır Paradoslar herhangi bir değişikliğe uğramamıştır Güney paradosta yer alan yazıtta logeion ve proskenenin 10 kez üst üste


stephanephores olmuş G Iulios Zolios tarafından yaptırılıp tanrıça Aphrodite ve Demos’a ithaf edilmiş olduğunu bildirir Bu yazıtta bahsedilen kişi MÖ 39 – 27 arasında yaşamış olmalıdır Başka bir yazıtta ise cunei’de yapılan çalışmaların Aristocles Mosollos tarafından Artemis ve Sebastoi’ye ithaf edildiği görülmüştür Bu yazıt da 1 yüzyıl tarihi vermektedir Antonius Pius (138-161) dönemi’nde yaşamış T Cladius Zoilos tarafından ve M Aurelius (161-180) zamanında yaşamış M Aurelius Menestheus Scopas orkestrada çalışmalar yaptırmışlardır Yaklaşık 10000 kişi kapasitelidir

Ephesos -Tiyatrosu:





İlk olarak MÖ 2 yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir Cladius döneminde (41-54) eklemeler yapılmaya başlanmıştır Sahne binasının ilk iki katı Nero döneminde (54-68), üçüncü kat ise Septimius Severus döneminde (193-211) inşa edilmiştir Analemma duvarları 92-112 yılları arasında, velarium (tente) ve scaenae frons süslemeleri 140-144 yılları arasında, velarium yenilemesi ise 200-210 arasında yapılmıştır Sahnenin ön yüzü nişler, sütunlar, kabartma ve heykellerle bezenmiştir Auditorium üzerinde sütunlu bir galeri yer almaktadır Orkestrası yarım daire biçimlidir Paradoslar ise Grek özelliği gösterir Auditoriumu iki diazoma ile üç





bölüme ayrılmıştır ve en alt oturma sırasında orkestrayı çevreleyen korkuluklar yer almaktadır Yamaca yaslanmış olması, auditoriumunun at nalı biçimli olması, ve paradosların çapraz olması Hellenistik özellikleridir, orkestra yarım daire biçimiyle ve sahnenin düzenlenişi Roma planındadır Auditoriumun genişliği 145 metre, yüksekliği 30 metredir Yaklaşık 24-25 bin kişi kapasitelidir Sahne 25x40 metre ölçülerindedir

Miletos -Tiyatrosu



MÖ 3 yüzyılın ikinci yarısının başlarında inşa edilmiştir Bir yamaç üzerine oturmuştur 3 yüzyılın başından itibaren eklemeler ve onarımlar yapılmıştır Auditorium ve orkestra yarım daire biçimlidir İmparatorluk döneminde skeneye bir kat daha eklenerek üç katlı hale getirilmiştir Sahne sütunlar ve kabartmalarla süslenmiştir Yine bu dönemde anıtsal giriş ve merdivenler ile auditorium üzerine sütunlu galeri eklenmiştir Oturma sıralarının orkestradan daha yüksek bir seviyede başlaması




burada venationes denilen gladyatör-vahşi hayvan dövüşleri düzenlenmiş olduğunu gösterir (aynı özellik Ksanthos Tiyatrosu’nda da görülmektedir) Ayrıca venationes sahnelerinin canlandırılmış olduğu friz parçaları ele geçmiştir Bununla birlikte üzerinde bir üç ayaklı kazanın iki yanında duran iki antitetik grifonun betimlendiği bir Dionysos sunağı bulunmuştur Yaklaşık 15000 kişi kapasitelidir

Roma Dönemi'nde Anadolu Tiyatroları


Roma tiyatroları, Grek tiyatrolarını örnek almalarına rağmen belirgin farklılıklar mevcuttur Bu farklar şunlardır Grek tiyatrosu teatron ve sceneden oluşurken, Roma tiyatroları tek bir yapıydı Sahne binası ve auditorium kesintisiz bir çevre duvarı ile bir araya toplanmıştır Sahne binasının duvarları auditorium ile aynı yüksekliğe çekilerek kapalı bir alan yaratılmış ve seyircinin dış dünya ile ilişkisi kesilerek dikkatin sahnede yoğunlaşması sağlanmaya çalışılmıştır Kapalı alan oluşumunu biraz daha güçlendiren başka özellikler de mevcuttur Bunlardan birincisi sahnede gösteri yapanları hava şartlarından korumak için yapılmış olan ahşap çatıdır Ayrıca bu çatı sesin daha iyi dağılmasını sağlayan akustik bir görev de



görmekteydi Bununla birlikte izleyiciler için dış duvar üzerinde yerleştirilmiş ahşap direklere asılı tenteler bulunmaktaydı İkinci özellik ise sahne duvarının (scaenae frons) zengin bir biçimde dekore edilmesidir İki ya da üç katlı inşa edilmiş olan scaenae frons, sütunlar, girinti-çıkıntılar, eğik-düz şekiller ve heykellerle bezenerek düzenlenmiştir Bu mimari biçim güneş yardımıyla ışık-gölge oyunları oluşturuyor, canlılık ve hareket yaratıyordu
Romalı mimarlar kemer ve tonoz kullanarak tiyatroları düz bir zemine oturtabilmekteydiler Bununla birlikte Yunan Tiyatrolarında olduğu gibi tiyatroları bir yamaca yasladıkları da olmuştur Grek tiyatrolarında görülen at nalı şeklindeki plana sahip orkestra Romalı mimarlar tarafından yarım daire haline getirilmiştir Böylece auditorimun en ucundaki seyirciler dahi sahneyi iyi bir biçimde görebiliyorlardı Orkestranın yarım daire şeklini alması auditoriumun da yarım daire kalmasını sağlamıştır Ancak bunun görülmediği durumlar da söz konusudur MÖ 2 yüzyıldan itibaren üzerinde oyunların oynandığı proskene genişletilmiş, orkestra işlevini yitirmiştir Orkestrada önemli kişilere oturma yerleri hazırlanmıştır


Grek tiyatrolarında sahne binası ve cavea arasında çapraz şekilde yer alan paradoslar auditoryuma paralel biçimde yapılmıştır Paradosların üzeri tonoz ile kapatılarak, oturma sıralarının bir kısmının taşınması sağlanmıştır Cavea altındaki tonozlu geçitlerle moneiana ulaşılmakta ve buradan oturma sıralarına geçilmekteydi Grek tiyatrolarında görülmeyen bir başka özellik ise auditorium kısmının en üst sırasını sütunlu bir galeri inşa edilmiş olmasıdır Burası izleyicilerin gezinebilecekleri ya da yağmurdan korunabilecekleri bir alandır