Canlılardaki İnorganik Bileşikler Hakkıında Biyoloji Dersi Konu Anlatımı

CANLILARDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER

Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için gerekli olan mineral, tuz,su gibi inorganik molekülleri dışarıdan alırlar Canlıların dışardan aldıkları bu moleküllere inorganik bileşik denir Bu bileşikler ;

1-Su

2-Asit – Baz ve Tuzlar

3-Minerallerdir

1-SU

Vücudumuzun en önemli maddelerinden biridir Genel olarak organizmaların vücutlarının %70’i sudur Su oranı dokulara ve canlıya göre değişir Örneğin; insanda su yüzdesi kemikte %20 beyin hücrelerinde %85’tir Bütün hücreler bir sulu çözeltide bulunur Canlı vücudunda su birçok işleve sahiptir Suyun en önemli grevi ise fotosentezle besin yapımıdır

CO2 + H2O Besin + O2

SUYUN ÖNEMİ

Kimyasal tepkimelerde iyi bir çözücüdür

Madde taşınmasını sağlar (Kanın %90’ı sudur)

Metabolizma olaylarını hızlandırır Enzimler sulu ortamlarda etkindirler

Vücut için zararlı olan artık maddelerin seyreltilmesi ve vücuttan atılmasını sağlar

Besinlerin sindiriminde parçalayıcı görev yapar

Vücut ısısını düzenlemede faydalı olur

Yağlayıcı olarak da suyun öneli özelliği vardır Organların birbirine sürtünerek aşınmasını sıvı ortam önler Kemiklerin eklem yerlerindeki sıvı ortamda su vardır

Suyun katısı sıvısından daha az yoğunluktadır Bu nedenle suda yaşam mümkündür

2-ASİT – BAZ VE TUZLAR

ASİTLER

Suda çözününce Hidrojen ( H ) çıkaran bileşiklerdir Turnusol kağıdını maviden kırmızıya çevirirlertatları ekşidir

HCL (hidroklorik asit) , H2 SO4 (sülfürik asit) inorganik asitlerdir

BAZLAR

Suda çözününce (OH) iyonu çıkaran bileşiklerdir Turnusol kağıdını maviye çevirirler

NaOH (sodyum hidroksit) ve KOH (potasyum hidroksit) inorganik bazlardır

Bir sıvının asitlik ve bazlık derecesi pH terimi ile ifade edilir pH, hidrojen iyon konsantrasyonunun eksi logaritmasıdır Bir çözeltinin H iyon yoğunluğu ile OH iyonu yoğunluğu eşit ise çözelti nötrdür ve pH derecesi 7’dir pH derecesi 7 den küçük olan çözeltiler asit (0-7) , pH derecesi 7 den büyük olan çözeltiler baziktir (7-14) Biyokimyasal tepkimelerin gerçekleşebilmesi için ortam pH değerinin belli sınırlar içinde tutulması gerekir

Kuvvetli asit Nötr Kuvvetli baz

Asitlik artar Bazlık artar

ASİT VE BAZLARIN ÖNEMİ

Canlıda gerçekleşen reaksiyonların yürütücüsü enzimler belirli bir pH derecelerinde etkinlik gösterirler pH derecesindeki en küçük değişiklik büyük olumsuzluklar yaratabilir Bu sebeple pH derecesinin sabit kalması gerekir Bunun için insanda özel yapılar bulunur

Asitlerle bazların birleşmesinden tuzlar oluşur

TUZLAR

HCI + NaOH NaCI + H2O ile gösterilir

TUZLARIN ÖNEMİ

İnorganik tuzlar hücreyle çevresi arasındaki su alış verişinde önemli rol oynar Eğer hücre içinde tuz oranı yüksekse hücreye su girer Hücre dışındaki tuz oranı yüksekse hücre su kaybeder

3-MİNERALLER

Vücudumuzun kendi kendine oluşturamadığı su ve besinler yoluyla aldığımız inorganik tuzlardır Bunlar vücutta ya tuz halinde bulunur ya da organik maddelerin (yağ, protein, karbonhidrat vb) yapısına katılır Mineraller sağlıklı yaşam için gereklidir Onlar olmadan vücut yaşaması için gerekli fonksiyonları sağlıklı bir şekilde sürdüremez Sağlığımız için çok önemli olan 15'ten fazla mineral vardır Bunlardan bazıları ;

KALSİYUM :

Sağlıklı vücut yapısı için gerekli önemli minerallerden biridir Bu mineral büyük oranda vücudumuzdaki kemiklerde bulunur Eksikliği yüksek oranlara vardığında diş ve sırtta ağrılar,kemiklerde zayıflama, çatlama ve kolay kırılma görülür Vücuttaki kalsiyum miktarı sadece kemikler için önemli değildir Aynı zamanda vücuttaki bütün fonksiyonlarda görev alır

Özellikle vücuttaki demirin kullanımı ve alınan gıdaların hücre zarından geçebilmesi için gerekli olan bir mineraldir Stres,egzersiz yetersizliği,aspirin,mineral yağ,fazla yağ alımı ve diğer faktörler nedeniyle vücuttaki kalsiyum miktarı azalır

BAKIR :

Karaciğerde depolanan önemli minerallerden biridir Vücut dokusunun yeniden oluşması için gereklidir Hemoglobine bağlı demirin korunması ve C vitamininin kullanımı için gereklidir Beyin sinirlerimiz ve bağ dokusu için bakır miktarı önemlidir

KROM :

Vücuttaki basit şekerin parçalanmasında rol oynar İnsülin oluşumuna, kandaki şeker ve kolesterol düzeyinin kontrolüne yardım eder Krom; vücuttaki enzim ve hormonlar için çok önemlidir

İYOD :

Tiroid bezlerinin içeriğinde yer alır Tiroid ve tiroid kontrol mekanizmasında,zihinsel fonksiyonlarda,enerji ve kilo almada önemli bir rol oynar

DEMİR :

Vücut için gerekli esansiyel minerallerden biridir Hemoglobin (kırmızı kan hücresi),miyoglobin (kas pigmenti) ve enzim üretimi için gereklidirDemir vücutta büyümeye yardım eder,yorgunluğa karşı ve hastalıklardan korunmada kullanılır Demir özellikle kadınlar için daha önemlidir Çünkü kadınlar 1 ay içinde erkeklerin kaybettiklerinden 2 kat daha çok miktarda demir kaybederler Bugün demir kadınlarda eksikliği en çok görülen mineraldir Ayrıca demir, vücuttaki B-grubu vitaminlerinin kullanımını arttırır

MAGNEZYUM :

Sinir sisteminin ve kasların gevşemesini sağlayan mineraldir Sakinleşmeye yardımcı olduğu için " Anti-stres Minerali " olarak bilinir Magnezyum kandaki şekerin enerjiye dönüştürülmesinde önemli bir rol alır Bu hayati mineral vücudumuzun Vitamin C,kalsiyum,fosfor,sodyum ve potasyum'u daha etkili bir şekilde kullanabilmesi için gereklidir Magnezyum sağlıklı dişler ve sindirim sisteminin rahatlığı için gereklidir

MANGANEZ :

Magnezyum sinir sistemi,beyin ve kasların beslenmesi için gereklidir Vücudun tüm dokularında bulunur protein,yağ ve karbonhidratın kullanılabilir hale gelmesine yardımcı olan uyarıcı enzimleri aktive ederek çalışır Vitamin B-1 ve Kolinle birlikte çalışarak sindirime yardımcı olur Hem kadın hem de erkeklerde üreme sistemi için çok önemlidir

FOSFOR :

Sadece fizyolojik kimyasal reaksiyonlarda yer almakla kalmaz,aynı zamanda vücuttaki bütün hücrelerde bulunur Normal kemik ve diş yapısı,kalp düzeni ve normal böbrek fonksiyonları için gereklidir Vitamin D ve Kalsiyum; Fosfor'un işlevini sürdürmesine yardımcı olur

POTASYUM :

Hayati minerallerden biridir Vücuttaki potasyumun %98'i hücre duvarlarının içinde bulunur Potasyum, sodyumla birlikte vücuttaki su dengesinin sağlanmasına yardımcı olur ve gıdaların hücre içine geçişini sağlar Potasyumun önemli görevlerinden biri de sinir sistemindeki mesajları iletmesidir Beyne oksijenin gönderilmesi beyin için önemlidir Her gün bu mineral vücutta kullanılır ve tekrar yeri doldurulur Kalbimiz ve vücuttaki diğer kaslarımızın sağlıklı yapısını koruması potasyuma bağlıdır Fazla şeker,diüretikler, laksatifler,fazla tuz,alkol ve stres bu mineralle birlikte vücuttan atılır

SELENYUM :

Vitamin E ile birlikte antioksidan ve hücre koruyucusu olarak çalışır Erken yaşlanma ve dokuların oksidasyon nedeniyle zarar görmesini engeller Erkeklerin selenyuma kadınlardan daha çok ihtiyaç duydukları düşünülür Erkeklerde bulunan selenyumun yarısı üreme sisteminde bulunur Selenyum dokuların elastik özelliğinin korunması için önemlidir

SODYUM :

Bu mineral sinir ve kas fonksiyonlarının devamı için çok önemlidir Asıl görevi sıvı pompalanmasını sağlamak ve gıdaların hücre zarından geçişini sağlamaktır Bol miktarda sodyum yüksek kan basıncına katkıda bulunur

KÜKÜRT :

Sağlıklı saç,cilt ve tırnaklar için gereklidir Oksijen dengesinin muhafazasına yardımcı olur,bu da beyin fonksiyonları için çok önemlidir Sülfür aynı zamanda B-grubu vitaminlerinin işlevlerini yerine getirmesine ve karaciğerde safranın salgılanmasına yardımcı olur

ÇİNKO :

Bu esansiyel mineral vücutta her şey için gereklidir Vücudun sağlıklı bir yapıda tutulması için her şeyi harekete geçiren bir kıvılcım gibi çalışır Vücuttaki pek çok fonksiyonda görev alır RNA ve DNA oluşumu ve proteinlerin enerjiye dönüştürülmesi için çok önemlidir Vücuttaki her hücrede Çinko vardır Zihinsel fonksiyonlarda,vücudun kendi kendini iyileştirmesi ve yenilemesi gereken durumlarda,kanın stabilizasyonunda, vücuttaki alkali dengesinin muhafazasında önemli roller üstlenir Bu mineralin varlığına ihtiyaç duyan organlar; kalp,beyin ve üreme sistemidir Yemeklerin pişirilme yöntemleri,stres, alkol alımı ve diğer faktörlerle vücuttaki çinko oranı azalır

MİNERALLERİN ÖNEMİ

Birçok enzimin ve hemoglobin gibi moleküllerin yapısını oluştururlarBunlar Fe ve P gibi elementlerdir

Özelikle hücreler arası sıvının ve kanın su oranını düzenlerler

Bazı mineraller ATP, DNA ve RNA’nın yapımında rol oynar

Vücudun iyon dengesini sağlarlar

Bazı mineraller doku ve organların oluşmasında ve çalışmasında etkilidir

Mineraller çoğunlukla vitaminlerle birlikte çalışarakvitaminlerin en fazla ihtiyaç duyulan bölgeye ulaşmalarını sağlarlar

Mineraller aynı zamanda kan basıncı,kalp ritmi,kas fonksiyonları, vücuttaki sıvı dengesinin muhafazası,üreme ve daha pek çok fonksiyonda önemli rol oynarlar

MİNERAL BAKIMINDAN ZENGİN BESİNLER

Kalsiyum ; Süt, süt ürünleri , deniz ürünleri ,yumurta ,içme suyu ve koyu yeşilsebzelerde

Demir ; Et, bira mayası, baklagiller, yeşil sebzeler , kuru meyve ve pekmezde

Fosfor ; Süt , süt ürünleri ,yumurta , tahıllar, baklagiller ve kuru meyvelerde

Sodyum ; Süt, süt ürünleri , yumurta, et, yemek tuzu , ekmek, zeytin, maydanoz ve ıspanakta,

İyot ; Deniz ürünleri ve yemek tuzunda bol bulunur