ORTODONTİ NEDİR?Ortodonti diş ve yüz bozukluklarının teşhis, tedavi hakında

ORTODONTİ NEDİR?Ortodonti diş ve yüz bozukluklarının teşhis, tedavi hakında

"Ortodonti", kapanis bozukluklari ve dislerin çenelerdeki konumlarinin nasil olustugunu inceleyen , teshis eden , bu bozukluklari önleyen ve tedavi eden bir dis hekimligi dalidir "0rtodonti", iki Yunanca sözcükten olusmustur Bunlardan "ortos" düzeltmek , dogrultmak ; "odontos" ise, dis demektirOrtodonti ile ugrasan dishekimine "Ortodontist" veya "Ortodonti uzmani” denir Büyüme döneminde ve eriskinlerde çene, yüz ve disler bölgesindeki düzensizliklere müdahale ederek daha iyi bir yüz estetigi, fonksiyon ve dislerde daha iyi bir kapanis iliskisi saglayan tedaviye ortodontik tedavi denir
Ortodontistler (ordodonti uzmani) çene kemiginizin ve dislerinizin dogru yerde ve dogru konumda yerlesmesini saglar
Dislerdeki çaprasikliklarin düzeltilmesi ile önemli bir estetik kazanim saglandigi gibi, agiz ve dis sagligina da pek çok katkida bulunulur Çaprasikliklarin giderilmesi ile bu bölgelerin daha kolay ve etkili temizlenmesi saglanir, böylece çürük ve diseti hastaliklarinin önüne geçilmis olur Ayrica dislerin ve çenelerin birbiriyle kapanislari düzelecegi için daha saglikli çigneme fonksiyonu kazanilmis olur
Çocugunuz yaklasik olarak 7 yasina gelince, bir ortodonti uzmani tarafindan böyle bir tedaviye ihtiyacinin olup olmadiginin belirlenmesi gerekmektedir


NEDEN ORTODONTİ?
• Çapraşık dişlerle ağız hijyeni sağlamak daha güçtür ve bu yüzden dişeti rahatsızlıkları ve çürükler daha kolay oluşur
• Çapraşıklıkta ve eklem ilişkisi bozuk olduğunda çiğneme tam yapılamaz sindirim sisteminde bir takım problemler başlar
• Alt ve üst dişlerin birbiriyle tam uyumlu olmadığı durumlarda, çene eklemine veya tek bir dişe fazla yük gelerek ağrılı ve tedavisi zor problemlere yol açabilir
• Estetik olarak özellikle bazı vakalarda inanılmaz değişiklikler yaratılabilir
Ortodontik braketler gülüşünüzü düzenlemek ve sağlığınıza kavuşmak için en iyi seçeneklerden biridir


TEDAVI YÖNTEMLERI
1-SABIT ORTODONTIK APAREYLER:
Dis üzerine yapistirilan braketler ile yapilan tedavi seklidir Braketler metal yada porselenden olabilir Dis rengindeki porselen braketler estetik olarak hiçbir rahatsizlik vermezler
2-HAREKETLI ORTODONTIK APAREYLER: Hastanin kendisinin takip çikarabildigi apareylerdir Daha basit vakalarda uygulanirlar
3-ÇENE ORTOPEDISI: Alt ve üst çenenin birbirine göre bozulan iliskilerini küçük yaslarda yüze takilan özel apereylerle düzeltmeyi amaç edinen bir ortodonti alanidir Çogu zaman ortopedik tedavi (çenelerin uyumu saglanir) ve ortodontik tedavi (dislerin kapanis uyumu saglanir) birlikte yürütülür
4-ORTOGNATIK CERRAHI: Ortodontik veya ortopedik tedavi ile düzeltilemeyecek durumlarda ortognatik cerrahiye basvurulur Çene ve yüzde olusan bozukluklar dogustan yada kaza ve hastaliklara bagli olarak sonradan ortaya çikabilmektedir Çenelerin birbirine ve yüze göre uyumsuzlugu hastalarda hem estetik hem de fonksiyonel rahatsizliklara yol açmaktadir Gelisen üstün teknoloji ve cerrahi teknikler ile bu bozukluklarin düzeltilmesi saglanabilmektedir
5-INVISALIGN: Bazi basit vakalarda braket kullanmadan, seffaf kaliplarin kullanimiyla çaprasikliklar artik düzeltilebilmektedir Iki haftada bir degistirilecek olan hastaya özel bu kaliplari günde yaklasik olarak 20 saat takmak gerekmektedir Her tedavi ortalama 60 çift (alt-üst çene) farkli düzeltici kalip gerektirmektedir Tedavi süresi braketlerle yapilan tedavi süresine yakindir Vakaya göre 6 ay ile 24 ay arasinda degisir


ORTODONTIK PROBLEMLERIN NEDENLERI
1Beslenme Bozukluklari: Yeterli beslenemeyen kisilerde, çene ve yüz yapisinda hacimsel küçülme meydana gelecek ve normal hacimdeki disler küçük çenelerde gerekli yeri bulamayacaklari için çaprasikliklar, rotasyonlar (dönme), hatta gömüklük olgulari görülecektir
2Agizdan Nefes Alma: Kronik iltihaplar ve benzeri nedenler,uzun süre devam ederse bademcikler asiri derecede büyüyebilir Bu durumda solunum yollari daralir ve nefes alma güçlügü meydana gelir Bu güçlügü yenebilmek ve o bölgedeki hava geçis yolunu genisletebilmek amaciyla çocuk alt çenesini ve buna bagli olarak dilini öne alma zorunlulugu duyar Bu durum, uzun süre devam edecek olursa alt çenenin öne dogru konumu yerlesir Dil ön disler arasina girer ve dislerin sürmelerine engel olursa açik kapanis meydana gelir Hasta burundan nefes alamiyor ise ,üst çenenin büyüme potansiyeli üzerinde negatif etki olusabilir
3Parmak Emme: Yeni dogmus bir bebekte oldukça gelismis bir emme mekanizmasi vardir Emme içgüdüsü tatmin edilmemis bir bebek, bu ihtiyacini gidermek için bazi aliskanliklar edinir Anne sütü ile 9-18 ay beslenen çocuklarda çogunlukla bu aliskanlik görülmez
Yapilan arastirmalar parmak emmenin yasamin ilk birkaç haftasinda açliga bagli olarak gelistigini göstermistir Dislerin sürmeye basladigi dönemde lokal iritasyonlardan dogan agri, parmak emme yoluyla giderilebileceginden bu aliskanligin dislenmeye yardimci oldugu düsünülebilir Parmak emme yasla azalir
Parmak emmenin nedenleri:
• Ani olarak anne memesi veya biberondan kesilme
• Bebek beslenirken emmesini çok kisa sürede sonlandirmak
• Bebegin beslenmesini uzun araliklar olacak sekilde degistirmek
Parmak emme aliskanliginda erken dönemde hiç önlem alinmaz Bu devrede aliskanligi önlemek, çocugun fizyolojisini etkileyecegi için zararlidir
Parmak emme aliskanliginin tedavisi için kesin bir yas söylenemez Uygun zaman ayarlanmasi her çocuk için ayri ayridir Aliskanligin derecesi, çocugun geçmisi zaman ayarlanmasini etkiler Genel olarak parmak emme 35 yasindan sonrada devam ediyor ise tedavisine baslanmalidir
Bu aliskanligi sürdüren çocukta, emilen parmaga ve sayisina göre etki alaninda bulunan alt ve üst dislerde yer degistirmeler ve kapanis düzensizlikleri görülecektir
4 Yalancı Emzik: Fizyolojik özellikleri olan bir emzigin 15 yasina kadar emilmesi zararli degildir Hatta çocugun parmak emme gibi kötü bir aliskanlik edinmesini önleme yönünden yararlidirYalanci emzikler sürekli olarak kullanildiklari zaman, etki alanlari içindeki dokulara uzun süreli anormal etki yapacagi için o bölgelerde düzensizlik ve çesitli kapanis bozukluklarina neden olmaktadir
5 Yatis Sekli: Yatis sekli, çogunlukla alt çenenin yatma sirasindaki konumunu belirler Bu da bize alt çenenin ortalama günde 8 saat hangi konumda oldugu hakkinda bilgi verir
Örnegin yüzü koyun yatan bir çocuk ile sirt üstü yatan bir çocukta alt çenenin konumu farklidir Uyurken sürekli ayni tarafa yatip elini veya yumrugunu yüzü ile yastik arasina koyma aliskanligi olan kisilerde o tarafta yüz devamli bir basinç altinda bulunacagi için ortodontik problemler çikabilir
6 Dis sikma, tirnak yeme, kalem isirma, dudak isirma gibi kötü aliskanliklar
7 Süt dislerinin erken kaybi
8 Diseti problemlerine bagli dis düzensizlikleri
9 Dis kaybina bagli olarak meydana gelen düzensizlikler
10 20 yas dislerinin öndeki disleri sikistirmasina bagli düzensizlikler
11 Genetik olarak yatkinlik
12 Hormonal düzensizlikler, sistemik hastaliklar
TEDAVİ NASIL BİR İŞLEM, NELER YAPILIYOR?
İlk randevuda hastadan sefalometrik ve panoramik rötgenler alınır Röntgensiz tedaviye başlamak kesinlikle yanlıştır Röntgende ağızda göremediğiniz ama tedavi planını tamamen değiştirebilecek durumlar saptanabilir Hastadan başlangıç halini belgeleyen fotoğraflar ve alçı kalıplar da alınır Tedavi planlaması bazı analizler sonucu bu kayıtlar üzerinde yapılır Daha sonraki 1-2 randevuda planlanan işlemler yapılarak hastaya teller veya seçilmiş olan başka tedavi edici ortodonti mekanikleri uygulanır Tedavi başlamış olur Yapılmakta olan işlemin çeşidine göre 3 hafta ile 10 haftada bir olmak üzere kontroller başlar Tellerde değişiklikler ve aktivasyonlar yapılır Bu durum önceden öngörülen tedavi süresi boyunca devam eder Hasta tedavi boyunca doktorunun söylediklerini harfiyen yerine getirmelidir Bu yüzden aile-hasta-doktor işbirliği gerektiren bir tedavidir Sonuç, doktorun bilgisine, özenine, hastanın da işbirliğine bağlıdır Bunlar yerinde ise tedavi başarısı %100dür Tedavi bitiminde teller çıkarıldıktan sonra dişlerin yeni yerlerinde artık kıpırdatılmadan tutulmaları amacıyla planlanan pekiştirme aygıtı uygulanır Bu aygıtı da doktor hastanın başlangıçtaki ve bitişteki durumuna göre seçer Şeffaf bir plak, boksör dişliği tarzında bir aparey, takılıp çıkarılabilen damaklar, içten yapışan ince bir tel pekiştirme aygıtı olarak seçilebilirİdeal pekiştirme süresi aktif tedavi süresinin yarısı kadar olmalıdır Pekiştirme gerektirmeyen durumlar olduğu gibi çok uzun süre pekiştirmeye gerek duyulan durumlar da olabilir Pekiştirme apareyleri yavaş yavaş terkedilir Birden bire tedavi kesilmez




YETIŞKINLERDE ORTODONTI
Ortodontik tedavi için yaş sınırlaması yoktur Dişleri çevreleyen kemikleri sağlıklı olan herkese ortodontik tedavi uygulanabilir Ayrıca artık braketler diş renginde porselenden yapılmaktadır Böylece braketlerinizi kolay kolay kimse fark edemez Tedavi, hastanın problemi ve yaşına göre 3 ay ile 30 ay arasında sürer
KALICI BİR DÜZELME Mİ OLUYOR?
Şunu kabul etmek gerek ki hiç ortodontik tedavi görmemiş bireylerde bile ömürboyu sürmekte olan fizyolojik, yani normal bir diş hareketi mevcuttur Tedavi sonucu bu doğal süreçten etkilenebiliyor ama doğru teşhis, doğru tedavi ve hastanın ve doktorun bu işe gösterdiği özen ve yeteri kadar süren bir pekiştirme dönemi ve kontroller kalıcılığı sağlar Çok erken yaşta gördüğünüz tedavi 15-20 yıl sonra arzu ederseniz bir revizyon gerektirebilir
ORTODONTİ PAHALI BİR İŞLEM MİDİR?
Tedavi ücreti yapılacak işleme göre değişir Aslında yaygın olan kanının tersine ortodontik tedavi son derece ekonomik bir tedavidir Bir tedavi süresince doktorunuza 15 ila 35 arası ziyaret yaparsınız Ayrıca kullanılan malzemeler, takılmaları, çıkarılmaları, dişlerin temizlenmesi, pekiştirme tedavisi ve kontroller ücrete dahildir
Ülkemizde bu işlemle ilgili hiç bir şey üretilmemesi, kullanılam malzemelerin tamamının ithal olması, uzun bir tedavi olması, uzmanlık gerektirmesi, tedavi sonunda ömür boyu kullanılan düzgün dişlerinizin kendinizin olması gibi faktörler altalta konup toplandığında tedavinin çok kıymetli bir işlem olduğu ortaya çıkıyor
BU TEDAVİNİN UYGULANMAMASI GEREKEN DURUMLAR VAR MI?
Çok ender de olsa diş hareketinin yaptırılmaması gereken bazı kemik hastalıkları karşımıza çıkabilir Aşırı kemik yıkımı olan kişiler, gibi Diş hareket etmek için gideceği yöndeki kemiği eritir, arkasında da bir kemik boşluğu bırakır Hastalıklı durumda bu boşluk hemen yeni kemikle doldurulamaz
Kuvvet miktarı çok olursa aşırı kemik erimesi gerçekleşir Bu yüzden yetişkinlerde kuvvetin şiddeti çok iyi ayarlanmalıdır Kuvvet az gelirse de diş hareketi olmaz


TEDAVİYE İHTİYACINIZ OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLAYABİLİRSİNİZ?
Aslında en kolayı bir diş hekimine veya bir ortodontiste gidip muayene olmaktır Ortodontistler de sadece uzmanlıkları ile ilgilenen bir diş hekimi gurubudurlar Türkiye’de uzmanlık derecesi almış yaklaşık 600 kadar ortodontist olduğunu varsayarsak hemen yakınınızda bir tane bulamayabilirsiniz Ama diş hekiminiz gerekli teşhisi yapabilir ve durumunuz gerektiriyorsa sizi bir uzmana yönlendirebilir Ama hemen şu anda kendinizi test de edebilirsiniz, hatta çocuğunuza da ilk teşhisi koyan siz olun:
1-Dişlerinizde kolayca farkedilen bir çapraşıklık, alt veya üst çenenizde göze batan bir ilerilik, gerilik, eğrilik veya yüzün diğer kesimleri ile bir uyumsuzluk varsa,
2- Gülümsemenizde sizi rahatsız eden bir durum varsa: mesela gülerken dişetleriniz aşırı gözüküyor veya ağız kenarlarında karanlık boşluklar oluşuyorsa,
3- Çene ve diş ilişkileriniz yüzünden ısırma ve çiğneme problemi yaşıyorsanız,
4-Şiddetli ağız solunumu yapıyor, parmak emiyor, tırnak yiyorsanız veya geçmişte bunun gibi bazı uzun süren alışkanlıklarınız oldu ise,
5-Ağzınızı kapatmakta güçlük çekiyorsanız, dudaklarınız kapanışı sağlamaya yetmiyorsa,
6-Çene eklemlerinizden ses geliyor, çene kaslarınızda ağrı hissediyor veya çene kilitlenmeleri yaşıyorsanız, alt çeneniz sanki üst çenenizin içine hapsolmuşsa,
7-Dudak damak yarığı veya benzer bir sendromla doğmuşsanız,
8-Ailenizde ortodontik problem yaşamış veya dişlerini çok erken yaşta kaybetmiş bireyler varsa,
9-Ağzınızda en az bir eksik diş varsa ve diğer dişler o bölgeye doğru kaymaya başlamışsa,
10-Çapraşıklık sebebiyle dişlerinizi iyi temizleyemiyor ve bu nedenle dişeti problemleri yaşıyorsanız ya da dişlerinizi beyazlatma ihtiyacı duyuyorsanız,
11-Dişlerinizin arasında geniş boşluklar varsa,
12-Diş hekiminiz kaplamanızı veya dolgunuzu yaparken dişinizin pozisyonundan kaynaklanan bir zorluk yaşıyorsa,
13-Erken süt dişi çekimi yapılmışsa,
14-Dilinizi ön dişlerinizin arasına sokarak yutkunuyor ve konuşuyorsanız, arka dişlerinizi kapattığınızda kesici dişleriniz dikey yönde birbiri ile temas etmiyorsa,
bütün bunlar ortodontik tedaviye aday olabileceğinizin göstergesidir
ORTODONTIK TEDAVINIZ SIRASINDA DIKKAT ETMENIZ GEREKENLER
• Braketler yiyecek ve bakteri plağının kolayca toplanmasına sebep olurlar Bu yüzden ağız bakımı büyük önem taşır
Orta yumuşaklıkta bir fırça kullanmak gerekir Özel ortodontik fırçaların kullanılması da yararlı olur
Superfloss diş ipi kullanmak hijyenin tam sağlanması açısından büyük önem taşır
Ağız hijyeninizi sağlamak için size yardımcı olacak diğer bir yardımcı materyal ise interdental fırçadır
• Ayrıca ağız gargaraları fırça ve diş ipinin yanında yardımcı olarak kullanılabilir, ama unutmayın ki asla fırça ve ipin görevini göremezler
Elma, havuç gibi sert yiyecekler bıçakla kesilerek yenmelidir Yoksa braketlerin kırılmasına neden olabilirler
• Özellikle kabuklu ve sert çerezler braketlerin kırılmasına sebep olabileceği için bunların tüketilmesinden kaçınılmalıdır
• Karamel gibi yapışkan yiyecekler braketlere yapışıp hem çürümelere hem de braketlerin kırılmasına neden olabilir Bu dönemde diş eti sağlığınız açısından rutin kontrolleriniz büyük önem taşımaktadır



ORTODONTİ ALANINDAKİ EN YENİ GELİŞMELER NELERDİR?
Ortodontik tedavi de tıbbın tüm alanlarında olduğu gibi seneler içinde teknolojideki gelişmelere paralel olarak gelişim gösteriyor Halen dişlerin ön yüzeylerine yapışan tellerle dizilmekte olan dişler günümüzde alternatif tekniklerle de hizaya sokulabiliyor Mesela dişlerin iç yüzeyine yapıştırılan teller veya yakından bakıldığında bile farkedilmeyen takılıp çıkarılabilen damaklar gibiBu iki yeni teknik ortodontide son yılların en gözde konularından ikisi
Lingual teknik denen ve tedavinin, dişlerin dile bakan yüzüne yapıştırılan tellerle gerçekleştirilmesini sağlayan teknikte, hastanın ortodontik tedavi görmekte olduğu dışardan bakıldığında anlaşılmıyor Çünkü teller dişlerin arka yüzeyine yapışık durumda Bu tekniğin avantajları arasında yetişkinlerin tedavi esnasındaki estetik kaygılarını gidermesi, derin kapanış gibi bazı problemleri çabuk çözmesi, dişlerin ön yüzeyinde yapıştırmaya bağlı geçici mine aşınmalarının oluşmaması sayılabilir Dezavantajları ise dilde belli bir süre rahatsızlık hissi, hastanın telleri temizleme güçlüğü, tedavi süresinin daha uzun olması ve pahalı olması olarak sıralanabilir
İnvisalign veya Orthoclear denen ve dişlere herhangi bir şey yapıştırılmayan teknikte ise hastadan alınan ölçüler üzerinde dişlerin son hali öngörülerek tedavinin her aşamasını içeren yaklaşık 30 adet şeffaf plak hazırlanır Hasta her plağı 2 hafta taktıktan sonra 1-2 ayda bir ortodontistini görür ve sıradaki plağın takılması için onay alır Bu tekniğin avantajları arasında da, plaklar şeffaf olduğu için tamamıyla estetik olması, dişlere yapışan herhangi bir madde olmadığı için dudak ve dilin rahatsızlık duymaması, ihtiyaç duyulduğunda çıkarılabilmesi, temizliğinin kolay olması ve yemek yerken çıkarılabildiği için tedavideki kişinin tellerini koparacağı endişesi ile gıdalarında seçici olmasına gerek kalmaması gibi özellikleri sayabiliriz Dezavantaj olarak ise; dişlere uygulanan kuvvetin hastanın inisiyatifine bağlı olarak kesintiye uğratılabilmesi, ileri çene bozukluğu gibi her vakaya uygun olmaması ve pahalı olması sayılabilir
Eğer ortodontik muayeneniz sonucunda her iki tekniğe de uygun olmayan bir kapanışınız olduğu tespit edilirse ne olacak? Dişlerinizi düzelttirememe gibi bir tehlike yok Ortodontide çareler yaratıcılıkla doğru orantıda, sonsuz
Estetik braketler tam size göre olabilir Günümüzde erişkin hastaların en çok tercih ettiği yöntemlerden biri olan estetik braketlerle ortodontik tedavi klasik yöntemde olduğu gibi dişin ön yüzeyine yapıştırılan ve ancak size çok yakından bakanların görebileceği boyda ve dişin rengini alan özel yapıdaki bu tellerle yapılıyor Hayalinizdeki inci gibi düzgün dişlere kavuşmanın artık yaşı da yok Yeter ki ortodontik tedavinin değerini bilecek bilinçte olun Çünkü hiç bir protez doğal dişlerinizin yerini tutamaz
Metal braketler ise uzun yıllardır kullanımda Çok değil 15-20 yıl öncesine dek dişi çepeçevre saran bir metal bant vasıtası ile ancak dişlere tutturulabilen bu braketler, teknolojinin diş hekimliğine büyük katkısı olan kompozit yapıştırıcılar sayesinde boyutları da iyice küçülerek dişlerin üzerine doğrudan yapıştırılıyor Kopsa bile braket yapıştırmak son derece kolay ve kısa sürüyor Çocuk yaştaki hastalarda çoğunlukla tercih ediliyor ve oldukça ekonomik
ORTODONTİ HAKKINDA İLGİNÇ BİLGİLER?
• İlk braketler Pierre Fauchard tarafından 1728 yılında kullanılmıştır İlk braketler metal kaplama olup, dişlere ipliklerle bağlanıyordu
• Diş bantları 1841 yılında Schange tarafından kullanılmaya başlanılmıştır
• Ortodontik braketler ise Edward Angle tarafından 1915 yılında ilk defa kullanılmıştır
• Dr Angle 1928 yılında braketlerde yeni bir teknik kullanmış ve bu teknik 1970 li yıllara kadar kullanılmıştır