Göz-Gözle İlgili Biyoloji Dersi Konu Anlatımı-Göz Ve Gözün Biyolojik Yapısı

GÖZ

Burnun her iki yanında, önde göz kapaklan ile örtülmüş kemik boşlukları olan göz çukurlan bulunur Göz çukurlan, görme organı olan gözleri ve ilişiklerini (gözyuvarını oynatan kas ve sinirler; besleyici damarlar; görme siniri; gözyaşı bezi; vb) kapsar^ ve korurlar

GÖZYUVARI

Dış tabaka

•

Arkada, bağdokusundan oluşmuş, saydamsız gözakı (sklera) ile önde saydam tabaka (kornea), gözün küre biçiminde dayanıklı kılıfını oluştururlar

Orta tabaka (uvea)

Gözün damarlı ve pigmentli tabakasıdır; 3 bölüm içerir: İris; kirpiksi cisim; damar tabaka Gözün arka bölümünün karanlık oda görevi yapmasını sağlar

Kirpiksi cisim

Arkada damar tabaka (koroyit) önde iris arasında kalan ara parçadır; gözyuvan içine doğru çıkıntı yapan bir halka biçimindedir Kirpiksi uzantıları vardır ve bir kas kapsar (kirpiksi kas)

Damar tabaka (koroyit)

Arkada görme sinirinden, önde kirpiksi cisme kadar uzanır-, ağ tabakanın besleyici zarını oluşturur

İçtabaka ya da ağ tabaka (retina)

Gözyuvarının arka çeperini oluşturan 3 zardan (gözakı, damar tabaka, ağ tabaka) en içtekidir Damar tabaka gibi, arkada görme sinirinden önde kirpiksi cisme kadar uzanır Görme sinirinin ağ tabaka düzeyinde çıkış noktası olan görme siniri diski (papilla), gözyuvarının arka kutbunda, sarı ve yuvarlak bir küçük disk biçiminde görülür Ağ tabakanın en duyarlı yeri olan san benek (macula lutea), görme siniri diskinin dış yanında yeralır Ağ tabaka (kalınlığı yaklaşık 150 mikron) 10 hücre katından (özellikle, görme hücreleri ve gangliyoner hücreler olan koniler ve çomaklar) oluşur Görme siniri, gangliyoner hücrelerin uzantılarının görme siniri diski düzeyinde biraraya gelmesiyle oluşmuştur

Billur cisim (lens)

İrisin arkasında yerleşmiş çift dışbükey mer-

çektir; kirpiksi cisim üstüne ip gibi katılan askı iplikleri tarafından oluşturulmuş aşıcı kuşakla (zonula ciliaris) yerinde tutulur

GÖRME SİNİRİ

Görme siniri diskinden (papilla) başlar; göz çukurunu aşar ve görme kanalından geçerek kafa tabanına ulaşır Sağ ve sol görme siniri, hipo-fizi taşıyan türk eyeri ya da hipofiz çukuru üstünde çaprazlaşarak göz sinirleri birleşeğini oluştururlar Görme sinirleri ağ tabakadan gelen "uyarıları beynin arka bölümüne, art kafa lobunun iç yüzündeki görme merkezine taşırlar

GÖZ KAPAKLARI

Gözyuvarının ön yüzünü kaplayarak göz çukurunun tabanını örterler Üst ve alt göz kapağı, genişliği kişiye ve ırka göre değişen göz kapağı aralığı ile birbirlerinden ayrılmışlardır Göz kapakları deriden, hareketlerini sağlayan kaslardan (gözün çevre kası ve üst göz kapağının kaldırıcı kası), iskeletlerini oluşturan tars kıkırdaklarından ve sümüksel zardan (konjonktiva) oluşurlar Kirpikler, göz kapaklarının serbest kenarında 3 ya da 4 sıra halinde dizilmiş, saçların renginde yumuşak kıllardır

GÖZ KASLARI

Göz kaslan Tenon kılıfı (ya da gözyuvarı kılıfı) ile sarılmışlardır Her gözde 6 kas vardır: 4'ü düz kas (üst, alt, dış ve iç), 2'si eğik kas (büyük eğik kas ve küçük eğik kas)

GÖZ SİNİRLERİ

Göz kaslarına giden 3 çift sinir vardır:

- dış doğru kasa giden 6 kafa sinirleri çifti;

- büyük eğik kasa giden 4 kafa sinirleri çifti;

- öteki 4 göz kasına giden 3 kafa sinirleri çift

GÖZYAŞI BEZİ

Gözyuvarının yanında, göz çukurunun ön üst ve dış bölümünde, üst göz kapağının arkasında yeralır Göz sümüksel zarı üst çıkmazının dibine açılan gözyaşı kanalları ile gözyaşı salgılar

GÖZYAŞI YOLLARI

Gözyaşının burna doğru boşalmasını sağlarlar Gözyaşı yolları, göz kapaklarının serbest kenarlarının iç bölümünde görünen gözyaşı noktaları ile bunların devamı olan ve gözyaşı kesesine açılan gözyaşı kanalcıklarından' oluşmuştur Gözyaşı kesesinden çıkan gözyaşı, burun gözyaşı-kanalı- adı verilen kemik yolu geçerek burun boşluklarına ulaşır

GÖZ ATARDAMARI

İç şahdamarmın kafa içi dallarından biridir Görme sinirinin yanında ve ona yapışık olarak görme kanalını geçer ve göz çukuruna ulaşır Birçok dal verir:

- - gözyuvarma (kirpiksi atardamarlar, ağ tabakanın merkezi atardamarı);

- gözün ilişiklerine (gözyaşı atardamarı, kas atardamarları)

GÖZ TOPLARDAMARI

Göz çukuru kapsamının bütün toplardamar kanını, göz çukuru arkasındaki kavernöz sinüse taşırGözün görme sistemi, bir cismin ağ tabaka üstünde net bir görüntüsünü sağlayan bir dizi kırıcı ortam gibi davranır Bu cismin az ya da çok uzaklaşması durumunda, yakınsak sistemin gücü de-ğişebilmelidir

GOZÜ OLUŞTURAN ÖĞELERİN

FİZYOLOJİSİ

Saydam Tabaka

V

42 diyoptrilik güçlü bir yakınsak mercek rolü oynayan saydam tabaka (kornea), gözün kırıcı aygıtının temelini oluşturur Bu görevi için iki nitelik gereklidir:

- göz kapaklarının sürekli hareketlilikleri ve gözyaşları tarafından sağlanan yüzey ıslaklığı ve kayganlığı;

- damar yokluğuna, saydam tabakayı oluşturan liflerin özel düzenine ve saydam tabakanın en uygun düzeyde sıvı kapsaması durumuna bağlı olan saydamlık

Billur cisim (lens)

Bu merceğin 16-18 diyoptrilik yakınsak gücü

vardır Bu güç, yakın görüşü sağlamak için arta rak uyum olayını gerçekleştirir Uyum olayı sun lara bağlıdır:

- bir yandan, kirpiksi kasın kasılması sonu cunda aşıcı kuşağın (zonül) askı iplerinin gevşemesine (bu gevşeme, billur cismin yüzlerinin daha eğik dolayısıyle daha yakınsak olmasını sağlar);

- öte yandan billur cismin taneciklerinin yeni bir düzenlenmeyle %kırma indisini artırmalarına

Göz hastalıklarını anlamak için, özellikle saydam tabakanın ve billur cismin oynadığı görme rolünün yanısıra gözyuvarını oluşturan değişik öğelerin ve ilişiklerinin fizyolojisini incelemek gerekir

İris

Gözbebeği refleksleri:

Dolaysız ışık refleksi:

Gözün üstüne ışık düşürüldüğünde, gözbebeğinin küçülmesidir

Dolaylı ışık refleksi:

Yalnızca bir göz üstüne ışık düşürüldüğünde öteki gözbebeğinin de küçülmesidir

Uyum refleksi:

Yakına bakma sırasında gözlerin uyum yap

tığı ve görme eksenteri birbirine yaklaştığı za man gözbebeklerinin küçülmesidir

İrisin ikili görevi

Koruyucu perde görevi:

İris, renk maddesi (pigment) sayesinde parlak ışınları önleyerek, göz kamaşmasını sınırlandırır

Diyafram görevi:

Işık refleksi, göze giren ışık miktarını ayarlar

Öte yandan, gözbebeği küçüldüğünde görüş alanının derinliğini artırır Böylece değişik düzlemlerde yeralmış cisimlerin net görülmesini sağlar

Damar tabaka

Damarlı olan ve pigment taşıyan bu zarın da 2 görevi vardır:

- ağ tabakanın koni ve çomak hücrelerinden oluşmuş ilk tabakaları için besleyici görev;

- gözün karanlık odasının çeperini oluşturarak, pigment sayesinde görme görevi

Kirpiksi Cisim

Kirpiksi kas:

Kirpiksi kas, uyum yapmada önemli rol oynar

Kirpiksi uzantıların epiteli:

Saydam sıvıyı (ön oda sıvısı; humor aqueous) salgılar Saydam sıvı, gözbebeğinden geçerek odaya ulaşır Daha sonra iris ve saydam tabaka oluşturdukları açı düzeyinde, bir süzme aygıtı rafından emilir Normalde salgılanması ve emilm arasında bir denge vardır Bu denge, normal bir göz içi basıncının korunmasını sağlar

Ağ tabaka

Işığın fizik dayanağı fotondur Fotonlar ağ ta

bakaya geldiklerinde koni ve çomak hücrelerin dik

mentlerinde bir dizi kimyasal sürece yolaçarlar

Görme hücreleri düzeyinde 3 pigment (renk mad

desi) vardır Bunlar arasında en iyi bilineni

çubuklardaki, ön maddesi A vitamini olan rodop-

sindir

Bu 3 pigment, birincil 3 rengin çözümlemesini sağlarlar (birincil renklerden gözle görülen tayfın bütün renkleri yapılabilir) Kimyasal süreçler dizisi, elektrik olaylarının ortaya çıkması ile sonuçlanır Bu elektrik olayları, görme sinirlen yardımıyla gangliyoner hücrelerin lifleri tarafından, görme yollarıyla art kafa lobu korteksine kadar yayılırlar