Hareket

Hareket

HAREKET, -ti (ar hareket)

1 Bir cismin yer değiştirmesi, uzamda devinmesi; devinim: Bir sarkacın salınımlı hareketleri


—2 Bir kimsenin bedenini, bedeninin bir bölümünü oynatması, kımıldatması, durumunu değiştirmesi: Bacağını hareket et-tiremiyor Pantolonumun darlığı hareketlerimi güçleştiriyor Dudak hareketlerinden konuşulanları anlamak


—3 Bedeni, onun bir bölümünü geliştirmeye ya da sportif, estetik bir amaca yönelik bedensel devinimler bütünü: Jimnastik hareketleri Yüzme sporunun temel hareketleri

—4 Bir şeyin, bir aracın, bir İnsanın, bir topluluğun yer değiştirmesi: Yıldızların hareketlerini gözlemlemek Düşman birliklerinin hareketlerini dikkatle izlemek Taşıt hareket halindeyken başınızı dışarı çıkarmayın

—5 Hareket etme, tepki gösterme, davranma biçimi; bir kimseye karşı alınan tavır; davranış: Bu hareket hiç de doğru değil Bu dostça bir hareket sayılamaz Bu hareketini hiçbir zaman bağışlamayacağım

—6 Yapılanmasını görece tamamlamış, toplumsal, siyasal vb örgütlenme; bu örgütlenmenin ortak eylemleri; akım: Halkçılık, türkçülük, islamcılık hareketi Feminist hareket Sendikal hareketler Uluslararası sosyalist hareket

—7 Toplumsal, siyasal vb değişime yönelik toplu eylem: Osmanlı imparatorluğu'nda halk hareketleri Yıkıcı hareketleri önlemek Bir hareketi bastırmak

—8 Bir şeydeki, bir yerdeki şu ya da bu biçimdeki canlılık, hareketlilik: Bu kentte hiçbir hareket yok Hayatında biraz hareket olsaydı, bu kadar sıkılmazdın

—9 Gitmek, yola çıkmak eylemi: Hareketimiz saat altıya ertelendi

—10 Deprem

—11 Bir müzik yapıtının yavaşlık, çabukluk derecesi

—12 Demiryolculukta ulaşımın düzenlenmesiyle İlgili işlerin bütünü: Hareket cetveli Hareket memuru Hareket dairesi

—13 Hareket etmek, hareket halinde olmak, yer değiştirmek: Bulutlar gökyüzünde hareket ediyor; bedeni oynatmak, kımıldatmak: Ayak karına doğru çekilirken, baş öne doğru hareket edecek; davranmak: Böyle hareket ederseniz sonunda pişman olursunuz; yola çıkmak, gitmek: Birazdan hareket ederiz

—14 Hareket noktası, üzerinde durulacak ya da işlenecek bir konunun, açıklanıp geliştirilecek bir düşüncenin başlangıcı olarak seçilen nokta; bir işe ya da yolculuğa başlanan yer

|| Harekete geçirmek, bir işin ya da etkinliğin yapılmasına yol açmak, canlandırmak: Müfettişin geleceği haberi, tüm okulu harekete geçirdi

|| Harekete geçmek, bir İşi yapmaya girişmek, bitirmek amacıyla işe başlamak: Bütün hazırlıklar tamamlandı, ancak bir türlü harekete geçmiyorlar

|| Harekete getirmek, kımıldatmak, canlandırmak

—Esk Hareket-i arz, yer sarsıntısı, deprem

|| Hareket-i devraniye, bir daire üzerinde yinelenen hareket

|| Hareket-i gayr -i ihtiyariye, hareket-i gayr-i iradiye, istemsiz hareket

|| Hareket-i gayr-i muntazama, düzensiz hareket

—Bayınd Toprak hareketi, toprak İşlerini kapsayan bir proje içinde (örneğin karayolu projesi), kullanılabilir yarma malzemelerinin, en düşük maliyetle dolgulara taşınması (Toprak hareketi genellikle, kabarmayı ve sıkışmayı da göz önünde bulundurarak yarmalarla dolguların dengelenmesini öngörür; ancak, yarma malzemelerinin bir bölümünün depoya atılmasını ve dolguların bir bölümünün inşası için ariyet ocaklarının İşletilmesini de kapsayabilir)

—Biyol Canlılarda, özellikle hayvanlarda organizmanın bir bütün olarak yer değiştirmesi (Bk ansikl böl)

|| Organizmanın ya da bölümlerinden birinin, diğer bölümlere göre yer değiştirmesini içeren mekanik eylem (Bk ansikl böl Bot ve Flzyol)

|| Sitoplazma ya da protoplazma hareketleri, hücre sltoplazmasının zarın içinde yer değiştirmesi (Buna, hücre zarının, bitki hücrelerlndeki gibi esnek olmadığı durumlarda bile rastlanır)

—Denize Hareket noktası, bir geminin sefere çıktığı liman

—Dllbil Hareket dili, hareket iletişimi, hareketlerle, jestlerle aktarılan anlamlı sözceler bütünü (Bk ansikl böl) || Hareket fiili, durum fiilinin tersine koşmak, sıçramak, yürümek, atmak vb bir eylem bildiren fiil

—Dy Hareket servisi, bir demiryolu ağında trenlerin seyrini, izleme aralıklarını ve hızlarını düzenlemekle görevli servis

|| Yanal hareket, seyir halindeki bir demiryolu taşıtının bakışım düzlemine dik bir eteen çevresinde yaptığı yalpa (Buna düşey salınım eşlik ederse galop adını alır)

— Demiryolu taşıtlarında görülen hızlı yanal salınım (Bu olay sıkışık raylı yollarda görülür)


—Esk fiz Hareket-i intikaliye, bir cismin sabit olmayan noktalara göre hareketi

|| Hareket-i izafiye, hareketli bir noktanın sabit olmayan noktalara göre hareketi

|| Hareket-i kasriye, dış bir nedenin etkisiyle oluşan hareket

|| Hareket-i mutlaka, hareketli noktanın, hareketsiz noktalara göre hareketi

|| Hareket-i muttasıla, sürekli biçimde bir tarafa yönelen bir cismin hareketi

|| Hareket-i müstakime, doğru bir çizgi üzerinde olan hareket

|| Hareket-i müstedire, dairesel hareket

|j Hareket-i mütehavvile, türlü nedenlerle eşit zamanlarda aldığı mesafelerde çoğalan ya da azalan noktanın hareketi, değişken hareket

|| Hareket-i mütesaviye, eşit zamanlarda eşit yol alan noktanın hareketi, düzgün değişen hareket

—Esk flzyol Hareket-i amibiye, lenf ve kanda bulunan akyuvarların hareket biçimi

|| Hareket-i anife, dış etkenlere karşı direnmek ya da yabancı maddeyi atmak için bazı organlarda görülen aşırı çaba, kasılma

|| Hareket-i dîani, hareket-i düdi, bağırsak vb organlarda görülen solucan biçiminde büzülüp İlerleme hareketi

|| Hareket-i iradiye, istemli, yani istendiği zaman yapılan hareket

—Fizs mekan devinim'in eşanlamlısı

—Güz sant Bir sanat yapıtına hayat veren, gerek kullanılan düzenleme yöntemlerinden, gerekse anlatılan olaydan kaynaklanan canlılık

|| Bir insan ya da hayvan figüründe durgun olmayan belli bir duruşun betimlenmesi

|| Bir desenin çizgilerine, bir heykelin kıvrımlarına vb canlılık kazandıran girinti ve çıkıntıların tümü

—Havc Bir uçağın uyguladığı zincirleme devinimler bütünü (Bk ansikl böl)

—iş örgüt Ardışık düzenli hareket, bir makinede ya da otomatik tesisatta, önceden düzenlenmiş bir sıraya göre birbirini izleyen bağımsız İşlemler; bu İşlemlerin her biri

—Müz Armonik hareket, çoksesli bir yapıtta, bir partinin, eşzamanlı olarak gelişen başka bir partiye göre, inici ya da çı-kıcı olarak ilerlemesi (Üç tür armonik hareket vardır: 1 ters hareket, iki partinin, karşıt [biri inlciyse öbürünün çıkıcı] olarak ilerlemesidir; 2 eğri hareket, partilerden biri İnici ya da çıkıcı olarak İlerlerken, öbürünün sabit bir sesten oluştuğu harekettir; 3 paralel ya da koşut hareket ise, partilerin aynı yönde aralarında hep aynı aralığı koruyarak ilerlemesidir)

—Nörol Anormal hareket, istemsiz olan tüm hareketler

—Nörol ve Psikol Bilinçli hareket, belli bir amaca yönelik eşgüdümlü hareket sistemi (Refleksler, otomatik ve istemsiz hareketler bu sistemin dışındadır) J Piaget' ye göre, çocuk, tutma ve görmeyi birleştirmeyi başardığı anda, yani duyu-hareket zekâ döneminin ikinci alt-evresinin sonuna vardığı anda artık bilinçli hareketten söz edilebilir

—Nüfbil Nüfus hareketi, bir dönem içinde nüfus sayısının artma ya da azalma yönünde değişmesi: bu değişikliği, doğumlar ve ölümler bilançosu (doğal artış) ile göç bilançosunun (net göç) toplamı verir

—Oy Bir oyunda taşlardan her birinin yer değiştirme biçimi

—Ruhbil Hareket testi, bir ereğe yönelik olsun olmasın, öznenin temel hareket etkinliğini ölçmekte kullanılan test (En çok-kullanılanları tapplng, noktalama ve kertikli levhadır)

—Saatç Açı ya da yay hareketi, bir parçanın (örneğin otomatik ara çarkı) etkisiyle bir başka parçanın bir açı ya da yay boyunca yer değiştirmesi

—Spor Halterde yarışma türü (Resmi yarışmaların programlarında iki hareket bulunur: koparma ve silkme)

|| Zorunlu hareket, artistik patinajda, patencinin belli kurallara göre yapmak zorunda olduğu figür; sporcu her bacağı üstünde bakışımlı çemberler çizer ve çeşitli dönüşlerle hareketi zenginleştirir

|| Serbest hareket, artistik patinajda, patencinin istediği kadar yaptığı sıçrama, burgu, yürüme, vb hareketleri; genellikle figürlerin ve bağlantıların ritmine uygun bir fon müziği harekete eşlik eder

—Ted Hareket tedavisi - —ANSİKL Biyol iki önemli yer değiştirme biçimi vardır: homojen ortamda yer değiştirme ve farklı iki ortam içinde yer değiştirme Homojen ortamda, canlılar yalnız havada (uçma), suda (yüzme), toprağın İçinde (kazma) hareket ederler; farklı kıvamda İki ortamda ise havada-yerde (yürüme, sıçrama, sürünme, tırmanma, vb), havada-suda (yüzme ve su yüzeyinde yürüme), suda-yerde (sürünme ya da suyun dibinde yürüme) hareket ederler

Bütün bu hareket biçimlerinin ortak bir özelliği vardır: arkaya yönelik aşırı basınç ya da daha ender olarak canlının kendini öne doğru çekmesi gibi çok enerji gerektiren hareketlere dayanır Tümü, bedenin arka arkaya biçim değiştirmesine yol açar, İkinci hareket yönteminde bundan başka, canlının, kendini öne doğru çektiği yüzey ya da sıvının üstünde geçici olarak bir yere tutunması ya da asılması gerekir

Yoğunluğun değişmesi nedeniyle deniz hayvanlarının yaptığı dikey hidrostatik hareketleri ayrıca incelemek daha doğru olur, çünkü canlılar bu hareketleri, mekanik enerji yerine kimyasal enerji (yağ ya da gaz yapımı) kullanarak yaparlar Ayrıca, genellikle bitkilere özgü olan edilgin hareketler ( - Bazı hareket dilleri doğal dillerle aynı göstergesel yapıdadır çünkü bu diller, önceden varolan bir dil durumuna göre, bu dillerin modeline dayanarak, bilinçli olarak kurulmuştur: örneğin sağırdilslzlerln daktilolojik abecesinin ya da kol hareketleriyle iletilen mors abecesinin durumu böyledir Burada sözkonusu olan yazım-sal bir kopyadır, ikinci derecede dilin yerine geçen bir koddur: hareket kodundaki her birimin göstereni bir hareket, gösterileni de bir grafemdir Yani bir başka kodun göstereninin bir öğesidir: yazılı dil; bu grafemln göstereni bir grafik biçimdir ve gösterilen de bir sesblrlmdir, yani üçüncü bir kodun, konuşma dilinin öğesidir

Birçok durumda, gösteren nitelikli hareket, bir sözcükle değil, gerçekleşmiş bir dilsel sözceyle (örneğin bir cümleyle) eşdeğerlidir Bir biçimbirlmle eşdeğerlillğiy-se sözkonusu değildir; doğal dillerin tersine hareket dilinde birinci eklemlilik yoktur; elin belli bir hareketi "Buraya gel" anlamındadır Ancak anlam hareketin bütününden çıkar, "gelmek" "emir kipi", "2 tekil kişi" biçlmblrimlerlni ayrıştırma olanağı yoktur O halde, "hareketlerle konuşmak," sözcüklere bölünemeyen cümlelerle konuşmaktır denilebilir Ancak, hareket dillerinin sözcük ve biçlmbirlmlerl kullanmaması bu dilin tüm ayrık birimlerden yoksun olduğu anlamına gelmez Gerçekten de, hareket dillerinde, bu dillere özgü sayılabllen birimler vardır, bunlar gerek tam hareketler düzeyinde, gerekse hareketi oluşturan öğeler düzeyinde değiştirlm işlemiyle ayrılabilir

Tam hareketler sözce özelliği taşır yani belli branda özerk ve yeterli iletişim birimleridir: örneğin toplumumuzda gösterileni (anlamı) "olumluluk" (ya da kabul etme) göstereni baş sallama olan bir hareket vardır; buna karşılık bir başka hareketin gösterileni "olumsuzluk" (ya da red) ve göstereni başın yatay bir eksende sallanmasıdır (Bununla birlikte, başka kültürlerde bu anlam ilişkisinin tersine döndüğünü unutmamak gerekir) Günlük yaşamda hareketin somut gerçek-leşlmi sırasında konuşucu, gösteren özün belirgin özelliği olan başın "dikey" (ya da yatay) hareketine kişisel değişkeler ekler Bu değişkeler "evet"le "hayır"ı karıştırmadıkları sürece gösteren tözü etkilemez Sesbllimden aktarılan değiştirlm yöntemi, belirgini belirgin olmayandan ayırt etme olanağı verir; ancak bu değiştlrim işlemi, bir sistem oluşturan hareket kümesinde yer almalıdır, yani anlamlarını birbirlerine göre alan ve aynı halk tarafından, aynı çağda kullanılan hareketler olmalıdır

Bağımsız durumda görülmeyen ancak birleşimlerlyle tam hareketin anlamını ayırt etmeye olanak veren ayırıcı öğeler düzeyinde hareket dili ayrıca değiştlrim işlemiyle ayrıştırılabilen birimler içerir Sosyokültürel bir selamlaşma sisteminde, bir noktada anlatılan kavramın (göstergenin) dönüşümü anlatan İşaretin (gösterilenin) de kısmen dönüşümüne yol açıyorsa, değiştirlm göstergenin kimi öğelerini birbirine bağlar; örneğin izcilerin selam hareketi küçük bir dizge oluşturur: yavrukurt iki parmağını, izci ise üç parmağını kaldırarak selamlar; her iki durumda bu hareket, başka öğeler de İçerir (omuz hizasına götürülen elin konumu, vb) Yavrukurtun hareketi "yavrukurt" anlamına gelmez, ancak "yavrukurt olarak selamlıyorum" demektir (izci için de aynı durum sözkonu-sudur); yukarı kaldırılan parmak sayısı İse hareketin göstereninin bir parçasından başka bir şey değildir ve "yavrukurt" (ya da izci) anlamı da hareketin gösterileninin bir parçasıdır: hareketin kısmi bir dönüşümü anlamın da kısmi olarak dönüşümüne yol açar; bu da hareketin parçalarının da bir anlamı olduğunu ve hareketten daha küçük hareket birimlerinin var olduğunu gösterir
Hareketler türlerine göre çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilir Bu sınıflamalardan biri, hareketlerin az ya da çok doğal (ya da yapay) özelliğine dayanır ve betimle-ylci, doğal (bir eşyanın uzunluğunu göstermek İçin elin iki yana açılması, bir şeyin parmakla gösterilmesi) anlatımsal hareketlerle (hoşgeldin demek için kolların iki yana açılması) ve simgeci hareketlerle (örneğin asker selamı, ya da nanik) bir karşıtlık oluşturur; bunlar en kalıplaşmış hareketlerdir Roman Jakobson, C S Pierce'in çalışmalarından kalkarak göstergeye dayanan bir başka sınıflama önermiştir Buna göre R Jakobson, aşağı yukarı önceki sınıflandırmanın yapay ya da simgesel hareketlerine denk düşen simgesel hareketler, anlatılan gerçekle bir benzerliğin görülebileceği ¡konik hareketler (bir durumu taklit eden anlatımsal hareket) ve bir hareketle aktardığı gerçeğin yakınlığına dayanan belirti hareketler arasında karşıtlık öngörür

—Fizyol Canlılar âleminde, bütün organizma ya da yalnızca bir organ, bir hücre ve hücre içindeki organitler hareket eder

• Hayvanlar âleminde hareket (bükülme, açılma, yaklaştırma, uzaklaştırma ya da kol ve bacağın bir bölümünü, başı, gözleri, döndürme) kaslarla sağlanır Derinin hemen altında bulunan deri kasları ve bmurgalılarda, kemiklere bağlı olan iskelet kasları genellikle çizgili kastır; bu tür kaslar, kimisi refleks, kimisi istemli olan ya da karmaşık bir mekanizmaya dayanan hızlı tepkiler verir, içorgan kasları düz kastır ve genellikle çizgili kasları yöneten merkezlerden farklı sinir merkezlerince yönetilen yavaş ve hep bir düze hareketler sağlar; özellikle sindirim borusunda görülen sığamsal hareketleri* doğurur

Bazı protlstlerln (amipler) ve insan kanındaki akyuvarlar gibi dolaşan hücrelerin hareketleri yalancıayakların çıkarılmasıyla sağlanır; bunların hareketini başka birçok etmenin yanı sıra geçişme basıncı değişikliği, elektriksel kutuplaşma, ad-sorpsiyon, yüzey gerilimi, vb belirler

Kamçılı hücreler (protistlerin birçoğu, spermatozoitler; nefrldyumların flama hücreleri, vb) ile kirpikli hücreler (kirpikli pro-tistler, solunum yollarının kirpikli epitelyumu), bir ucu hücrenin içine gömülü öbür ucu dışa dönük organitler sayesinde hareket eder; bu organitler bazen hücrenin ölçülemeyecek kadar hızlı hareket etmesini sağlar

• Hücrenin içinde, özellikle ışığın etkisiyle, sitoplazma hareketleri (çevreleme) meydana gelir Hücre zarının esnek olmadığı durumlarda bile (bitki hücresi) görülen bu olay, kloroplastları harekete geçirir Hücre bölünmesi de, mltoz sırasında oluşan bazı hareketlere bağlıdır

—Havc Hava akrobasisinde kumandasız ve kumandalı olmak üzere İki tür hareket vardır, ilk türde pilot uçağını belirli bir andan sonra, yalnız dış kuvvetlerin etkisiyle istenilen hareketi yapacak konuma getirir Kumandalı harekette İse uçağı sürekli olarak pilot yönlendirir; konumunu lövye ve yön pedalıyla denetim altında tutar Ağır tono gibi yavaş hareketler genellikle kumandalıdır Hız yitiminde yapılan tüm hareketler ise (örneğin dikey dengesizlik ya da dönüşte kanat üstünde kayma) ku-mandasızdır Vril* kumandasız ya da kumandalı yapılabilir ve iki farklı akrobasi türünü oluşturur