İşlemcilik

İşlemcilik


İŞLEMCİLİK a

Bilimsel ruhbilimde, ilkin Bridgman tarafından belirlenen araştırma anlayışı Buna göre ruhbilimde kullanılan her kavramın işlemlerle bir ilişki içinde tanımlanabilmesi gerekir (Bu işlemler, özneleri belirli koşullar içine yerleştirmeye ve davranışlarını gözlemeye dayanır)

kesme hızı kullanılır; bu hız yaygın olarak kullanılan en yüksek hızlardan beş ile altı kat daha büyüktür Takımlar sinterlenmiş karbürden (metal karbürler) ya da seramikten yapılır Bu alandaki araştırmalar tüketilen enerjinin büyük bir bölümünün talaşla ısı biçiminde dağıldığını göstermiştir; bu olgu parçanın ısıl biçim değiştirmesini azaltır ve bazen takımın ömrünü artırır Takım tezgâhlarını dakikada yirmi otuz bin kez tur yapan iş milleriyle donatma zorunluluğundan kaynaklanan güçlüklere rağmen bu yöntemin ilgi çekici bir geleceği vardır

Sesötesi titreşimle işleme'nin de yer aldığı bu mekanik yöntemlerin dışında fiziksel (elektron" demetiyle ya da laserle işleme) ya da kimyasal (kimyasal' işleme, elektrolit'le işleme, elektroaşınma'yla işleme) yöntemlerle de talaş kaldırılabilir Klasik yolla çok güç işlenen parçaların üretiminde kullanılan bu yöntemlere, ayrıca karmaşık biçimleri ve küçük boyutları yüzünden öbür yöntemlerle gerçekleştirilemeyen iç işlemede başvurulur

—Orm san Ağaçların işlenmesi giderek daha karmaşık ve çeşitli makinelerle yapılmaktadır Başlıca ağaç işleme makineleri şunlardır:

1 biçme makineleri, değirmi testereler, almaşık testereler, şerit testereler, motorlu hızarlar, bıçkı makineleri, soyma makineleri, keski makineleri;

2 düzleme makineleri, planya makineleri, rende makineleri;

3 birleştirme makineleri, dik planyalar, zıvana makineleri, delgi (matkap) makineleri;

4 biçimlendirme makineleri, tornalar, freze makineleri, dörtişlem makineleri, kalıp makineleri, dip delme makineleri;

5 montaj makineleri, şasileri birleştirmeye yarayan makineler, levha yapıştırma aletleri, tutkal yayma makineleri;

6 bitirme makineleri, raspa makineleri ve perdah makineleri;

7 bileme makineleri

Bu alanda otomatik makineler de çoktur Ayrıca bilgisayarla programlanabilen çokişlemli makineler de yapılmıştır Bazı durumlarda ağaç işleme makineleri tam bir fabrika zinciri oluşturur (sınai marangozluk: örneğin parte imalatı)

—Petrokim Özellikle renge, kokuya, asilliğe, korozyona, zamkların ve çökellerin oluşumuna, kirlenmeden kaynaklanmış zararlara yol açan ve katalizörlerin etkisini zayıflatan bileşikler, genellikle kükürt, azot, oksijen ya da metal atomları İçeren ayrıkatomlu moleküller ve doymamış hidrokarbonlardır Bu bileşikleri gidermeyi sağlayan çeşitli kimyasal işlemeler arasında, zararlı yanürünlere yol açmayan en elverişli yöntem hidrojenle işlemedir Katalitik reforming birimlerinin çıkışında, hidrojen, molar derişim düzeyi % 75 ile 80 arasında değişen oranlarda yer alır; yoğuşmaz gazlar içinde bu derişim düzeyi, öngörülen tepkimeleri kolayca sürdürmek için yeterlidir Böylece ayrıkatomlu bileşikler (kükürt, azot vb) giderilir ve doymamış kimi hidrokarbonlar hidrojenlenir
Ayrıkatomlu molekülleri giderme Bu işlemle gerek merkaptanlar halindeki kükürt, gerek tiyofenik kükürt giderilir:

RSH+H2<=>RH+SH2 (R = hidrokarbon grubu),




termodinamik açıdan azotu ve gereğinde oksijenli bileşikleri giderme tepkimelerinin tümü, sanayisel düzeyde kullanılan işlem sel koşullarda ısıveren ve eksiksiz tepki melerdir Bu işleme koşut olarak aroma tiklerin hidrojenlenmesi, parafinlerin izomerleşmesi ve doymuş ya da alkilaromatik hidrokarbonların hidrokrakingi sonucunda hidrokarbonlu yapılarda hafif değişimler görülür; ama bu değişimler söz-konusu işleme türünden özellikle beklenen değişimler değildir

Kükürt gidermede kullanılan katalizörler, alümin üzerine çökmüş ve sülfür halinde etkiyen molibden oksitle kobalt oksit karışımlarıdır Tepkimeler, katalizörün hızla etkinsizleşmesine yol açacak kok oluşumunu önlemek için 0,8 ile 3 MPa düzeyindeki kısmı hidrojen basıncı altında, 330 ile 400°C arasında değişen sıcaklıklarda gerçekleştirilir Ayrıca katalizör, birkaç yıllık toplam yaşam süresi boyunca, çökeltiler yakılarak birçok kez yerleştirilebilir
Hidrojenle kükürt giderme işlemleri, özellikle kükürt oksitlerinin yol açtığı hava kirliliğini azaltmak amacıyla genellikle şu ürünlere uygulanır: sıvılaştırılmış gazlar; doğrudan damıtma yoluyla elde edilen hafif benzinler; katalitik reformingde ham madde olarak kullanılan doğrudan damıtma ürünü ağır benzinler (platin ağırlıklı katalizörlerin kararlılığını korumak için kükürt oranının milyonda bir düzeyinde olması zorunludur); orta damıtma ürünleri (kerosen, mazot ve ince fueloll)

Şekil, orta damıtma ürünlerinde hidrojenle kükürt giderme yönteminin şemasını gösterir Yüke, örneğin mazota, hidrojen püskürtülür ve karışım basınç altında borulu bir fırından geçirilerek istenilen sıcaklığa değin ısıtılır, ardından sabit yataklı katalitik bir reaktöre aktarılır Atık akışkanlar yüksek basınçlı bir ayırıcıya yollanır ve artan hidrojen, fırın girişine yeniden gönderilir Mazot, bir stripping kulesine boşaltılır ve burada hidrojen sülfürle uçucu ürünler elenir Eser miktardaki hidrojensül-fürü elemek için sodyum hidroksitle yıkanan mazot, depolama tanklarında toplanır
Ağırlığa göre % 1,5 kükürt içeren mazot işlenerek, % 0,1 düzeyinde bir oran elde edilebilir; hidrojen tüketimi m3 yük başına 12 ile 15 m3'e ulaşır (olağan koşullarda ölçülmüş hacimler)

Birkaç yıldan bu yana, fueloillerin ya da daha genel olarak, atmosfer basıncında damıtmayla elde edilen artıkların kükür-tünü giderme, özellikle Japonyada gelişmeye başladı; fuelolllerdeki kükürt oranı, hava kirlenmesine karşı savaşım İçin Japonya'da ciddi şekilde ele alındı Sorun, yükün akışmazlığı, taşıdığı organometal bileşikler, özellikle vanadyum ve nikel yüzünden daha da karmaşıklaştı; bu metaller katalizörlerin üstüne kısmen çökerek bunların etkisini yitirmesine yol açıyordu Gerçekten de, kükürt gidermeye koşut olarak belirgin ölçüde metallerin ayrıldığı görülür

Geliştirilen yeni yöntemler, çok daha güç işlemsel koşullar gerektirir; genellikle molibden ve kobalt ağırlıklı katalizörlerle, 8 ile 12 MPa'lık çok yüksek kısmi hidrojen basıncında, 360 ile 440 °C arasında değişen sıcaklıklarda çalışırlar Bu deneysel koşullarda, yaklaşık % 80'lik bir kükürt giderme oranı elde edilir; ancak m3 yük başına 100 m3'e ulaşan çok yüksek hidrojen tüketimi yüzünden rafineride hidrojen üretmek için buharla reforming birimi kurmak gerekir; dolayısıyla bu tür işlerinin maliyeti oldukça yüksektir


Öte yandan motor yağlarını işlemede, yağlayıcıların rengini, kokusunu ve ısıl kararlılığını iyileştirmek için benzer hidrojenle arıtma yöntemleri kullanıldığını belirtmek gerekir Kalıcı bir koku taşıyan kimi renkli ayrıkatomlu bileşikleri elemek için hidrojenle kısmi kükürt giderme işlemi uygulanır Bütün bu yöntemlerde, işlenen hammadde içindeki kükürt, hidrojensülfür biçiminde giderilir Hidrojensülfür de, Cla-us yöntemine göre çalışan bir başka hidrojenle işleme biriminde, kısmi yükseltge-meyle kükürt elementine dönüştürülür
Doymamış hidrokarbonları hidrojenle-me Rafinerilerde kullanılan doymamış bileşikleri hidrojenleme yöntemleri arasında en önemlilerinden biri, buharla kraking birimlerinde elde edilen benzinlerin içerdiği diolefinleri, olefinler halinde seçici hid-rojenlemeye dayanır Patlamalı motorların çalışma koşullarında, kimyasal bakımdan kararsız olan dioleflnler, karbüratör meme ağızlarını hızla tıkayan ve supapların sızdırmadığını tehlikeye düşüren zamkların oluşmasına yol açar Diolefinleri gidermede başvurulan iki önemli yöntemde ya makrogözenekli bir destek üzerine çökel-tilmiş, 140 °C'a doğru sabit bir yatakta etkiyen nitel ağırlıklı bir katalizör ya da daha etkin, dolayısıyla daha düşük sıcaklıkta çalışan palladyumlu bir katalizör kullanılır

Bu kategorinin yeni geliştirilmiş bir başka yöntemi, kerosenlerin içerdiği aromatiklerin bir bölümünü hidrojenlemede kullanılır; amaç türbojetlerde daha elverişli şekilde yanmalarını sağlamak için, kerosenlerin fizikokimyasal özelliklerini geliştirmektir