Doktorluk Mesleğinin Vergi Mevzuatı Içerisindeki Yeri ve Vergilendirilmesi

DOKTORLUK MESLEĞİNİN VERGİ MEVZUATI İÇERİSİNDEKİ YERİ

VE VERGİLENDİRİLMESİ


I - GİRİŞ :

-Hekimlik Mesleği ve Mesleğin İcrası Hakkında Genel Bilgi:

Hekimlik (Doktorluk) mesleği 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 1 faslının 1 maddesinde “Türkiye Cumhuriyeti dahilinde tababet icra ve her hangi surette olursa olsun hasta tedavi edebilmek için Türkiye Darülfünunu Tıp Fakültesinden diploma sahibi olmak ve Türk bulunmak şarttır” şeklinde tanımlanmıştır

Söz konusu hekimlik mesleğinin icrası Sağlık Bakanlığının Ayakta Teşhis ve Tedavi Yönetmeliği ile tespit edilmiştir

Buna göre ;
Muayenehane : Hekimlerin mesleklerini serbest olarak icra etmek üzere münferiden açtıkları sağlık kuruluşudur

Sağlık kuruluşu : Poliklinik, klinik, dispanser, tıp merkezi, tanı ve tedavi merkezi ve benzeri isimler altında faaliyet gösteren ayakta teşhis ve tedavi yapılan özel sağlık kuruluşlarıdır

Poliklinik : Tıpta uzmanlık alanlarının dağılımına bakılmaksızın, temel olarak muayenehane ve diğer gerekli asgari destek hizmetleri ile bir veya birden çok tıpta uzmanlık dalı ve/veya genel pratisyenlik olarak en az iki hekimin hizmet verdiği, ayrıca istenirse ilave olarak diş hekimliği hizmetinin bir araya gelmesi ile kurulan özel sağlık kuruluşudur

Muayenehaneler ve poliklinikler birinci basamak sağlık kuruluşları, merkezler ise ikinci basamak sağlık kuruluşlarıdır

Merkezler; asgari standart donanım ve personel desteği ile sürekli ve düzenli olarak ayakta teşhis ve tedavi hizmeti sunan özel sağlık kuruluşlarıdır Merkezler; tıp merkezleri, özel dal merkezleri ve teşhis merkezlerinden oluşur

Tıp merkezi: Asgari olarak bünyesinde iç hastalıkları, kadın hastalıkları ve doğum, çocuk sağlığı ve hastalıkları ve genel cerrahi tıp dallarında birer uzman hekim olmak üzere asgari dört uzmanlık dalında faaliyet gösteren ve bünyelerindeki bu uzmanlardan iç hastalıkları veya çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlarından bir kadrolu hekim ile kadın hastalıkları ve doğum veya genel cerrahi tıp dallarında bir kadrolu hekim olmak üzere en az iki kadrolu uzman hekim çalıştıran, ağız ve diş sağlığı alanında hizmet vermek amacıyla en az bir diş ünitesi ve ile sürekli ve düzenli olarak gelişmiş donanım ve personel desteği ile 24 saat süre ile ayakta teşhis ve tedavi hizmeti sunan özel sağlık kuruluşlarıdır

Özel dal merkezi: Belirli bir yaş ve cins grubu hastalar ile belirli bir hastalığa tabi tutulanlara veya bir organ veya grubu hastalara yönelik hizmet vermek üzere, biri kadrolu olmak kaydıyla ilgili uzmanlık dalında en az iki uzman hekimin görev yaptığı gelişmiş donanım ve personel desteği ile ayakta teşhis ve tedavi hizmeti sunan özel sağlık kuruluşlarıdır


Teşhis merkezi: Yalnızca 3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun ile 992 sayılı Seriri Taharriyat ve Tahlilat Yapılan ve Masli Teamüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteriyoloji ve Kimya Laboratuvarları Kanunu

çerçevesinde birden fazla ilgili uzman hekimlerce açılan ve özel donanıma sahip, özel mevzuatına göre faaliyet gösterip teşhis hizmeti sunan özel sağlık kuruluşlarıdır

Ayrıca; yukarıdaki sağlık kuruluşları dışında, Sağlık Bakanlığının 27032002 tarih ve 24708 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Özel Hastaneler Yönetmeliğine göre, Yatarak Tedavi Yapan Özel hastaneler kurulmuş olup bunlar aşağıdaki gibi tarif edilmiştir

Genel hastaneler ; Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Özel hastaneler Yönetmeliğinde asgarî olarak öngörülen bina, tesis, hizmet ve personel standartlarını haiz olan yoğun bakım ve gözlem yatakları hariç en az on hasta yatağı bulunan ve en az dört uzmanlık dalında kadrolu uzman tabip çalıştıran, sürekli ve düzenli olarak ayakta ve yatarak muayene, teşhis ve tedavi hizmeti veren, hasta kabul ve tedavi ettiği uzmanlık dallarının gerektirdiği klinikler ile acil ve yoğun bakım ünitelerini bünyesinde bulunduran, radyoloji, biyokimya ve/veya mikrobiyoloji laboratuvarlarını bünyesinde bulunduran veya bu laboratuvar hizmetlerini satın alan ve tam gün faaliyet gösteren özel hastanelerdir

Dal hastaneleri; belirli bir yaş ve cins grubu hastalar ile belirli bir hastalığa tutulanlara veya bir organ ve organ grubu hastalarına yönelik hizmet vermek üzere, hastanenin ana faaliyetleri ile ilgili uzmanlık dallarından her birinde kadrolu en az iki uzman tabip ile bu uzmanlık dalının gerektirdiği diğer uzmanlık dalları için en az bir kadrolu uzman tabip çalıştırılan, sürekli ve düzenli olarak ayakta ve yatarak muayene, teşhis ve tedavi hizmeti veren, hasta kabul ve tedavi ettiği uzmanlık dallarının gerektirdiği klinikler, üniteler, laboratuvar ile acil ünitesi bulunan veya uzmanlık dallarının gerektirdiği bu laboratuvar hizmetlerini satın alan ve tam gün faaliyet gösteren en az on hasta yatağı bulunan özel hastanelerdir” şeklinde belirlenmiştir

Diğer taraftan özel hastanelerde ziyaretçi hekim statüsünde çalışan (dış hekim-ziyaretçi hekim) doktorlarda bulunmaktadır Yani, bahsekonu doktorlar, anlaştıkları Özel Hastanelere kendi hastalarını getirmekte, operasyon ücretini kendisi belirlemekte ve operasyon ücretini de bizzat kendisi tahsil etmektedir Özel hastane de dış hekimin getirdiği hastaya sunduğu hizmetlerin bedelini tahsil etmektedir

II - Serbest meslek faaliyetiNİN TANIMI ve unsurları:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 65 maddesinde serbest meslek faaliyeti;” Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın, şahsi sorumluluk altında, kendi nam ve hesabına yapılmasıdır” şeklinde tanımlanmıştır

Serbest meslek faaliyetini mutad meslek halinde ifa edenler ise serbest meslek erbabı olarak aynı kanunun 66 maddesinde ifade edilmiştir Ayrıca söz konusu maddede serbest meslek faaliyetinin yanında başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılmasının bu vasfı değiştirmeyeceği belirtilmiştir

Bu tanıma göre serbest meslek faaliyetinin ana unsurları şunlardır:

· Sermayeden ziyade şahsi çalışmaya, bilimsel veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması,
· Faaliyetin ticari özellikte olmaması,
· Bir işverene tabi olmaksızın kişisel sorumluluk altında, kendi nam ve hesabına yapılması,
· Devamlılık unsuru taşıması,

Serbest Meslek Faaliyeti-Ticari Faaliyet ; Temel kıstas, sermaye unsurunun olup olmadığı ve faaliyetin ticari bir organizasyon içinde yürütülüp yürütülmediğidir

Örnek: Bir doktorunun muayenehanesinde hasta kabul etmesi (ilmi veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bu faaliyeti) serbest meslek faaliyeti sayılmakta iken, özel hastane işletmek suretiyle aynı faaliyetleri sürdürmesi ticari faaliyet sayılmaktadır Zira özel hastane işletilmesi, ticari bir organizasyon içermekte ve ticari şekilde işletilen bir müessese özelliği taşımaktadır ve elde edilen kazanç kurum kazancı olacaktır

Serbest Meslek Kazancı - Ücret ; Temel kıstas, faaliyetin bir işverene bağlı olarak, onun sorumluluğu altında onun nam ve hesabına yürütülüp yürütülmediğidir

Örnek: Bir doktorun kendi özel muayenehanesinde vermiş olduğu hizmet sonucunda elde ettiği gelir serbest meslek kazancı iken, aynı doktorun aynı hizmeti özel hastanede veya devlet hastanesinde kadrolu olarak vermesi sonucunda elde ettiği gelir ücret sayılacaktır

Serbest Meslek Kazancı - Arızi Kazanç ; Temel kıstas, faaliyetin devamlılık arzedip etmediğidir

III-SERBEST MESLEK ERBABININ MÜKELLEFİYETLE İLGİLİ ÖDEVLERİ:

a- İşe Başlamayı Bildirme:

Vergi Usul Kanununun 153’üncü maddesinin ikinci bendine göre, serbest meslek erbapları, işe başladıklarını bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar Söz konusu bildirimin ise aynı Kanununun 168’nci maddesine göre, işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde kendilerince veya 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış meslek mensupları tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir

b- Değişiklikleri Bildirme:

Serbest meslek erbabları işe başlamanın haricinde, adres değişiklikleri ve işi bırakma bildirimlerini VUK’ nun 168 maddesi hükmü gereğince, bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren 1 ay içinde serbest meslek erbabı tarafından bağlı bulundukları vergi dairesine iletilmesi gerekmektedir

c- Defter Tutma:

Vergi Usul Kanununun “Defter Tutacaklar” başlıklı 172’nci maddesinde serbest meslek erbablarına da yer verilmiştir

VUK’nun 210’uncu maddesinde serbest meslek erbabının serbest meslek kazanç defteri tutacağı hüküm altına alınmıştır Buna göre serbest meslek erbabları kazançlarını serbest meslek kazanç defterine istinaden tespit ederler

Genel kural bu olmakla birlikte, serbest meslek erbabı olan doktorlar, VUK’ nun 210’ncu maddesinin son fıkrasına göre isterlerse protokol defteri tutabilirler, bu halde, serbest meslek kazanç defteri tutmalarına gerek bulunmamaktadır

Serbest meslek erbabının tutacağı serbest meslek kazanç defterinin VUK’ nun 220’nci maddesine göre tasdik ettirilmesi gerekmektedir Yine aynı kanun maddesinde doktorlar tarafından protokol defteri tutulması halinde bu defterin de tasdik ettirilmesi gerektiği belirtilmiştir

Vergi Usul Kanunun 221’nci maddesinde “tasdik zamanı”na ilişkin süreler aşağıda belirtilmiştir:

· Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda;
· Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda;
· Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde;
· Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce
Tasdik ettirmek mecburiyetindedirler
İşe başlama, değişiklikleri bildirme, defter tutma ve tasdik ettirme gibi ödevlerin yerine getirilememesi halinde VUK 352 maddesi hükmü gereğince I derece usulsüzlük cezasının uygulanması gerekecektir Söz konusu ceza da 2007 yılı için 49-YTL olup, bu ceza, usulsüzlük fiilinin re’sen takdir nedenini gerektirmesi halinde 2 kat olarak uygulanacaktır

d- Serbest Meslek Makbuzu ve Fatura Düzenleme:

Hekimlik mesleğini ticaret şirketleri marifetiyle yerine getirenler bu hizmetleri karşılığında fatura düzenlemek zorundadırlar Serbest meslek erbabları ise, VUK’ nun 236’ncı maddesi hükmüne göre, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilâtları için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteride bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir

Fatura ya da serbest meslek makbuzunun düzenlenmemesi veya belgede olması gerekenden daha düşük bir meblağa yer verilmesi durumunda ise, aynı kanununun 353 maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesilecektir

f- Muhafaza ve İbraz Ödevi:

Serbest meslek erbabları tutacakları defterler ile düzenleyecekleri belgeleri, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süre ile muhafaza etmek ve süresi içinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve inceleme için arz etmek zorundadırlar

g- Vergi Levhası Asma Yükümlülüğü:

VUK’ nun 5’nci maddesi hükmüne göre, gelir vergisi mükellefleri ile sermaye şirketleri her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı merkezlerinin veya şubelerinin görülen bir yerine asmak zorundadırlar Bu zorunluluğa uyulmamasının müeyyidesi ise VUK’ nun 353/4 maddesine göre, her tespit için 2007 yılında 139,00 YTL özel usulsüzlük cezasının kesilmesini gerektirmektedir

IV- SERBEST MESLEK KAZANCININ TESPİTİ :

Serbest meslek kazancının tespitini düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu’nun 67’nci maddesinde: serbest meslek kazancının bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyetler dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark olduğu hükme bağlanmıştır

Ayrıca kazancın Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tutulan serbest meslek kazanç defteri’ne istinaden tespit edileceği belirtilmiştir Serbest meslek kazancının tespitinde hâsılattan indirilecek giderler GVK’nun 68’inci maddesinde sayılmıştır

Serbest meslek kazancı, tahsil olunan hâsılattan yapılan giderlerin düşülmesi suretiyle gerçek usulde tespit edilmektedir

Ayrıca serbest meslek faaliyetinde bulunan kolektif şirketler ve adi komandit şirketlerde de, bilânço esasında tutulan defterler serbest meslek kazanç defteri yerine geçer

Serbest meslek kazancında hâsılatın elde edilmesi, “tahsil esasına” bağlanmıştır Dolayısıyla hizmet tamamlanmış olsa dahi, bedel eğer tahsil edilmemişse serbest meslek kazancı doğmamış olacaktır Buna karşın tahsilâtın cari yıla, geçmiş yıllara veya gelecek yıllara ait olduğuna bakılmaksızın tahsilâtın yapıldığı yılın geliri sayılır

Gelir vergisi kanununu 67’nci maddesi uyarınca nakden tahsil edilmemiş olmasına rağmen aşağıdaki haller serbest meslek erbabı için tahsil hükmünde sayılmıştır

-TAHSİL SAYILAN HALLER

· Haberdar edilmeleri kaydıyla, namlarına, kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;

· Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki veya müşterisine olan borcu ile takası, tahsil hükmündedir

Asgari ücret tarifesi belirlenmiş hasılatın fiilen tahsil edilmemesi veya düşük tahsil edilmesi halinde ise;

-Serbest meslek faaliyeti karşılığında elde edilecek hasılat henüz tahsil edilmemişse, “gelirin elde edilmesindeki tahsil esası” gereği, serbest meslek kazancından da söz edilemeyecektir

· -Serbest meslek faaliyeti karşılığında elde edilecek hasılat, düşük bedelle tahsil edilmişse, VUK’ nun 3 ve GVK’nın 67’ci maddeleri hükümleri uyarınca, tahsil edildiği tutar kadar dikkate alınacaktır
· -Ancak hiç tahsil edilmeme veya emsaline göre düşük bedelle tahsil durumlarında, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 27’nci maddesi hükmü uyarınca, emsal bedel(asgari ücret tarifesi) matrah olarak esas alınacak ve KDV hesaplanacaktır


V- SERBEST MESLEK KAZANCINDA İNDİLECEK GİDERLER :

A) Gelir Vergisi Kanunu 68’nci Madde Kapsamında İndirilecek Giderler;

1) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesinin 1 numaralı bendinde; mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderlerin serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak hâsılattan indirilebileceği hüküm altına alınmıştır
Serbest meslek kazancından indirilebilecek genel giderleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz
· a-) İşyeri kirası,
· b-) Aydınlatma, ısıtma ve telefon giderleri,
· c-) Serbest meslek faaliyetiyle ilgili şehir içi ulaşım, posta, telgraf ücretleri gibi müteferrik giderler,
· d-) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için gerekli diğer giderler,

aa -İşyeri kirası:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesinin 1 numaralı bendinin parantez içi hükümde;

İkametgâhlarının bir kısmını işyeri olarak kullananların, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi sair masrafların yarısını gider olarak indirebilecekleri,

İşyeri kendi mülkü olanların kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananların amortismanın yarısını gider yazabilecekleri belirtilmiştir

Parantez içi hükmün daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıda birkaç basit örnek verilmiştir

Örnek: Doktor Bay B, hem ikamet etmek hem de serbest meslek faaliyetini icra etmek için ayda 450,00 YTL’ye bir apartman dairesini tutmuştur Söz konusu işyerinin aydınlatılması ve ısıtılması için yapılan gider tutarı ayda 90,00 YTL dir Bu durumda gerçekleştirilen aylık kira ödemesinin tamamını yani 450,00 YTL, aydınlatma ve ısıtma giderlerinin de yarısını yani 45,00 YTL Tutarındaki miktarını gider olarak yazılabilecektir

Örnek: Doktor Bayan C, kendi mülkü olan ve ikamet ettiği apartman dairesinin bir bölümünü muayenehane olarak kullanmaktadır Ayrılmış olan amortisman tutarı 900,00 YTL dir Bu durumda bayan C’nin amortisman tutarının yarısı gider olarak kabul edilmektedir Kişinin aynı işyeri ile ilgili olarak aydınlatma ve ısıtma giderlerinin de bulunması durumunda bunlarında yarısının gider olarak yazılabileceği bir önceki örnekte de belirtilmişti

İşyerinin kira ile tutulması durumunda serbest meslek kazancının tespitinde kira bedelinin gider yazılabilmesi için ödenmiş olması şarttır Kira bedeli hangi dönemde ödenmiş ise o dönemde gider yazılabilir Gelecek dönemlere ait ödenen kira bedellerinin peşin ödenmesi halinde ödenen kira bedelinin tamamı ödendiği yılda gider yazılabilir Gelecek dönemlere ait kirası peşin ödenen işyerinden sözleşmede belirtilen süreden önce boşatılarak peşin ödenen kiranın bir kısmının geri alınması durumunda alınan kira bedeli alındığı yıla hâsılat olarak kaydedilir

Örnek: Doktor Bay D bir muayenehane açmak amacıyla kiraladığı daire için 2005 ve 2006 tyılları kirası olarak toplam (3000 + 6600 ) = 9600,00 YTL peşin ödemiştir Fakat 23032006 tarihinde muayenehanesini kapatmak zorunda kalmış ve mülk sahibinden 4950,00 YTL peşin ödediği kira bedelini geri almıştır(Burada 2006 yılının aylık kira tutarı 6600/12=550,00 YTL’dir Kiralanan işyeri 9 ay önceden boşaltıldığı için kullanılmayan döneme

ilişkin bedel 550*9 = 4950,00 YTL olarak hesaplanacaktır) Bu durumda Doktor Bay D’nin aldığı 4950,00 YTL 2006 yılında hasılat olarak kaydedilecektir
İşyerinin serbest meslek erbabının mülkiyetinde bulunması ve tamamen işyeri olarak kullanılması halinde işyerine ait amortismanın tamamı gider yazılır Serbest meslek erbabının mülkiyetinde bulunan bu yerin hem işyeri hem mesken olarak kullanılması halinde amortismanın yarısı gider yazılır

Serbest meslek faaliyeti bir ortaklık halinde ve ortaklardan birine ait binada yürütülüyorsa, binanın sahibi ortağa ödenen kira bedelinin tamamı gider yazılabilir Eğer kira ödenmiyor ise işyerinin emsal kira bedelinin tespit edilmesi ve bu miktarın gayrimenkulün sahibi ortak yönünden gayrimenkul sermaye iradı sayılması ve serbest meslek faaliyeti yönünden de gider yazılması gerekir

Emsal Kira bedeli ise Gelir Vergisi Kanununun 73’üncü maddesinde; kiraya verilen mal ve hakların kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olamayacağı bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedelinin bu mal ve hakların kirası sayılacağı belirtilmiştir Binalarda emsal kira bedeli, varsa, yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kiradır Yetkili özel makam veya mahkeme, kira mevzuatına göre kira takdir veya tespit etmeye yetkili makamlardır Böyle bir makam yoksa emsal kira bedeli, Vergi Usul Kanununun 268 maddesine göre belirlenen vergi değerinin %5’idir

Gelir Vergisi Kanununun 73’ncü maddesinde; ise emsal kira bedeli uygulamasında gayrimenkullerin mal sahiplerinin usul ve fürunun ikametine tahsis edilmesi veya muhafazası için başkalarının ikametine bırakılması halinde emsal kira bedelinin uygulanmayacağı belirtilmiştir Ancak aynı gayrimenkulün işyeri olarak kullanılması halinde emsal kira bedeli uygulanacaktır

Örnek: Doktor Mehmet Bey, babasına ait bir gayrimenkulü işyeri olarak kullanmaktadır ve nakden ya da hesaben bir kira ödemesinde bulunmamaktadır

Burada Doktor Mehmet Bey’in babasına ait gayrimenkulü işyeri olarak kullanması ve nakden ya da hesaben bir ödemede bulunmaması nedeniyle, bir başka ifade ile işyeri kirası karşılığı olarak hesaplarında gider göstermemesi halinde söz konusu gayrimenkulün emsal kira bedelinin tevkifata tabi tutulmaksızın babası tarafından elde edilmiş gayrimenkul sermaye iradı olarak yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir

ab)- Aydınlatma, ısıtma ve telefon giderleri:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesine göre, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen aydınlatma, ısıtma ve telefon giderleri de serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilebilecektir Bu doğrultuda konu ile ilgili özellik arz eden bazı durumlar aşağıdaki gibidir

Mesken ve işyerlerinin bir arada bulunması halinde işyerinin aydınlatılması ve ısıtılması için ödenen (havagazı, doğalgaz, elektrik vb) giderler ile telefon giderlerin yarısı hâsılattan indirim konusu yapılabilir

Serbest meslek kazancının elde edilmesi, idamesi ile açık ve doğrudan bir bağın bulunması, yapılan işin mahiyetine uygun olması ve iş hacmi ile münasip bulunması halinde özel araç ve cep telefonlarına ilişkin giderlerin de indirimi mümkündür (Özel mahiyette yapılan konuşma ücretlerinin gider olarak değerlendirilmesi söz konusu değildir)

2) Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki (eklentilerindeki) iaşe (yiyecek) ve ibate (barınma) giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ve işle ilgili giyim giderleri

Burada sigorta primleri ve emekli aidatının gider kaydedilebilmesi için ; bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye'de yerleşik sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şart koşularak hizmetli ve işçiler için ödenmesi gereken sigorta primleri ve emekli aidatlarının ödenmesi hususunda açıkça gelir vergisi kanununda belirleme yapılmıştır

3- Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri:

Serbest meslek erbabının Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesinde; mesleki faaliyetiyle ilgili ve seyahat amacının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak kaydıyla seyahat ve ikamet giderleri hâsılattan indirilir Bahse konu giderler ise; nakil vasıtalarına ödenen ücretler ile otel, lokanta, şehir içi ulaşım vb nitelikteki masraflardır

Hem şehirlerarası otobüs hem tren hem uçak hem de kendi aracı ile gitme imkânı olan bir yere gidilecek vasıtayı seçmek mükellefe aittir Ancak; şehirlerarası mesafelere başka ulaşım aracı varken, şehir içi taksi ile gidilmesi gider olarak kabul edilmez Şehir içinde ise mesleki faaliyetle ilgili yapılan tüm ulaşım giderleri, gider kabul edilerek hâsılattan indirilebilir İkamet edilen mekânın otel, pansiyon, vb olması, giderin kalınan yerin niteliğine göre farklı olması mükellefin ihtiyarındadır Tüm harcamaların VUK hükümleri çerçevesinde belgelendirilmesi gerekir
Örnek: Dahiliye mütehassısı olmasına karşın, göz mütehassıslarını ilgilendiren oftalmoloji kongresine katılmak amacıyla ABD'ne giden mükellef, bu amaçla yapmış olduğu giderlerini dönem kazancının tespitinde indirim konusu yapması mümkün değildir

4- Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar :

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesinde; Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dâhil taşıtlar için VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar gider olarak hâsılattan indirilebilir

İkametgâhın aynı zamanda işyeri olarak kullanılması halinde, hem işte hem de ikametgahta kullanılabilecek tesisat ve demirbaşın amortismanlarının yarısı gider yazılabilir Söz konusu tesisat ve demirbaşlar sadece işte kullanılabiliyorsa amortismanların tamamı gider yazılır

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 maddesinde; amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde VUK’ un 328’nci maddesine göre hesaplanacak zararların da gider yazılabileceği hüküm altına alınmıştır Yani satılan tesisat ve demirbaşların karşılığında alınan bedel ile bunların envanter defterlerindeki kayıtlı değerleri arasındaki olumsuz fark gider olarak yazılabilecektir

Ayrıca Gelir Vergisi Kanunu’nun 68maddesinde serbest meslek erbabının envantere dâhil olan binek otomobillerinin giderlerini ve VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlarını gider olarak hasılattan indirmelerine imkan tanımıştır Bu nevi giderlerin hasılattan indirilebilmesi için söz konusu binek otomobillerinin envantere dahil edilmesi şarttır

“Katma Değer Vergisi Kanununun 30 ve 58 maddelerine göre, satın alınan binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV' nin indirim konusu yapılması mümkün değildir İndirim konusu yapılamayan KDV' si otomobilin maliyet bedeline ilave edilerek amortisman ayırmak suretiyle veya doğrudan gider kaydedilebilecektir”

5- Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 maddesinde; serbest meslek erbabının, kiralanan veya envantere dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerini serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirebileceği hüküm altına alınmıştır

6- Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’inci maddesinde; serbest meslek erbabı, mesleki faaliyeti ile ilgili olmak üzere aldığı mesleki yayınlar için ödediği bedelleri serbest meslek kazancının tespitinde gider kaydederek hâsılattan indirebilir


7- Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 maddesinde; mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedellerinin serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak hâsılattan indirilebileceği belirtilmiştir

Serbest meslek erbabı, bir kısım mesleki faaliyetlerini tek başına yapamayabilir ve başkalarının yardımına ihtiyaç duyabilir

Örneğin: Bir doktorun narkozcu, hemşire, başka bir uzman doktor çalıştırması için yaptıkları ödemeler; serbest meslek faaliyetinin gerektirdiği bir ödeme olup gider kaydedilerek hâsılattan indirilir

8- Serbest Meslek Faaliyetleri Dolayısıyla Emekli Sandıklarına Ödenen Giriş ve Emeklilik Aidatı ile mesleki teşekküllere ödenen aidat:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 maddesine göre; serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetle ilgili olmak kaydıyla emekli sandıklarına ödedikleri giriş ve emeklilik aidatları bedeller ile mesleki teşekküllere (tabipler odasına) ödediği aidatları serbest meslek kazancının tespitinde gider kaydederek hâsılattan indirebilir

9- Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 maddesinde; mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklâm vergileri ile işyerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçların serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği hüküm altına alınmıştır

10- Mesleki Faaliyetle İlgili Olarak Kanun, İlam ve Sözleşmeye Göre Ödenen Tazminatlar:

Serbest meslek faaliyeti ile ilgili olarak, kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 68maddesinde, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirilebilir

B-Gelir Vergisi Kanununun 89’ncu maddesi hükmüne göre indirilebilecek giderler (Beyanname üzerinden indirilebilecek giderler) :

Gelir Vergisi Kanununun 89’ncu maddesi hükmüne göre, serbest meslek kazancı sahibi mükellefler yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirlerden aynı maddede belirtilmiş olan giderleri indirebilme hakkına sahiptirler Bu indirim hakkından yararlanabilmenin doğal şartı yıllık beyannamede bildirilen bir gelirin bulunmasıdır Zarar edilmesi halinde indirim söz konusu olmayacaktır Bahsedilen bu giderler aşağıdaki gibidir:

1- Hayat, Sağlık vb Sigorta Primleri

Serbest meslek erbabları yıllık beyanname ile bildirdikleri mesleki kazançlarından, şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, doğum, tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı paylarını indirebileceklerdir

-İndirilebilecek sigorta primi tutarı yılda; bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları için beyan edilen gelirin %10’unu, bunun dışındaki şahıs sigorta primleri için beyan edilen gelirin %5’ini aşamayacaktır Ayrıca kanunda sayılan kişilerin tamamı için ödenecek prim ya da katkı payı tutarı toplamı asgari ücretin yıllık brüt tutarını da aşmamalıdır Asgari ücretin yıllık brüt tutarı 2006 yılı için (531,00 * 12=) 6372,00- YTL’dir Sigorta priminin indirilmesinde her iki şart da bir arada aranılacaktır

-Primin matrahtan indirilebilmesi için, sigorta poliçesinin Türkiye’de yerleşik ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta şirketi ile akdedilmiş ve gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması gerekir

-Primi ödeyen ve indirimden yararlanacak olan serbest meslek erbabı tam mükellef gerçek kişi olmalıdır

-Yıl içerisinde ödenen sigorta primlerinin türü şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, doğum, tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payları olmalıdır

-Yıllık beyannameye alınmış ücret geliri varsa sigorta priminin matrahtan indirilebilmesi için, sigorta priminin ücretin safi miktarının hesaplanmasında nazara alınarak indirim konusu yapılmamış olması gerekir

Örnek: Doktor C, 2006 yılında 100000,00 YTL serbest meslek kazancı beyan etmiştir Bu yıl içerisinde Doktor C kendi adına yaptırmış olduğu hayat sigortası için 3000,00 YTL ve küçük çocuğu adına yaptırmış olduğu sağlık sigortası için ise 2500,00 YTL ödemiştir

Örneğimizdeki Doktor C’nin indirebileceği sigorta primlerinin azami tutarını, GVK’nın 89’ncu maddesindeki tüm şartların sağlandığı varsayımıyla aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz

Beyan Edilen Mesleki Kazanç Tutarı

100000,00 YTL

Kazanca Göre İndirilebilecek Azami Sigorta
Primi (Kazanç * % 5)

5000,00 YTL

Asgari Ücretin 2006 Yılı Brüt Tutarına Göre
İndirilebilecek Azami Sigorta Primi

6372,00 YTL

Doktor C Tarafından 2006 Yılında Ödenen
Toplam Sigorta Primi (3000+2500)

5500,00 YTL

Yukarıda yer verilen tutarların tetkikinden de anlaşılacağı üzere, Doktor C tarafından 2006 yılında ödenen sigorta primleri toplamı olan 5500,00 YTL, her ne kadar 2006 yılı asgari ücretin brüt tutarından az olsa da, beyan edilen kazancın %5’i olarak hesaplanan 5000,00 YTL’nin üzerinde olduğundan, Doktor C’nın GVK’nın 89 maddesine göre indirilebilecek azami sigorta primi 5000,00 YTL olacaktır Bu tutarı aşan 500,00- YTL ise indirilemeyecektir

2- Bağış ve yardımların indirimi

Beyanname üzerinden indirim konusu yapabileceğimiz bir diğer unsur bağış ve yardımlardır

Gelir vergisi kanunumuzun 89 maddesi kapsamında mükellefler yıl içerisinde kanunda sayılı kurum ve kuruluşlara yapmış oldukları bağış ve yardımları indirim konusu yapabilmektedirler

Bağış ve yardımların indirim konusu yapılabilmesi de bazı esaslara bağlanmıştır;

i- Bağış ve yardımlar kanunda sayılan kurum ve kuruluşlara yapılmış olmalıdır

Kanunda sayılan kurum ve kuruluşlara baktığımızda ise genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler ve bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar karşımıza çıkıyor Dolayısıyla bunlar dışındaki kurum ve kuruluşlar yapılan bağış ve yardımların indirim konusu yapılması mümkün değildir

ii-Belgelendirme şartı Yapılan bağış ve yardımın bağış makbuzu ile belgelendirilmesi gerekmektedir Dolayısıyla bağış ve yardımlar indirim konusu yapılacak ise mutlaka bu indirimimizi bağış makbuzuna dayandırmak zorundayız Uygulamada bu kapsamdaki dernek ve vakıflar kermes bileti, konser bileti ve benzeri giriş biletleri satarak bağış ve yardım topluyorlar Bu biletlere dayanarak indirim yapmanız mümkün değildir O bilet olsa bile mutlaka o dernek ya da vakıfça düzenlenmiş olan bağış makbuzunun da olması gerekmektedir

Bağış ve yardımlar nakdi olarak yapılabileceği gibi ayni olarak da yapılabilir Eğer mal olarak bir bağışta bulunmuşsak yada yardımda bulunmuşsak bu malın mukayyet değeri, yoksa, Takdir Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınacaktır

Bağış ve yardımlarda indirim hakkı beyan edilen gelirin %5’ine (kalkınmada öncelikli yörelerde %10’una) kadar olan tutarının indirim konusu yapılabildiği gibi, bazı yerlere yapılan bağış ve yardımlar % 5 sınırlamasına tabi olmaksızın tamamı indirim konusu yapılabiliyor Beyan ettiğiniz gelir varsa bu gelir kadar olan kısmı indirim konusu yapabiliyoruz Eğer okula, sağlık tesisine, öğrenci yurduna, çocuk yuvasına, yetiştirme yurduna, bakım ve rehabilitasyon merkezine veya huzurevine bağış ve yardımda bulunmuşsak gerek bunların faaliyetlerini sürdürebilmesi için, gerekse bunların yenilerinin inşa edebilmesi maksadıyla bu kapsamda yapmış olduğumuz bağış ve yardımların o dönem beyan ettiğimiz gelire kadar olan kısmını indirim konusu yapmanız mümkündür

Ancak bu indirimleri uygulamak suretiyle hiçbir zaman zarar yaratılması, ya da mevcut zararın arttırılması mümkün değildir Sadece beyan edilen gelir tutarı kadar söz konusu indirimleri yapabilmek mümkündür

Belli bir oran ile sınırlanmaksızın indirilebilecek bir diğer bağış ve yardım türü Fakir fukaranın temel ihtiyaçlarını gidermek üzere kurulmuş bulunan gıda bankacılığı sistemi adı verilen ve sistemde faaliyet gösteren dernek ve vakıflara yapılan gıda,temizlik, giyecek ve yakacak malzemelerinin maliyet bedellerinin tamamı da bağış ve yardımlar kapsamında indirim konusu yapılmaktadır

3- Serbest meslek erbabının kendisi ya da bakmakla yükümlü olduğu kişilerin özürlü olması halinde sakatlık indirimi

Özürlü vatandaşların, içinde bulunduğu zor koşulların giderilmesine katkıda bulunmak ve özürlüler ile özürlü olmayanlar arasındaki rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla vergi hukukunda çeşitli düzenlemeler yer almıştır Bunlardan bir tanesi de gelir vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınan sakatlık indirimi uygulamasıdır

GVK’nın 31’nci maddesi hükmüne göre “Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari %60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari %40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır

2006 yılı için 1 Derece sakatlar aylık 530,00 YTL, 2 Derece sakatlar aylık 265,00 YTL, 3 Derece sakatların ise aylık 133,00 YTL kadar olan kazançları vergiden istisna edilmektedir Dolayısıyla bunlar aylık tutarlar olduğu için serbest meslek erbapları açısından on iki ile çarpmak suretiyle indirim konusu yapılabilecektir

Örneğin; Bir serbest meslek erbabı doktor 1 derece sakatsa, bir başka ifade ile çalışma gücünün % 80’inden fazlasını yitirmişse bu takdirde 530,00 YTL’ yi on iki ile çarptığımızda 6360,00 YTL kazancı vergi dışı kalmaktadır

Burada özellik arz eden bir başka husus da, serbest meslek erbabının kendisi sakat olabileceği gibi bakmakla yükümlü olduğu kişiler arasında sakatlar varsa bunlardan her birisi için yine ayrı ayrı sakatlık indiriminden yararlanabilmesidir Bir serbest meslek erbabının iki çocuğu da sakatsa her bir çocuğu için ayrı ayrı beyan ettiği gelirin yukarıdaki örneğimizde olduğu gibi 6360,00- YTL iki çocuk olduğu için iki ile çarpılarak 12720,00 YTL’ye kadar olan kazancı vergi dışı kalabilecektir

4- Eğitim ve Sağlık Harcamalarının İndirimi

Beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamalarını beyan ettikleri kazançları üzerinden gider olarak indirmeleri mümkün bulunmaktadır

Mükellef kendisine, eşine veya küçük çocuğuna yönelik olarak yıl içerisinde özel eğitim harcamasında bulunmuşsa yada hastalandığı için özel hastanede yatıp özel sağlık harcamasında bulunmuşsa bu harcamaları gelirinin %10’unu aşmaması şartıyla indirim konusu yapabilecektir

Örneğin: Bir doktorun beyan ettiği gelir 100000-YTL’dir Meslek mensubunun çocuğu eğitimini özel bir kolejde devam ettiriyor Bu durumda çocuk için 10000-YTL’ ye kadar özel eğitim harcamasından kaynaklanan giderin doğrudan beyanname üzerinden indirim konusu yapılması mümkün olacaktır Burada önem arz eden husus; bu harcamaların yurt içinden eğitim hizmeti veren mükelleflerden alınan faturalar ile tevsik edilmesi gerektiğidir

Vakıf üniversitelerinde çocuğun okuması halinde; vakıf üniversiteleri genelde kurumlar vergisinden muaf olduğu için bunlardan alınan belgelere istinaden bu indirimden yararlanılması mümkün olmayacaktır Yada yurt dışı eğitim ve sağlık harcamaları da yine maddede yapılan düzenleme çerçevesinde bu indirim imkanından yararlanamayacaktır

Burada dikkat edilecek husus serbest meslek erbabı doktor ücret geliri nedeniyle GVK’nın mükerrer 121 inci madde çerçevesindeki eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle vergi indiriminden yararlanmış ise, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak gelir vergisi matrahlarının hesaplanmasında indirim konusu yapamayacaktır

VI - SERBEST MESLEK KAZANCININ TESPİTİNDE İNDİRİLEMEYECEK GİDERLER :

Gelir Vergisi Kanunu’nun da serbest meslek kazancının tespitinde indirilemeyecek giderlere ilişkin düzenlemeye sadece indirilebilecek mesleki giderleri tanımlayan 68 madde de yer alan “Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez” hükmünden ibarettir

Ancak GVK’ nun 90 maddesinde gelir vergisi için genel bir düzenleme yapılmış ve madde metninde “ Gelir Vergisi ile diğer şahsi vergiler ve her ne şekilde olursa olsun vergi cezaları ve para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler Gelir Vergisi’ nin matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez” Şeklinde ifade edilmiştir Söz konusu madde metninde ayrıca “ VUK hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri, vergi matrahından ve gelir unsurlarından indirilemez” hükmü yer almaktadır

VII - SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU :

Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1 maddesine göre serbest meslek faaliyeti kapsamında yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir

KDVK’ nun 10 maddesine göre mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın tesliminin yada hizmetin yapılmasının vergiyi doğuran olay olduğu, ifade edilmiştir

GVK’nın 67 maddesinde, serbest meslek kazancında hâsılatın elde edilmesi tahsil şartına bağlanmış iken, KDVK’nu açısından ise tahakkuk esası geçerlidir Bu durum ise uygulamada bazı tereddütlere sebebiyet verebilmektedir VUK’ nun 239’ncu maddesi hükmüne göre, serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilâtı için serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır Bir başka ifade ile serbest meslek makbuzunun düzenlenmesi için temel şart tahsilâtın varlığıdır Gelir vergisi açısından hal böyle iken, hizmet ifasının yapıldığı, ancak tahsilâtın gerçekleşmediği bir durumda ilgili döneme ilişkin KDV beyannamesinin düzenlenmesinde matrahın tespiti tereddüt yaratmaktadır

Buna göre; tahsilât yapılmadığı sürece serbest meslek makbuzu düzenlenmesinin mümkün olmadığından hareketle, hizmet ifasında bulunan serbest meslek erbabının kanuni defterinde o aya ait hizmet bedeline ilişkin olarak hesaplayacağı KDV’yi tahakkuk ettirerek, aynı dönem içinde verilecek KDV beyannamesinde beyana konu etmesi ve doğan verginin ödenmesidir

Konuyu bir örnek ile açıklamaya çalışırsak;

Örnek: Doktor B, faaliyet gösterdiği yerde bulunan bir hastanede 02032006 tarihinde ameliyata girmiş ve aynı gün ameliyatı tamamlamıştır Ameliyat nedeniyle hastadan 12042006 tarihinde 8500-YTL ameliyat ücreti almış ve 1242006 tarihi itibariyle serbest meslek makbuzu düzenleyerek serbest meslek kazanç defterine bu tarihte kaydetmiştir

Örneğe İlişkin Açıklama: Serbest meslek kazançlarında kazancın hesaplanmasında “tahsil esası” geçerli sayılmıştır Bu nedenle ameliyat ücretinin tahsil edildiği tarihte (12042006 tarihinde) belgelendirilmesi ve aynı tarihte serbest meslek kazanç defterine kaydedilmesi VUK ve GVK açısından doğru bir uygulama olacaktır

KDVK’ nun 10 maddesine göre Vergiyi Doğuran Olay mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde; malın teslimi veya hizmetin yapılması anında meydana gelir Bu hükme göre vergiyi doğuran olay bakımından mal teslimi ile hizmet ifasının yapılması esastır Buna göre vergi beyanı bakımından vergiyi doğuran olay esas olduğuna göre ameliyat ücreti, 12042006 tarihinde tahsil edilmiş olmasına rağmen KDV açısından vergiyi doğuran olay, ameliyatın yapıldığı 02032006 tarihinde meydana gelmiştir ve söz konusu ücretin Mart 2006 dönemine ilişkin verilecek olan KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekir

VIII - SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA GEÇİCİ VERGİ :

Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120’nci maddesine göre ticari kazanç sahiplerinin yanı sıra serbest meslek erbabları da cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere aynı kanunun mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre belirlenen ilgili hesap döneminin (üçer aylık) kazançları üzerinden 103’ncü maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oran üzerinden geçici vergi ödeyecekleri hüküm altına alınmıştır

Hesaplanan geçici vergi üçer aylık dönemi izleyen ikinci ayın 10 günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve 17 günü akşamına kadar ödenir Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (42 maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir

Ödenecek vergi çıkmasa bile beyannamenin verilmesi zorunludur

Geçici verginin yılık gelir vergisinden indirim konusu yapılabilmesi için mutlak surette ödenmiş olması gerekir

IX - SERBEST MESLEK KAZANCININ BEYANI :

Serbest meslek kazançlarında, tevkif suretiyle ön vergilendirme yapılmakta olup nihai vergi ise mükellefin beyanı üzerine tahsil edilmektedir

Serbest meslek erbabı elde ettiği geliri 1-15 Mart akşamına kadar vereceği yıllık beyanname ile beyan eder ve tahakkuk eden vergiyi ise Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki taksit halinde ödemek zorundadır
Serbest meslek erbapları GVK’nun 85 maddesine göre mesleki faaliyetlerinden kazanç elde etmeseler dahi Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi vermek zorundadırlar

X - SERBEST MESLEK KAZANCININ HESAPLANMASI İLE İLGİLİ ÖRNEK

• Çocuk Doktoru Ayşe Hanımın 2006 Yılı Gelirleri

-Özel Hastaneden Elde Edilen Ücret Geliri :36000-YTL
-Özel Muayenehane Geliri :60000-YTL

• -Gayrı Menkul Sermaye İradı Gelirleri
  • -Basit Usul Mük Elde Edilen Kira Geliri : 800-YTL
  • -Gerçek Usul Mük Elde Edilen Kira Geliri : 8000-YTL
  • -Mesken Kira Geliri : 6000-YTL

- Makale Yayınından Elde Edilen Telif Ücreti : 1000-YTL

• Diğer Bilgiler :
• -2006 Yılında Ödenen Geçici Vergi :10000-YTL
• -Gerçek Usul Mük Tevkif Ettiği Kira Stopajı : 1760-YTL
• -Yayıncı Kuruluşun Tevkif Ettiği Gelir Vergisi : 170-YTL
• -BES Katkı Payı Ödemesi : 6000-YTL
• - Kira Gelirleri İçin %25 Götürü Gider Usulü Seçilmiştir

Doktor Ayşe Hanımın Beyan Durumu;

- Ayşe Hanım serbest meslek erbabı olduğu için mesleki faaliyetinden kazanç elde etmemiş olsa dahi gelir vergisi beyannamesi verecektir (GVK Md85)

- Tek işverenden alınan ve tevkif suretiyle vergilendirilen ücret geliri tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir (GVK Md86/1-b)

- Basit usule tabi ticaret erbabından elde ettiği işyeri kira geliri üzerinden tevkifat yapılmadığı, istisna uygulamasına konu olmadığı ve 875-ytl (2006 için belirlenen tutar) aşmadığı için beyan edilmeyecektir (GVK Md86/1-d)

- Gerçek usulde vergilendirilen ticaret erbabından elde edilen tevkifata tabi tutulmuş işyeri kira geliri, vergiye tabi gelir toplamının 18000-YTL’yi aşması nedeniyle beyan edilecektir (GVK Md86/1-c) %25 oranındaki götürü gider düşüldükten sonra kalan 6000-YTL [8000-(8000* %25=2000)] beyan edilecektir

- Mesken kira gelirinde ise %25 oranındaki götürü gider düşüldükten sonra kalan 4500-YTL [6000-(6000* %25=1500)] beyan edilecektir (doktorun, serbest meslek kazancı elde etmesi nedeniyle konut kira istisnasından faydalanması mümkün değildir) (GVK Md21)

- Ayşe Hanımın mesleki dergiye yazmış olduğu makaleler karşılığında elde etmiş olduğu toplam 1000-YTL’lik telif ücreti, gelir vergisinden istisna olduğundan beyan edilmeyecektir (GVK Md18 – 86)

A-Serbest Meslek Kazancı
60000-YTL
B-Gayrımenkul Sermaye İradı
10500-YTL
- İşyeri Kira Geliri : 6000-YTL

- Konut Kira Geliri : 4500-YTL

C-Beyana Dahil Kazanç ve İratlar Toplamı (A+B)
70500-YTL
D-BES Katkı Payı İndirimi
6000-YTL
- Beyan Edilen Gelirin % 10' u : 7050-YTL

- Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı : 6372-YTL

E-Vergiye Tabi Gelir (Matrah)
64500-YTL
F-Hesaplanan Gelir Vergisi
17765-YTL
G-Mahsup Edilecek Gelir Vergisi
11760-YTL
-İşyeri Tevkifatı : 1760-YTL

-Ödenen Geçici Vergi :10000-YTL

I- Ödenecek Gelir Vergisi
6005-YTL

HAZIRLAYAN VE SUNANLAR:

Yusuf YILDIRIM Oğuz Üçler EROL

Vergi Denetmeni Vergi Denetmeni