![]() |
Terapotik İttifak Ve İlişki |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Terapotik İttifak Ve İlişkiTerapötik ilişki ruh sağlığı çalışanının becerileri ile ilgili bir konu olmaktan ziyâde, ruh sağlığı çalışanlarının ve hastanın tutumları ve aralarındaki ilişkiyle ilgilidir ![]() ![]() • Ruh sağlığı çalışanı için hasta, hastanın iyiliği için ortaklaşa çalışırlarsa ittifak kurulmuş olur ![]() ![]() Teropötik İttifakın ve İlişkinin Temel Bileşenleri • İletişim / bağ – Bir ilişki gelişmeden önce bağ kurabilmek önemlidir ![]() ![]() ![]() ![]() • Güven – Terapötik ilişkinin temel bileşeni güvendir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() • Saygı / Onur – Birçok hasta istismar edilmiş ve zarar görmüştür ![]() ![]() ![]() • Empati – Empati, sempati (hasta gibi hissetmek) demek değil, daha ziyâde hastanın idraklerini anlamaya açık olmaktır ve terapötik açıklama yoluyla hastanın bunları daha iyi anlamasına yardım eder ![]() • Gerçeği söylemek – Gerçeği söylemek güvenle ilişkilidir ![]() ![]() ![]() Kendiliğin Terapötik Amaçla Kullanımı Hastayla bağlantıyı sağlayabilmek ve müdahaleleri yapılandırmak için kişinin bilinçli olarak kendi kişiliğini kullanabilme kaabiliyetidir ![]() ![]() İlişki Gelişiminin Evreleri • Yönelim evresi – Bu evrede sağlık çalışanı ile hasta ilk kez buluşur ve ilk izlenimler oluşur ![]() » Bağ kurulur ve güven başlar » İlişki ve bağ çok önemlidir ![]() » Hastanın problemi tanımlaması ve kendine yardım için doktora yardım eden bir partner olması teşvik edilir ![]() » Bağ ve ilişki sağlandıktan sonra ilişki bir sonraki evreye hazırdır ![]() • Özdeşim evresi – bu evrede ruh sağlığı çalışanının ve hastanın » İdrakleri netleştirirler ve ilişki için beklentiler koyarlar, » Birbirlerini tanıyıp, anlamaya başlarlar ![]() • Çalışma evresi – Hasta, sürece ve ilişkiye aktif olarak katılır ve kendine yardım sürecinde yer alır ![]() ![]() » Bu evre içinde sıkı çalışma başladığından çalışma evresi olarak adlandırılır ![]() » Hasta terapötik araştırma sırasından ruh sağlığı çalışanının kendisine yardım etmeye çalıştığını ve kendi tarafında olduğunu bilmeli ve buna inanmalıdır ![]() » Bu evreye daha güven oluşmadan girilirse hastalar için sıkıntı veren bilgiler sunulduğunda âni olarak ilişkiyi sonlandırabilirler ![]() • Sonlandırma evresi – Hasta ilişkiden ihtiyacı olan şeyleri almıştır ve ayrılmaya hazırdır ![]() » Daha önce belirlenmiş hedeflere ulaşılmış veya bir kriz çözülmüş olabilir ![]() » Terk edilme korkusu ve birine yakın olma ihtiyacından haberdar olun ![]() » Hem ruh sağlığı çalışanı hem de hasta üzüntü yaşayabilir ki bu normâldir ![]() » Bağımlı kişiliği olan hastalara olumlu yönlerinin yansıtılması ve ilişki sırasında gerçekleşen büyümenin gösterilmesi yoluyla yardım etmek gerekebilir ![]() • Hastayı bir sorun terapiye geri getiriyorsa ilişki zâten kurulmuştur; bu sebeple yönelim evresine dönülmez ancak hem hasta hem de terapist yeni sorunlar tanımlamalı ve yönelinen sonuçlar ile ilgili yeni beklentiler oluşturmalıdır ![]() ![]() KISSADAN HİSSE: Güvenmek ve kendini emniyette hissetmek terapötik ittifakın temel bileşenleridir ![]() ![]() Sözel Olmayan İletişim Hasta ile olup biten şeyler hakkında sözel olmayan iletişim sözel olarak ifâde edilen şeylerden daha iyi bir iletişimdir ![]() » Konuşma önemli olsa da bu değerlendirmenin sâdece bir bileşenidir ![]() » Gözlem becerilerinizi geliştirmeniz aynı derecede önemlidir ![]() » Bâzı hastalar hislerini ifâde etmeyip sadece davranışları (yumruğunu sıkma, başını öne eğme, kollarını çaprazlama) yoluyla hisleri hakkında ipuçları verebilir ![]() » Sözel olmayan iletişim hastaya da ruh sağlığı çalışanının neler hissettiği hakkında ipuçları verir ![]() • Fiziksel görünüm – Şık bir görünüm hastanın kendisine baktığını ve kendisini iyi hissettiğini düşündürür ![]() ![]() • Vücut hareketleri / pozisyon – Yavaş veya hızlı hareketler depresyon veya maniyi düşündürebilir; öne eğilmiş bir pozisyon depresyonu düşündürür ![]() ![]() • Dokunma – Dokunma diğeriyle bir köprü veya bağlantı kurar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() • Gözler – Konuşma sırasında göz temasının korunabilmesi hastanın sosyal beceri ve kendine güveni ile ilgili ipuçları sunar ![]() ![]() ![]() ![]() • Ses – Ses hastanın duygudurumu için bir ipucu olabilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İletişim Teknikleri Teknik Rasyonel Örnek Yansıtma Hastaların sözlerini kullanarak duyguları ona geri yansıtılır Hasta (H) : John ev işlerine hiç yardım etmiyor Ruh Sağlığı Çalışanı (RSÇ): Alinin yardım etmemesine sinirleniyorsunuz ![]() Sessizlik Hastanın tüm düşünce ve hisleri araştırmasına imkan sağlar; kritik bir noktada konuşmanın kesilmesi veya önemli bir konunun atlanması önlenir RSÇnin dinlediğini belli edecek şekilde baş sallamalar veya “hı – hı” gibi sesler ![]() Yakın kelimelerle tekrarlama Hastanın söylediklerini anladığınıza emin olmak için farklı sözlerle durumu tekrar açıklama Hasta: Bugün torunlarım geliyor ve ben iyi hissetmiyorum RSÇ: Torunlarınız bugün geliyor ama siz iyi olmadığınız için gelmelerini istemiyorsunuz ![]() İletişim Teknikleri Teknik Rasyonel Örnek Gözlem yapmak Hastanın davranışlarıyla bağlantılı olan ve farkında olmadığı hislerini tanımasına yardım eder RSÇ: Babanız hakkında her konuştuğumuzda üzülüyorsunuz ![]() Açık uçlu / genel sorular Hastanın seansın , yönetimini almasını teşvik eder; evet / hayır yanıtlarını önler RSÇ u seansta ne hakkında konuşmak istersiniz Teşvik etme Hastayı devam etmeye teşvik eder RSÇ u konuda başka ne söyleyeceksiniz … sonra ? Yeni çatı oluşturma Aynı bilgiyi başka bir bakış açısından tekrar sunma (daha olumlu bir şekilde) H: Anahtarlarımı kay - bettim, raporu bulamadım ve raporu yeniden zor yetiştirdim ![]() ![]() Fikirleri ve inanç sistemlerini sorgulama İnkârı veya sâbit fikri kırın ![]() RSÇ: Yetersiz olduğunuzu kim söylüyor: Hayır diyemeyeceğiniz fikrini nereden edindiniz? Değişimi görme Hastanın ilgisini pekiştirir ve olumlu pekiştirgeç kullanılır (kompliman değildir) RSÇ: Görüyorum ki bugün orada öyle oturmayıp seansımıza başlayabildiniz Netleştirme RSÇ yanlış anlamadığından emin olur; daha fazla açıklanma teşvik edilir RSÇ: Bunu söylediğinizi düşündüm … doğru mu? Detaylı inceleme Bir konu önemli gibi durursa RSÇ daha detaylı sorar ![]() RSÇ: Kız kardeşiniz hakkında konuştuğunuzu ilk kez duyuyorum; bu konuda daha fazla konuşmak ister misiniz? Odaklanma Bipolar veya anksiyeteli bir hasta hızla birçok konudan söz ediyorsa ve odaklanmaya ihtiyacı varsa kullanın Birçok şeyden söz ediyorsunuz ancak gelin işinizi kaybetmeniz hakkında konuşalım, bu konuda daha fazla şey duymak istiyorum aaaaforlar / Semboller Bâzen hastalar bizimle sembolik yollarla konuşurlar ve bunun çevrilmesi gerekir H: Gökyüzü bugün çok gri ve gece daha erken geliyor RSÇ: Çökkün hissediyorsunuz gibi anladım Kabûl Pozitif bakış ve iletişime açık Dediğinizi işittim ![]() Terapötik Ortam (Milieu) • Terapötik ortam öyle bir şekilde hazırlanmıştır ki her eylem, her karşılaşma terapötiktir ![]() ![]() ![]() Yedi Temel Varsayım 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() 3 ![]() ![]() 4 ![]() ![]() 5 ![]() ![]() 6 ![]() ![]() 7 ![]() ![]() Grup Müdahaleleri Grup Gelişiminin EvreleriI ![]() • Grup lideri grubu tanıştırır ve mahremiyet dâhil temel kuralları koyar ![]() • Grubun amacı konusunda kafa karışıklığı ve sorular olabilir ![]() • Bireyler kendilerini diğerleri ile karşılaştırır ve gruba nasıl uyacaklarını sorgularlar ![]() II ![]() • Grup üyeleri grupta dereceler, roller ve herkesin yeri üzerinde durmaktadır • Eleştiri ve yargılamalar olabilir ![]() • Grup yolunu bulurken terapist eleştirilebilir ![]() III ![]() • Çatışmadan sonra grup ruhu doğar ve grup üyeleri arasında bağ ve güven oluşur ![]() • Artık yakınlıkla ilgili konular vardır ve gruptakilerle grup dışındakiler arasında “biz ve onlar” şeklinde bir tutum gelişir ![]() • Sonuçta olgun ve işleyen bir grup oluşur IV ![]() • Uzun süreli gruplar için zordur; sonlanma öncesinde iyice konuşulmalıdır ![]() • Yas ve kayıp idraki olacaktır ![]() Liderlik Tarzları • Otokratik - Otokratik lider asıl olarak diğerlerini yönetir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() • Demokrat – Demokrat lider gruba odaklanır, grubun sorumluluk alması ve karar vermesini güçlendirir ![]() ![]() ![]() • Laissez – Faire – Bu üretkenlik stilinde yönlendirme ve katılım olmadığından konfüzyon gelişir; üretkenlik ve moral düşüktür ![]() Bireysel Roller / Zorlayıcı Grup Üyeleri • Tek kutba indirgeyici (monopolizer) – Her konuşmada bir şekilde yer alır, aşırı detay sunar veya her zaman haftanın kriziyle gelir ![]() » Her zaman o duruma uygun bir şey yaşamıştır; “ne demek istediğini anlıyorum; birkaç yıl önce köpeğim ölmüştü ve çok acı çekmiştim, hâlâ atlatabilmiş değilim” ![]() » Lider durumu kontrol etmezse bu kişi grupta öfke ve nefret uyandıracaktır ve insanlar grubu terk edecektir ![]() • Yardımı reddeden şikâyetçi – Gruptan yardım ister ve daha sonra durumun ne kadar ümitsiz olduğunu göstermek için önerilen her muhtemel çözümü reddederler ![]() » Başka hiç kimsenin durumu onunki kadar kötü değildir (başınıza kötü bir şey geldiğini düşünüyorsunuz, bir de benim öykümü dinleyin) ![]() » Sıklıkla yardım için grup liderine bakar ve bu yardım için diğerleriyle yarışır; o mutlu olmadığı için başka hiç kimse mutlu olmamalıdır ![]() » Hastayla uğraşıp onu kurtarmaya değil, grubun kohezif gücüyle hastanın davranış tarzını görmesi için çalışan deneyimli bir lider gerekir ![]() • Sessiz hasta – Katılmaz ancak gözler ![]() » Kendini ortaya koyduğunda zayıflıklarının açığa çıkacağından korkabilir ![]() ![]() » Bâzı hastalar sadece gözlemden fayda görebilirler ancak genellikle bir gruptan fayda görmek için katılım gereklidir ![]() » Dikkatlerin üzerine çevrilmesi veya baskıya iyi cevap vermez ancak saygılı bir şekilde ona da söz verilmeli ve yer alması sağlanmalıdır ![]() » Uzun dönemde ne hasta ne de grup sessiz hastadan fayda görmezler ve muhtemelen gruptan ayrılması gerekir ![]() • Sıkıcı hasta – Sıkıcı hastalarda spontanlık, eğlence, görüş yoktur ![]() » Eğer bir hastadan sıkılıyorsanız muhtemelen hasta sıkıcıdır ![]() » Bireyin yıllardır içine gömüldüğü engellerin kademeli olarak kaldırılması gerekir ![]() » Sıklıkla tolere edilir fakat gruptan ayrılırsa nadiren özlenir ![]() • Narsisist – Gruptaki diğer bireylerin farkında değildir, onları fazlalık olarak görür ve kendisi için var olduklarını düşünür ![]() ![]() » Başkalarından bir şeyler bekler fakat bir şey vermez ![]() » Bâzı gruplar ve liderlerden bir şeyler kazanırlar ![]() • Psikotik hasta – Grubun oluşması sırasındaki erken evrelere katılmamalıdır ![]() » Oluşmuş bir gruptaki bir birey dekompanse olduğunda daha önceki bağlantı ve hastanın psikotik durumunun bilinmesi sâyesinde grup destekleyici olabilir ![]() • Borderline hasta – Duygusal oynaklığı, istikrarlı olmayan kişiler arası ilişkileri, terk edilme korkuları, öfke kontrolü sorunları gibi nedenlerle grup için zorlayıcı olabilir ![]() » Borderline hastalar idealize ederler veya aşırı değersizleştirirler (splitting) ![]() ![]() » Grup üyeleri ve lider için hayâl kırıcı ve yorucu olabilir ![]() » Bir gruba bağlanan bazı borderline hastalar güven geliştikçe bâzı engellemeleri ve hafif eleştirileri kabûl edebilir ve bu kişilere yardımcı olunabilir ![]() KISSADAN HİSSE Büyük gruplar içinde küçük grupların gelişebileceğini ve geliştiğini (daha küçük gruplara bölünme) anlamak önemlidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yalomun Terapötik Faktörleri Grup yaşantısında yer alan ve bu sâyede kazanılan, grup üyelerine ve terapötik başarıya katkı yapan faktörler şunlardır: • Ümidin aşılanması – Bu grup deneyiminin etkin ve terapötik olduğu ümit edilir ![]() • Evrensellik – Biricik olmamıza karşın başka insanlarla bağlantımızı sağlayan ve yalnızlık hissini azaltan ortak paydalar vardır ![]() • Didaktik etkileşim – Bâzı durumlarda, eğitim ve yol gösterme içinde bulunduğumuz koşulları anlamamızı sağlar ve bu bilgi anksiyeteyi giderip güç sunar; örnek olarak kanser, bipolar hastalık veya HIVi anlamak sayılabilir ![]() • Doğrudan tavsiye – Bâzı gruplarda bir üye diğerinden daha fazla biliyor ve diğerine yardım edebilecekse doğrudan tavsiye vermek faydalı olabilir (kanserden kurtulan bir kişinin yeni tanı almış birine yardım etmesi) ![]() ![]() ![]() • Diğerkâmlık (altruism) – Diğerkâmlıkta insan bencil olmayıp başkaları için endişe duyarsa da başkalarına bir şey verdiğinde aslında kendisinin kazandığını öğrenir ![]() ![]() • Primer âile grubunun terapötik yeniden yaşanması – Birçok hasta primer grup olan âilesiyle ilişkili bozukluk geliştirmiştir ![]() ![]() ![]() • Sosyalleşme teknikleri - Sosyal becerilerin doğrudan veya dolaylı öğrenilmesi ![]() ![]() ![]() ![]() • Taklit edici davranış – Üyeler diğer grup üyelerini taklit edebilir ki bu yeni davranışların araştırılmasında faydalıdır ![]() Âile Terapisi Modelleri / Kuramları • Kuşaklar arası – Murray Bowenin (1994) kuramına göre problem çok kuşaklıdır ve ele alınıncaya kadar nesilden nesile aktarılır ![]() ![]() ![]() ![]() • Bağlamsal – Boszormenyi – Nagynin terapisi âile üyeleri arasında verip almaya ve âilenin kazançları ve kayıplarının hesaplanmasına odaklanır ![]() • Yapısal – Salvador Minuchin tarafından geliştirilmiştir ![]() ![]() ![]() • Stratejik – Jay Haley geliştirmiştir, aktif müdahale kullanılarak problemin tanımı ve çözümüne odaklanılır ![]() • İletişimler – Satirin modelidir; âile içindeki iletişime odaklanır ve karşılıklı etkilenme ve sevginin önemi vurgulanır ![]() • Sistemik – Milan modeli olarak da bilinir; çok boyutlu düşünme ve paradoksun (terapi hedeflerine zıt gibi görünen ancak amaçlara ulaşmak için tasarlanmış taktikler) kullanımını içerir ![]() KISSADAN HİSSE Âilelerle çalışırken hangi model kullanılırsa kullanılsın, âilelerin nasıl çalıştığını anlamak önemlidir ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|