Maddelerin İç Yapısına Yolculuk Hakkında Kimya Dersi Konu Anlatımı İçerik Özet

MADDENİN İÇ YAPISINA YOLCULUK

Boşlukta yer kaplayan,kütlesi ve hacmi olan her şey madde dir

Madde dünya üzerinde daima bu üç fiziksel hâlde bulunur KATI – SIVI – GAZ

Katılar: Katılar, belirli şekil ve hacme sahiptirÖrnek : tebeşir,kalem,tahta

Sıvılar: Sıvılar belirli hacme sahip olmalarına karşın, belirli şekilleri yoktur Bulundukları kabın şeklini alırlarÖrnek Su ,cıva,alkol,yağ

Gazlar: Gazlar ise bunların tam aksine ne belirti hacme ne de belirli şekle sahiptir Gazlar bulundukları kabın hacmini alırlarÖrnek : Hidrojen,oksijen,azot gazları

Öz Kütle: Birim hacimdeki madde miktarıdır (d) ile gösterilir

Öz kütle(yoğunluk)=kütle / hacim d = m dir

m=kütle(gram olacak ) V=hacim(cm³ olacak)dir V

► Fiziksel değişme: Maddelerin şeklinde,boyutunda,görünümünde veya halinde meydana gelen değişmelerdirFiziksel değişmeler maddenin özünü değiştirmezbuzun erimesi,elektrik tellerinin yazın genleşmesi,camın parçalanması,yağmurun oluşması

► Kimyasal değişme: Maddenin yapısını ve özelliklerini değiştiren değişmelere denirSütün ekşimesi,kağıdın yanması,demirin paslanması,elmanın çürümesi,suyun bileşenlerine ayrılması,yoğurdun oluşması

Birden fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle oluşturulan madde topluluğuna karışım denir

► Karışımların özellikleri

1) Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler(Tuz-şeker)

2) Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yokturİstenildiği oranda karıştırılabilirler(1 bardak su 1 kaşık şeker istersek 2 kaşık şeker )

3) Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir( Az tuzlu su çok tuzlu sudan daha çabuk kaynar)

4) Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur( Kum-demir tozu )

5) Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılırlar(1 bardak su ile 1 bardak yağı aynı kaba dökersek karışım olur)

Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılırlar

► Homojen karışımlar: Her tarafında aynı özelliği gösteren,tek bir madde gibi davranan karışımlara denirHomojen karışımlara genel olarak çözeltiler de denir

Tuzlu su,hava,kolonya,24 ayar altın örnektirMetallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir

Bakır+çinko= pirinç Kurşun+kalay= lehim Bakır+kalay=tunç

Altın+bakır=bilezik alaşımı Krom+nikel+karbon+demir=çelik

Bir çözeltide çözünen(tuz gibi) ve çözücü(su gibi) olmak üzere iki madde vardır Örneğin; şekerli suda şeker çözünen,su çözücüdür

Bir çözeltide çözücü fazla çözen az ise buna seyreltik çözelti,çözücü az çözünen fazla ise buna da derişik çözelti denir

► Heterojen karışımlar:Her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlara denir Heterojen karışımlar süspansiyon ve emülsiyon olarak iki özel durumu vardır:

Süspansiyon (katı-sıvı karışımı) :su-kum,su-tebeşir tozu

Emülsiyon(sıvı-sıvı karışımı) :su-zeytin yağı,su-benzin karışımı,süt içindeki yağ damlacıkları da birer emülsiyondur

Karışımların Ayırma Yöntemleri

1Süzme: Katı-sıvı karışımların ayrılması için kullanılırKum ve su,çay,süt

2Mıknatıslanma: Mıknatıstan etkilenen maddeyi etkilenmeyenden ayrılması için kullanılırDemir tozu talaş gibi

3Öz kütle(yoğunluk ): Katı-sıvı,sıvı-sıvı karışımların ayrılması için kullanılır Zeytinyağı su,su-saman gibi

4Çözünürlük: Çözünürlükleri farklı katı maddelerin sıvı içinde ayrılması için kullanılırNaftalin ve tuz suya atılırsa

5Buharlaştırma: Çözünmüş katı,sıvı karışımların ayrılması için kullanılırŞeker-su

6Damıtma: Kaynama noktaları faklı sıvıları birbirinden ayırmak için kullanılırSaf su elde etmede,petrol ürünleri üretiminde,alkol ve bitkisel yağ üretiminde kullanılan bir yöntemdirHam petrol damıtılarak benzin,mazot,gaz yağı ,asfalt,fuel-oil elde edilir

7Eleme: Büyüklükleri farklı katı maddelerin ayrılmasında kullanılırkumu çakıldan ayırmada kullanılır

Saf maddeler,bileşikler ve elementler diye ikiye ayrılır

Tek cins atomdan yapılmış maddeye element denir Elementler kendisinden başka maddeye ayrılmazlar Maddenin tüm özelliklerini gösteren en küçük parça atom dur

Bileşikler: Farklı cins atomların birleşerek oluşturdukları yeni maddeye bileşik madde denirÖrneğin: 2Hidrojen + Oksijen = Su reaksiyonuna göre iki element birleşmiş bir bileşik madde (su) oluşmuştur Bileşiklerin bütün özelliğini taşıyan en küçük parçasına molekül denir

Element molekülü(O2,H2,N2 gibi) ve bileşik molekülü(H2O,NH3 gibi)diye ikiye ayrılır

Bileşiklerin özellikleri:

1)Bileşiğin özelliği,kendisini oluşturan elementlerin özelliklerine benzemez

Fe + S FeS

Demir Kükürt Demir sülfür

Mıknatıs çeker Su içinde yüzer Mıknatıs çekmez,su içinde yüzmez

2)Bileşiği oluşturan maddelerin kütleleri arasında belirli bir sabit oran vardır

Ca + 1/2 O2 Cao

40 g 16 g 56 g

Ca/O =40/16=5/2 dir

3)Belirli bir erime,kaynama noktaları ve öz kütleleri vardır

4)Bileşik,kendisini oluşturan elementlerin sembolleriyle gösterilir Bileşiğin formülü elementlerin sayısını ve cinsini belirler

5)Bileşikler kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılabilirler

Element ile Bileşik Arasındaki Farklar

1)Element aynı cins atomlardan,bileşik farklı cins atomlardan oluşur

2)Element,kendinden daha basit maddelere ayrılamazBileşik,kendini oluşturan elementlere ayrılabilir

3)Elementleri sembollerle,bileşikleri formüllerle gösteririz

Bileşikler,ısı ve elektrik enerjisi ile kendisini oluşturan maddelere ayrıştırılabilirler

Bir elementin bütün özelliklerini taşıyan en küçük parçasına atom denirAtomların içindeki parçacıklara atom altı parçacıklar denirAtom proton,nötron ve elektron denilen taneciklerden oluşmuştur

Proton (p) :Atomun çekirdeğinde bulunur(+) Elektrik yüküyle yüklüdür

Nötron (n) :Atomun çekirdeğinde bulunurYüksüzdür

Elektron (e) :Atom çekirdeğinin etrafında belli yörüngelerde (enerji seviyelerinde)hareket eden taneciklerdir

(-)Elektrikle yüklüdürElektronun kütlesi protonun kütlesinin 1/1840 ‘ı kadardır

Bir atomdaki proton sayısına atom numarası (Z) denir

Proton sayısı = Atom numarası

Bir atomdaki proton sayısı ile nötron sayısının toplamına kütle numarası (A) denir

Proton sayısı + Nötron sayısı = Kütle numarası

İyon : (+) ya da (-) yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir

Nötr(yüksüz)atom : Elektrik yüküne sahip olmayan atomlara denirNötr atomlarda proton sayısı elektron sayısına eşittirProton sayısı=Elektron sayısı

• Yüksüz (nötr) bir atom elektron verirse (+) yüklü iyon oluşurBuna Katyon denir

• Yüksüz (nötr) bir atom elektron alırsa (-) yüklü iyon oluşurBuna Anyon denir

• Bir atom iyon haline geldiğinde kimyasal özellikleri ve elektron sayısı değişir

• İyon yükü atomun sembolünün sağ üst köşesine yazılırX+ ,Y-2 gibi

Örnek : 11Na atomunun elektronlarının yörüngelere dağılımı şöyledir:

11 Na : 2e- 8e- 1e-

11 Na atomu son yörüngesindeki 1 elektronu verirse Na+ iyonu oluşur

► İZOTOP ATOM : Atom numaraları aynı, nötron sayıları farklı (ya da kütle numaraları farklı) olan atomlara izotop atom denir

* İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır

• İzotop iyonlarda elektron sayıları farklı ise kimyasal özellikleri de farklıdır

Örnek;

Element

Elektron

sayısı

Nötron sayısı

K+2

18

21

L+3

13

12

M-2

12

13

N

20

22

Tabloda verilen K, L, M ve N harfleriyle gösterilen elementlerden hangileri birbirinin izotopudur (1992 - FL)

A L-M B K-N

C K-M D L-N

PERİYODİK CETVEL

Elementlerin kimyasal özelliklerine göre gruplar ve periyotlar halinde dizildiği tabloya “Periyodik cetvel veya periyodik tablo denir

Periyodik cetvel atom numaralarına göre hazırlanmıştır Düşey sütunlara grup,yatay sütunlara periyot denir

Atomların en dış kabuğundaki elektron sayısına “ değerlik elektronu “ denir

Değerlik elektronu 3 ve daha az olan elementler metal,4 ve daha büyük olanlar ametal, 8 olanlar ise soy gazdır

Tabiatta atomlar sürekli olarak karalı halde bulunmak isterler Bunu da elektron alarak veya elektron vererek sağlarlar Hidrojen dış enerji kabuğunu 2elektrona tamamlamak ister bu kurala DUBLET kuralı denir Diğer atomlar ise dış enerji seviyelerindeki elektron sayılarını 8’e tamamlamak ister bu kurala da OKTET kuralı denir

Element Sembolü PERİYOTLARDA SOLDAN SAĞA GİDİLDİKÇE

GRUPLARDA YUKARIDAN AŞAĞIYA İNİLDİKÇE

Hidrojen

H

* Atom numarası artar

• Atom numarası artar

Oksijen

O

• Kütle numarası artar

• Kütle numarası artar

Karbon

C

• Elektron verme eğilimi azalır

• Elektron verme eğilimi artar

Azot

N

• Metalik özellik azalır

• Metalik özellik artar

Bakır

Cu

* Ametalik özellik artar

• Ametalik özellik azalır

Çinko

Zn

• Değerlik elektron sayısı artar

• Değerlik elektron sayısı değişmez

Kalay

Sn

Kurşun

Pb

Demir

Fe

Sodyum -

Na

Kükürt

S

Altın

Au

Metallerin özellikleri :

1 Yüzeyleri parlaktır Işığı yansıtırlar

2 Isı ve elektriği iyi iletirler

3 Esnektirler Tel ve levha haline gelebilirler

4 Oda koşullarında (25 °C sıcaklık ve 1 atm basınç) katı halde bulunurlar (Cıva sıvı haldedir)

5 Ametallerle iyonik yapılı bileşikler oluştururlar

6 Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar Ancak alaşım oluştururlar (Cu+Zn=pirinç, Pb+Sn=lehim, Cu+Sn=tunç(bronz), Cr+Ni+Fe=paslanmaz çelik, Au+Cu=düşük kaliteli altın)

7 Erime ve kaynama noktaları yüksektir

8 Son yörüngelerinde 1,2,3 elektron bulundururlar Elektron vererek reaksiyonlara girdiklerinden bileşiklerinde (+) değerlik kazanırlar

9 Tek atomlu molekül halinde bulunurlar

10 Canlıların yapısında çok az bulunurlar

Ametallerin özellikleri :

1 Yüzeyleri mattır Işığı kırar veya geçirirler

2 Isı ve elektriği iletmezler (Grafit hariç)

3 Kırılgandırlar Tel ve levha haline gelemezler

4 Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar

5 Metallerle iyonik yapılı bileşikler oluştururlar

6 Kendi aralarında kovalent yapılı bileşikler oluştururlar

7 Erime ve kaynama noktaları düşüktür

8 Son yörüngelerinde 4,5,6,7 elektron bulundururlar Elektron alarak veya ortaklaşa kullanarak reaksiyonlara girdiklerinden (+) ve (-) değerlik alabilirler

9 İki atomlu molekül halinde bulunurlar

10 Canlıların yapısında çok miktarda bulunur

Soy gazların özellikleri :

1 Saydamdırlar Işığı geçirirler

2 Isı ve elektriği iletmezler

3 Oda koşullarında gaz halinde bulunurlar

4 Reaksiyona girmezler Dolayısıyla bileşik oluşturmazlar

5 Erime ve kaynama noktaları oldukça düşüktür

6 Son yörüngelerinde 8 elektron bulundururlar Kararlı yapıya sahiptirler(He 2 elektronludur)Tek atomlu molekül halinde bulunurlar