Birinci Dünya Savaşi Sonunda Osmanli İmparatorluğu’Nun Durumu Konu Anlatımı

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONUNDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN DURUMU

Mondros Mütarekesi(30 EKİM 1918)

Osmanlı’nın Mütarekeyi İmzalama Sebepleri:

1-Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması

2-Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi

3-Wilson Prensiplerinden cesaret alınması

4-Güney cephelerinin çökmesi

5-Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi

Mondros Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına bahriye nazırı Rauf Orbay ile; İtilaf devletleri adına İngiliz amirali Caltrop arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon Zırhlısında imzalanmıştır

MONDROS’UN BAZI ÖNEMLİ MADDELERİ VE BU MADDELERİN GİZLİ AMAÇLARI

1-Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir(7Madde)

Açıklama:

1- Mütarekenin en önemli maddesi 7 maddedir

2-Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları işgallerin hukuki dayanağı olmuştur

3-İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır

4-Bu madde Osmanlı ülkesini işgale açık hale getirip ülke bütünlüğünü bozmuştur

2-Doğu Anadolu’da altı ilde (vilayet-i sitte: Erzurum,Van, Elazığ, Sivas,Bitlis,Diyarbakır)bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir(24Madde)

Açıklama:

Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli göstergesidir

3-Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine bırakılacaktır

Açıklama:

Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşı*sında savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır Bu madde Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir

4-İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan Osmanlı askerî birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır

5-Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde kalacaktır

Açıklama:

Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır

6-Haberleşme ve Ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma devletinin denetiminde bırakılacaktır

Açıklama:

1-Böylece, işgalci devletlere karşı topyekün bir mücadelenin Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır

2-Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir

3-Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir

7-Limanlar,Toros Tünelleri,tersaneler ve demir yolları anlaşma devletlerine bırakılacak 8-Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir

Açıklama:

Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını ortadan kal-dırmış ve Osmanlı’yı ekonomik bakımdan ken-dilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır

9-Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır

Açıklama:

Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti

10-Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir

11-Batum işgal edilecektir

Açıklama:

İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir

Mondros Mütarekesinin Önemi:

1-Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur

2-Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir

3-Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır

4-Milli cemiyetler kurulmuştur

5-Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

ABD Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson IDünya Savaşı sonrasında yapılacak barışın esaslarını yayınladığı on dört ilke ile açıklamış, İtilaf devletleri de ABD’yi yanlarında tutmak istediklerinden dolayı bu ilkeleri kabul ettiklerini bildirmişlerdir

ABD başkanı Wilson, savaştan sonra barışın devam etmesini bir daha böyle büyük savaşların çıkmamasını istiyordu

1-Galip devletler yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak

2-Devletlerarası antlaşmalarda açık diplomasi esası uygulanacak

3-Karasuları dışındaki denizlerde tam serbestlik sağlanacak

4-Uluslar arası ekonomik engeller kaldırılacak ve devletlerarasında eşitlik sağlanacak

5-Silahlanmanın azaltılması yolunda karşılıklı güvenceler verilecektir

6-Rusya, Belçika, Romanya, İtalya,Sırbistan,Karadağ ve Romanya’nın sınırları tekrar saptanacak

7-Devletlerarası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözecek uluslararası bir örgüt kurulacak

8-Boğazlar bütün ulusların ticaret gemilerine açık olacak

9-Osmanlı İmparatorluğu’nda Türklerin oturduğu bölgelerin egemenliği sağlanacak; diğer bölgelerdeki uluslara da kendilerini geliştirme hakkı verilecektir

10-Alses Loren Fransa’ya geri verilecektir

Wilson Prensiplerinin Önemi:

1-İttifak grubu mütareke imzalama konusunda ce-saretlendi(Savaşın bitişi hızlandı)

2-Çok uluslu imparatorlukların parçalanması ön görüldü

3-Wilson ilkeleri itilaf devletlerinin çıkarlarına ters düşmüştür Bu nedenle kabullenmiş gibi göründükleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda yorumlamışlardır İttifak devletleri ise bu ilkeleri barışın anahtarı olarak görüp benimsemişlerdir

4-Savaştan sonra prensiplerine uyulmadığını gören ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekildi

5-İmzalanan antlaşmalarda prensiplere uyulmadı

6-Kurtuluş Savaşı ve II Dünya Savaşının çıkması Wilson Prensiplerinin amacına ulaşmadığını gösterir

Paris Konferansı (18 Ocak 1919)

İtilaf Devletleri yenilen devletlerle imzalanacak barış antlaşmalarının şartlarını tespit etmek ve bozulan dengeleri kendi lehlerine kurmak için Paris’te bir barış konferansı toplamıştır Bu konferansa 32 Devlet katılmıştır Konferans İngiltere ve Fransa’nın etkisi altında kalmıştır Paris’te ilk olarak Milletler Cemiyetinin kurulması kararlaştırılmıştır

Ancak ABD diğer konularla fazla ilgilenmemiş ve infirat (yalnızlık) politikasına geri dönmüştür

İZMİR’İN İŞGALİ

15 MAYIS 1919

İşgalin Önemi:

1-Kuva-yı Milliye ortaya çıkmaya başladı

2-Milli bilinç uyandı

3-Halkı Milli Mücadele için örgütlemek kolaylaştı

4-Mitingler düzenlendi

5-Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu

6-Halk, işgalcilere güvenilemeyeceğini anladı

B-İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)

Yunanlılar Paris Konferansına verdirttikleri karar doğrultusunda İzmir’i işgal etmişlerdir

İtaiyan Ressam Pisani’nin İzmir’in İşgalini Anlatan Bir resmi

Pisani’nin İzmir’in İşgal Edilişini Anlatan Diğer Resmi

C-Amiral Bristol Raporu:

İzmir’in işgali dünya kamuoyunda büyük bir yankı ve kınamaya sebep olunca; olayın sorumlusu durumunda olan İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye Amiral Bristol önderliğinde bir rapor heyeti göndermişlerdir

Bristol Raporunun İçeriği:

1-Bölgedeki olayların sorumlusu Türkler değil; Rumlardır

2-Bölgede Türkler çoğunluktadır

3-Yunanlıların bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir Bölgenin güvenliğini sağlamaya yönelik değildir

4-Bölgeden Yunanlılar çekilerek; bölgeye İtilaf devletlerinin güvenlik birlikleri yerleşmelidir

Bristol Raporunun Önemi:

1-Yunanlıların Paris Konferansına sahte rapor verdiği ortaya çıkmıştır

2-Yunan işgalinin niteliği dünyaya duyurulmuştur

3-İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir

4-İlk defa uluslararası bir belge Türk Milli Mücadelesinin haklılığını göstermiştir

MEMLEKETİN İÇ DURUMU VE CEMİYETLER

ZARARLI CEMİYETLER

AZINLIKLARIN KURDUĞU CEMİYETLER

1-MAVRİ MİRA

2-Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı ve Ege’de ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Batı Anadolu ve Trakya’yı Yunanistan’a katmayı amaçlıyordu (megale idea)

Özellikleri:

1-Fener Rum patrikhanesi tarafından kuruldu

2-Pontus Rum Cemiyeti:

Özellikleri:

Açıklama: MÖ281’de kurulan Pontus Devleti’ni MS 63’de Romalılar yıktı 1204’de tekrar kurulan Pontus Devleti’ni 1461’de Fatih yıktı

1-1904’de Merzifon’da Amerikan kolejinde kuruldu

2-Batum’dan Sinop’a kadar uzanan ve merkezi Samsun veya Trabzon olabilecek bir Rum devleti kurmayı amaçlıyordu

3-Kardos Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Bu cemiyet Rum göçmenlerine yardımcı olmak görüntüsü altında Pontus Cemiyetine yardımcı oluyordu

4-Etnik-i Eterya Özellikleri:

1-Bu cemiyet bağım-sız Yunanistan’ı oluş-turmak için 1814 yılında Filiki Eterya adıyla kurulmuştur

2-I Dünya Savaşından sonra ise Yunanistan’ı büyütmek ve Bizans Devletini kurmak için çalıştı

5-Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri

Özellikleri:

1-Doğu Anadolu toprakları, Çukurova toprakları ve Kara Deniz bölgesinin bir kısmını Ermenistan’a katmak için çalıştılar

6-Makabi-Alyans İsrailit Cemiyetleri:

Özellikleri:

1-Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır

2-Ekonomik çıkarlarının korunması ön planda olmuştur

7-Rum-Ermeni Birlik Komitesi:

Özellikleri:

1-Rum ve Ermeni cemiyetleri arasındaki koordinasyonu sağladı

Azınlık Cemiyetlerinin Özellikleri:

1-Wilson Prensiplerinden ilham aldılar

2-Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun zemin oluşturdu

3-Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler tarafından kullanıldılar

4-Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler

5-İşgal devletlerinden yardım gördüler

6-Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler

ZARARLI CEMİYETLER

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER

1-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Kurtuluşun padişahın emirlerine bağlı kalmakla mümkün olacağını savunmuştur

2-Teali İslam Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Kurtuluşun halifenin emirlerine ve İslam’ın prensiplerine uymakla mümkün olacağını savunmuştur

3-İngiliz Muhipleri Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Kurtuluşun İngilizlerin himayesi ile mümkün olacağına inanıyordu

2-Bu cemiyet hükümet tarafından da desteklenmiştir

4-Wilson Prensipleri Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Bu cemiyetin taraftarları Wilson ilkelerinden ilham almıştır

2-Kurtuluşun ABD mandasına girmekle mümkün olacağına inanmışlardır

5-Kürt Teali Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Bu cemiyetin taraftarları Wilson Prensiplerine da-yanarak; halifeye bağlı olarak bir Kürt devleti kurmayı planlamışlardır

6-Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

Özellikleri:

1-1911 yılında İttihat ve Terakki Partisine karşı kuruldu

2-1918’den itibaren yönetimde etkili olmaya başladı

3-Anadolu hareketini İttihatçıların hareketi olarak gören parti Kurtuluş Savaşına karşı gelişin liderliğini üstlendi

Milli Varlığa Düşman Cemiyetlerin Genel Özellikleri

1-Müslümanlar tarafından kurulmuşlardır

2-İşgallerin kolaylaşmasına neden olmuşlardır

3-Saltanat ve hilafet yanlısıdırlar

MİLLİ (YARARLI) CEMİYETLER

1-Trakya Paşaeli Cemiyeti:

Özellikleri:

3-Bu cemiyet Osmanlı Devleti’nin yıkılması halinde Trakya’da bir cumhuriyet kurmayı planlamaktadır

4-Edirne Kongresini düzenlemiştir

1-Mavri Mira Cemiyetinin Trakya’ya yönelik olarak yürüttüğü bölücü faaliyetlere karşı kurulmuştur

2-İstanbul ve boğazların işgal edilmesi bu cemiyetle Anadolu’nun bağlantısını kesmiştir

3-İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: Özellikleri:

1-Ege Bölgesinde Yunanlıların bölücü faaliyetlerine karşı çalıştı

2-2-9 Mart 1919 tarihinde İzmir’de Müdafa-i Hukuk Kongresini düzenledi

2-Redd-i İlhak Cemiyeti:

Özellikleri:

1-İzmir’in işgaline tepki olarak kuruldu

2-Balıkesir ve Ala-şehir kongrelerini düzenleyerek Ege Bölgesini örgütledi

3-Kuvay-ı Milliyeyi harekete geçire-rek silahlı direniş başlattı

5-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Orta ve Doğu Karadeniz’deki Rum ve Ermeni faaliyetlerine karşı kuruldu

2-Erzurum Kongresinin toplanmasına yardımcı ol-du

3-Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşti

4-Kilikyalılar Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Adana ve civarının Ermeni ve Fransızlara karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu

1-İstanbul’da kuruldu

2-İlk defa kuvay-ı milliye tabirini kullandı

3-Milli mücadele için birleşmeyi savundu

4-Genelde basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindi

5-16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaliyle bu cemiyet dağıldı

6-Milli Kongre Cemiyeti:

Özellikleri:

7-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

Özellikleri:

1-Doğu Anadolu’nun Ermenilere karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu

2-XV kolordunun Erzurum’da dağılmamış halde olması bu cemiyeti daha da etkin hale getirdi

3-Erzurum Kongresini düzenledi

4-Le Pays gazetesini çıkardı

5-Cemiyet; Türkleri azınlıklara göre daha güçlü tutmak için şu kararları aldı:

a-İşgallere karşı direnilecektir

b-Basın yayın yoluyla propaganda yapılacaktır

c-Bölge dışına göç edilmeyecektir

d-Bilim, iktisat ve din teşkilatları kurulacaktır

Milli Cemiyetlerin Özellikleri:

1-Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir

2-Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından, elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından dolayı İstanbul’u merkez edindiler

3-Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar

4-Halk arasında milli bilinci uyandırdılar

5-İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye çalıştılar

6-Bölgesel niteliklidirler

7-Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları en büyük eksiklikleridir

8-İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da değillerdir

9-Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden idare edilmemeleridir

10-Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır

11-Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır

12-Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir Bütünü kapsayan plan ve programları yoktur

13-Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edin*diyseler de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi başlattılar

14-Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı altında birleştiler