Factoring

Factoring



Factoring alacak hakkının satışıyla firmalara fon sağlayan bir finans yöntemidirFactoring ilk kez Anglo-Sakson ülkelerinde yürürlüğe konulmuştur1300'lü yıllarda yün kumaş ihraç eden İngiliz ihracatçılar,alıcıların ödeme yapacakları hususunda güvence vererek alacaklarını daha sonra factor adı verilen finans kuruluşlarına satıyorlardıBu yöntem1830'larda Amerika'nın tekstil ithalatında yeniden ortaya çıkmıştırO dönemde Amerika'da bazı faktoring şirketleri İngiltere'nin bazı tekstil atölyelerini temsil ederek,mallarını satmış ve fatura tutarlarını alıcılardan tahsil ederek atölye sahiplerine aktarmışlardır

Factoring faaliyetlerinin 1973 sonunda dünyada ortaya çıkan petrol krizinden sonra büyük gelişme gösterdiğine tanık oluyoruz1970'li yılların ortalarından itibaren birçok firmanın satış olanaklarını hızlı genişleme çabalarına girmeleri factoring işlemlerinin artmasına neden olmuştur

A Factoring İşleminin Yapılması
Factoring büyük çapta kredili satış yapan firmaların alacak haklarının faktör ya da factoring şirketi olarak bilinen finansal kuruluşlar tarafından satın alınması şeklinde yapılan bir faaliyettirFaktoringde mekanizma nispeten basittirÖrneğin bir ihracatçı firma belli bir ödeme karşılığında bir faktöre(banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir kuruluşa)ihracattan doğan tüm alacaklarını devrederF aktoring işlemleri yurtiçi ve yurt dışı olmak üzere iki açıdan ele alınabilir
Yurtiçi faktoring aynı ülkede faaliyette bulunan alıcı,satıcı ve faktor şirketi arasında yapılan factoring işlemidir

Borçlunun yabancı bir ülkedeki ithalatçı olması durumunda,alacaklarını satmak isteyen bir ihracatçı,kendi ülkesindeki bir faktoring şirketine satışlarının tutar ve yapısı hakkında bilgi veren bir formla müracaat ederBelgeleri inceleyen factoring şirketi belli bir ülkedeki ithalatçılardan olan alacaklarının tümünü ya da bir bölümünü satın alabileceğini bildirir ve ihracatçıdan bir alacak devri belgesini hazırlamasını isterFactor şirketi durumu ithalatçının ülkesindeki muhabir factor şirketine bildirir ve olurunu alırUluslararası factoringde son sözü söyleyecek olan, ithalatçının ülkesindeki muhabir factoring şirketidirUluslararası factoringde yurtiçi factoring şirketi muhabirinin garanti vermediği alacakları satın almaz

İhracatçının ve muhabir factoring şirketlerinin 'alacak devir belgesi'ni imzalamalarıyla alacaklar ihracatçının mülkiyetinden çıkarak faktoring şirketine geçmektedirYurtiçi ve uluslararası factoring arasında işleyiş bakımından fark yokturBununla birlikte uluslar arası factoring şirketleri daha geniş bir şube ve temsilcilik ağına gereksinim duyarlarTicari riskin minimizasyonu için ithalatçının ülkesindeki muhabir faktorün seçimine özen gösterilmesi gerekirGünümüzde tümüyle kendisine bağlı kuruluşlarla çalışan en ünlü 'factoring' şirketi First National Bank Of Boston un iştiraki olan International Factors GroupturMerkezi Amsterdam'da olan Factors Chain Internationalda diğer bir ünlü faktor kuruluşudur

B Factoring Türleri
Factoringle ilgili olarak çeşitli uygulamalara rastlanmaktadırBu uygulamaları açık-gizli(disclosed-undisclosed),geleneksel-görünüşle(old-line-recours),vadeli-
iskontolu(maturity-discounting)şeklinde isimlendirmek mümkündür
Açık factoringde satıcı kendi adına düzenlediği faturada alacağının muhatabının factor şirketi olduğunu vurgularBu durumda alıcının ödeme yapmaması durumunda risk kısmen ya da tamamiyle factor tarafından üstlenilebileceği gibi;factor riskin bir kısmının satıcı tarafından da üstlenilmesini isteyebilir
Gizli factoringde satış defterini factor tutarFactor riskin tümünü üstlenmez ve işlemleri satıcı adına yürütür

Uygulamada en çok rastlanan geleneksel factoringde borçlunun fatura tutarlarını ödememesi durumunda risk tümüyle factor kuruluşça üstlenilirFactor riski ve uğrayabileceği olası zararı minimuma indirmek için sıkı piyasa araştırmaları yapmak zorundadırİşlemler uluslararası alanda yapılmaktaysa factor,ithalatçının ülkesindeki bir factor kuruluşundan kont-garanti elde etmek ister
Vadeli factoringde satıcı factorden kredili satışların ortalama vadesi üzerinden ay sonlarında toplu tahsilat yaparİskontalı factoring ise,satıcıya henüz faturanın vadesi gelmeden para sağlama olanağı vermektedir
Factor kuruluş bir yanda sağladığı hizmetlerden dolayı komisyon elde eder öte yandan da vadesinden önce çekilen paralardan iskonta elde ederUluslararası finansal piyasalarda yıllık faiz oranı ABD'de uygulanan 'prime-rate' bağlı olarak değişir

C Factoringin Sağladığı Avantajlar ve Maliyeti
Factoring genellikle tüketim malı ve hafif teçhizat satan ya da ihraç eden firmalara yönelik bir finansman aracıdırBu tür malların pek çok aracı vardırSatıcı ya da ihracatçı böyle bir finansman aracına başvurmakla şu avantajları elde eder

iFactor firmalarının kaynak yönetimini basitleştirir

Factoring hizmetinden yararlanan firmanın,kredili satış hadlerinin vadelerinde ödenip ödenmeyeceği endişesi olmaz
Gecikmiş alacakların izlenmesi ve günlük nakit girişinin nakit çıkışını karşılayamaması gibi sorunu olmaz
Üretimin artırılması,yeni pazarların araştırılması gibi konularla uğraşması kolaylaşır
Ayrıca factor firma,yaygın dış ülke bağlantıları aracılığıyla ihracatçılara yeni pazar olanakları konusunda danışmanlık yapabilir

iiFactoring,firmaların alacaklarını tahsil edememe riskiyle karşılaşmasına engel olur

Günümüzde alışverişlerin temel unsuru olan kredili satış işlemlerinde en önemli nokta kredi açılacak alıcı ya da ithalatçıların isabetli olarak saptanmasıdırÖzellikle küçük firmalara açılan kredilerin izlenmesi,vadelerinde tahsili,satıcılar ve ihracatçılar için son derece önemlidirİşte factor firma kredili satış bedellerinin tahsil edilememesi halinde doğacak tüm zararı üstlenmektedir

iiiFactoring alacakların muhasebe kayıtlarının tutulması ve yönetiminin neden olabileceği problemleri ortadan kaldırır

Kredili satışların muhasebeleştirilmesi işini factor üstlendiği için,satıcı firma ya da ihracatçı kendisinden kredili bir mal alan bir müşterisi için ayrı bir hesap açma ve bu şekilde açılmış pek çok hesabınizlenmesi yükünden kurtulmaktadır

ivFactoring,satıcı ve ihracatçıların alacak kalemlerini azaltarak şirket bilançosunun sunumunu güçlendirir

Kuşkusuz factor firmaların satıcılara ve ihracatçılara sağladığı bu avantajların bir maliyeti vardır ve bu maliyet oldukça yüksektirFactoringle ilgili maliyetin iki unsuru vardırİhracatçı şirket factore transfer edilen alacak üzerinden hesaplanmış %19-%25 oranında bir factor komisyonu ve faiz oranının bir komisyonu olan bir finansman komisyonu öderFactor komisyonu her türlü muhasebe kayıtlarının tutulması,alacakların vadesinde tahsil ve takip edilmesi,potansiyel ve mevcut müşterilerin mali durumları hakkında bilgi toplanması vb maliyetlerin karşılanmasına yöneliktirFinansman komisyonu ise peşin olarak yapılan ödemelerle ilgili faiz maliyetini kapsamaktadırBu parasal maliyetlere ticari maliyetle ticari mahiyetli bir dolaylı risk maliyeti eklenir
Alacakların tahsil süresi esasında,ithalatçının ödemelerinde bir gecikme olursa,factor bizzat ihracatçıya göre daha serttir,daha az diplomattır

III FORFAITING
Forfaiting özellikle vadeleri altı aydan başlayan yatırım malları ihracatında kullanılan bir finansman tekniğidirForfaiting genellikle yatırım malları ihracatından doğan ve belli bir ödeme planına göre tahsil edilecek olan alacakların bir banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kuruluşu tarafından satın alınmasıdırForfaiting genellikle ihracatçını borcu karşılığında ihracatçıya verdiği emre yazılı senet ya da poliçeler kullanılmakta ve işlem tamamlandıktan sonra ihracatçının hiçbir yükümlülüğü kalmamaktadır

Forfaiting işlemlerinin mazisi,dünya yapısının önemli ölçüde gelişme gösterdiği 1950 li yılların sonlarında ve 1960 lı yılların başlarına kadar uzanmaktadırSözkonusu yıllarda özellikle yatırım mallarında satıcı pazarlarının giderek alıcı pazarları şekline dönüşmesi,Batı ve Doğu ülkelerinin arasında ticaretin yeniden doğuşu,dış ticaret engellerinin ve döviz kontrolünün hafifletilmesi,dış ticarette serbestleşme eğilimlerinin güçlenmesi,gelişmekte olan ülkelerde dış alımların ve yatırım malları taleplerinin artması forfaiting'in gelişmesine zemin hazırlamıştır

A Forfaiting İşleminin Yapılması
Forfaiting de yurt dışından ithal edilmek istenen bir yatırım malının bedeli,söz konusu olan malların ekonomik ömrüne yayılarak taksitlerle ödenirBu bağlamda önce ithalatçı ve ihracatçı firmalar aralarında bir ticari anlaşma yaparak bir fiyat ve ödeme planı saptarlarDaha sonra ithalatçı firma malları teslim alırKarşılık olarak da banka garantisi sağladıktan sonra borç senetlerini bankası arcılığıyla ihracatçıya iletirBundan sonra ihracatçı alacakları nakde çevirmek için belli bir iskonta oranı karşılığında bir forfaiterle anlaşırİhracatçının ithalatçıdan alacağı belgeleri forfaitera vermesi ve karşılığında da iskontolardan sonra alacağını nakit olarak almasıyla ihracatçının artık alışverişle ilgili tüm sorumluluğu biterNihayet,forfaiter elindeki ödeme araçlarını vadesi geldiğinde tahsil edilmek üzere muhatap konumundaki garantör bankaya verebileceği gibi üçüncü kişilere de devredebilir
İhracatın finansmanında forfaiting tekniğinin işleyişini şöyle özetleyebiliriz:
- İhracatçı
- İthalatçı
- Aval ya da garanti veren banka
- Alacak hakkını satan banka(forfaiter)
Olmak üzere dört taraf vardır
Bu dört taraf arasındaki mal,senet ve para akışı şu şekilde olmaktadır
- Dışsatımcı ve forfaiter,forfait işlemi ile ilgili olarak aralarında bir sözleşme yaparlar
- İthalatçı ihracatçıya sipariş verir
- İhracatçı malları sevk eder
- İthalatçının kabulünden sonra,bir banka tarafından da garanti verilerek ticari senet ihracatçıya gönderilir
- İhracatçı ticari senedi forfaitere verir
- Forfaiter faiz ve komisyonu düşerek mal bedelini ihracatçıya öder
- Forfaiter söz konusu vadede ödeme yapması için aval ya da garanti bankaya başvurur
- İthalatçı vade sonunda forfaitere ödemeyi yapar

B Forfaiting'in Mali ve Teknik Özellikleri
1 Mali Özellikler
Forfaitinge konu olan alacaklar genellikle 5 yıl vadeli ve ödemeler alışlar aylık eşit taksitler şeklinde yapılmaktadır
Forfaitingde işlemler ve ödemeler genellikle ABD Doları,Alman Markı ve İsviçre Frankı cinsinden yapılmaktadır
- İthalatçını ihracatçıya verdiği senet ya da poliçeler forfaiter tarafından vadelerine göre belirlenen Foranda iskonto edildikten sonra ihracatçıya nakit olarak ödenmektedirİskonto oranları genellikle euro para piyasasında geçerli faiz oranlarına göre yapılmaktadır
- Forfaitingde en yaygın ödeme araçları bono,senet ve poliçelerdir
- Forfaiting yapan firma alacaklarının ödenmemesi riskine karşı bir bankanın güvencesini isteyebilirBöylece forfaiter ayrıca sahip olduğu ödeme araçlarını ikincil piyasada pazarlanmasını kolaylaştırmaktadır
- Mali gücü zayıf olan ihracatçılar forfaireden finansman olanağı sağlayabilirlerİhracat fiyatlarının saptanmasında bu durumda göz önünde tutulur

2 Forfaitingin Teknik Özellikleri ve Maliyeti
Forfaiting masrafları şu şekilde sınıflandırılabilir
- Ticari riskin karşılanması özellikle banka avalı ya da güvencesi sağlama durumundaki ithalatçı için önemlidirİhracatçı için herhangi bir maliyet söz konusu değildir
- Ülke riski çerçevesinde politik riske ve transfer zorluklarıyla ilgili olarak %05 ile %35 arasında değişen bir bedelin ihracatçı tarafından ödenmesi gerekir
- Fon maliyeti çerçevesinde para kullanımı ve faiz riskinin karşılanmasında euro piyasa faiz oranları göz önüne alınır

3 Forfaitingin Sağlaması Zorunlu Bilgiler
- Para birimi,tutarı ve finansman süresi-ihracatçı ülke ithalatçının adı ve ülkesi
- Garanti veren bankanın adı ve ülkesi
- Forfaitinge konu olan alacağın hangi ödeme aracıyla ödeneceği(senet,bono,poliçe)
- Bankaca verilen güvencenin cinsi
- Anlaşma ve malların teslimiyle ilgili belgelerin teslim tarihi
- Gerekli yetki ve lisana belgeleri
- Ödeme yeri

C Forfaiting ile Factoring Arasındaki Fark
Forfaiting ve factoring birbirine benzer işlemlerdirHer ikisinde de alacak hakkının satışı veya bu hakkın satın alınması söz konusudurHer iki işlemde de factor ve forfaiter belirli şu fonksiyonları yerine getirmektedir:
i kredili mal alanın (dış alımcının)kredi değerliliğini belirleme
ii kaynak (finansman) sağlama
iii risk üstlenme
Bununla birlikte iki işlem arasında bazı farklar söz konusudurFactoring daha çok 90-180 gün vadeli senetlerle sınırlı olduğu halde,forfaitingde vade 5-7 yıla kadar uzayabilmektedirAyrıca factoring işleminde bir kalıntı risk ihracatçı üzerinde kalmakta,factor kurumları genellikle alacağın %80 inin tahsil edilmeme riskini üstlenmektedirBunun yanı sıra factoring işlemlerinden doğan bazı ticari risklerin de ihracatçı(alacak hakkını satan)üzerinde kaldığı görülmektedirFactoringde ikinci bir alım-satım işlemi uygulanması mümkündürBu şekilde forfaiting bir kredi işlemi olmasının ötesinde forfaiter menkul kıymetler portföyünde yer alan bir finansal varlıktır

IV FRANCHISING(LİSANS ANLAŞMASI)
Franchising bir rafine muhabir ilişkisidirFranchising sayesinde sahiplerin birleşmesine gerek olmadan bir çok potansiyel ölçek ekonomisi olgusun yaratılmaktadırFranchising kelimesi Fransızca franchır ya da affranchir serbest bırakma anlamına gelmektedirGünümüzde İngilizce 'franchising' kelimesi kullanılmaktadırFranchising imtiyaz,hak,seçme,hak,maliyet,satış,dağıtım haklarının verilmesi,isim ve markanın kullanılması anlamında alınmaktadır
Franchisigde verici mallarını yurt içinde ya da yurt dışında yatırım yapmaksızın mallarını bir başka firma tarafından üretilmesini sağlar ve pazarlarO halde verici açısından franchising bir dağıtım ve pazarlama yöntemi,alıcı açısından da yatırım seçimi ve iş kurmak biçimi olarak düşünülebilir
Franchising özellikle Mc Donnalds,Pizza Hut,7 Eleven gibi hızlı yemek ve tüketim hizmetlerinde fazlaca rastlanan bir model olmuşturSon yıllarda ABD'de First Interstate Bank Of Los Angeles Franchisingin vericisi olarak faaliyet göstermektedirAlıcı bankalar adlarının önüne First Interstate adını almaktadır

A Franchising İşleminin Yapılışı
Franchisingde taraflar karkarını en yüksek düzeye çıkarmak için birbirlerini seçme hakkına sahiptir
Franchisingde alıcı (franchisee) vericisini belirlerken söz konusu mal ya da hizmetin (banka) ünlü bir isme sahip olmasını ve uzun yıllar piyasada denenmiş olmasını yeğlerFranchising de verici de sahip olduğu mal ya da hizmeti kullanma hakkını vereceği firmayı (franchissor) seçmekte serbesttir

1 Franchisingde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri
Franchisingde verici taraf, alıcıya kullandığı isim ya da marka,bu mal ya da hizmetin üretim tekniği,isim,yönetim ve organizasyonuyla ilgili bilgileri vermekte ve alıcıyı sürekli olarak desteklemekle yükümlüdür
Franchisingde alıcı taraf isim-marka imtiyaz hakkını bir bedel karşılığında kullanacak,kendisine verilen teknik bilgi ve hizmetlerden anlaşma hükümleri çerçevesinde yararlanacaktırAlıcı için en başta gelen yükümlülük,anlaşma hükümlerine göre teminat verilmesi,yıllık ciro üzerinden bir ondalık kar payı,ücret vbbiçiminde belirlenmiş bir bedelin ödenmesidir

2 Anlaşmanın İçeriği
Franchisingle ilgili olarak standart bir anlaşma tipi yokturAnlaşmanın içeriği mal ve hizmetin çeşidine,işin türüne,faaliyet gösterecek sektörlere göre çok değişik olabilir
Franchisingle ilgili bir anlaşmanın özelliklerini şöyle sıralayabiliriz
- Franchisingle ilgili bir anlaşma iki yanlı ve tarafları bağlayıcı bir anlaşmadır
- Franchising bir dağıtım ,pazarlama ve finansman yöntemidir
- Mal ve hizmetin markası her yerde aynıdır
- Franchisingde verici üretilecek mal ve hizmetle ilgili olarak dağıtım,tanıtım,reklam,araç gereç,bölge tahsisi gibi gerekli hizmetleri vermektedir
- Franchisingi alan kendisine sunulan hizmetin bedelini karşı tarafa ödemelidir

B Franchisingin Türleri
Franchisingin türleri tarafların konumlarına ve işlemlerin içerikleri ve özelliklerine göre ikiye ayrılmaktadırBirincisi tarafların bulundukları ülkeleri,ikincisi tarafların yapmış oldukları franchising sözleşmesindeki işlemin içeriği ve niteliğini kapsamaktadır

C Franchising Avantaj ve Dezavantajları
Franchising avantaj ve dezavantajları hem verenler hem de alanlar açısından söz konusudur

1 Alıcısı İçin Frachisingin Avantajları
- Franchisingin alıcısı,vericisi tarafından yaratılmış ünlü bir isme sığınarak kolayca piyasaya girme,satış yapma,kar etme olanağı bulurlar
- Alıcı genellikle çalışacağı sektörde bir ön tecrübeye sahip olmasına gerek kalmazÇünkü tüm eğitim ve öğretim yardımını vericiden elde eder
- Franchisingi alıcı firmanın belli bir süre (5 yıl) için başarı şansı %90 olarak saptanmıştır

- Franchisingi alan firma diğer firmalara göre daha düşük faizli kredi bulma şansına sahiptirAyrıca verici firma alıcı firmaya para bulma konusunda yardımcı olabilirHatta verici firma alıcılara bir büyük bankanın özel kredi olanaklarından yararlanma şansı verirBöylece yeni iş hayatına atılan bir firma finansman konusunda karşılaşacağı güçlüklerden kurtulmuş olur

- Franchising alıcısı,benzer bir firmanın rekabetiyle karşılaşmazFranchising alıcısına franchising zinciri içindeki bir başka alıcının (bölgesel haklar) bölgesine girmesini önler
- Verici firma,alıcısına kuruluş yeri seçimi ekipman temini,stok sağlama gibi konularda yardımcı olur
- Kuruluş masrafları,franchising alıcısı firma için,bağımsız iş kurmaya göre daha azdır
- Franchising, alıcısının işletme masraflarını azaltırÇünkü toptan malzeme sağlama olanakları,reklam ve promosyon harcamalarında azalma,eleman yetiştirme maliyetinin azaltılması gibi katkılar yapar

- Franchising alıcısı vericinin bölgesel,yurt içi ve uluslar arası reklamlarından yararlanır
- Verici firmanın araştırma geliştirme masraflarının araştırma geliştirme masraflarının sonuçlarından yararlanırAlıcı firma ayrıca bu tür masraflara girişmez
- Kendi işini kurmak isteyenler risksiz bir avantaj sağlar
- Alıcı firmalar işin alıcısı içinde karşılaşacağı sorunları,vericilerin ve diğer alıcıların deneyimleri sayesinde çözme olanağı bulur

2 Franchising Alıcısının Karşılacağı Sorunlar
- Franchising vericisi alıcı üzerindeki kontrolü her zaman olacaktırBu bir psikolojik baskı yaratabilir
- Bazen alıcının bölgesel koşullarda meydana gelen değişikliklere uyması söz konusu olmayabilir
- Franchising vericisiyle ilgili olumsuzluklar alıcısına da yansır
- Alıcı firmanın verici firmaya sürekli ödeme yapması bir süre sonra alıcı firmaya zor gelmeye başlayacaktır
- Alıcı firma girdiği işte umduğunu bulmayabilir
- Alıcı firmanın verici firmayla yapmış olduğu anlaşmayı fes etme ya da firmasını bir başkasına devretme hakkı oldukça kısıtlanmıştır

3 Franchisingin Vericisi İçin Avantajlar
- Franchising vericisi için sürekli ve periyodik bir gelir kaynağı oluşturur
- Franchising vericisi daha geniş bir dağıtım ağı oluşturmak isterse franchising bir almaşık oluştururKendi mağazalarını kurmak yerine bir franchising ağı oluşturabilir
- Franchising vericisi böylece çok hızlı bir şekilde dağıtım ağı oluşturacaktırBunun için ne borçlanır ne de finans sağlar
- Franchising alıcıları,kendi ,işlerinin patronu oldukları ve bunun için bir parasal yatırım yaptıkları için bir ücretli yöneticiye göre daha fazla güdülenmiş olurBu olgu satışlar ve karlılık oranını arttırıcı etki yaparBu etkiye franchising etkisi denir
- Franchising vericisi yaygın bir ağ adına davrandığı için toptan bir alım yapabilirBunun için büyük iskontolar ve iyi ödeme koşulları sağlayabilir
- Franchising alıcısının kendi işini bırakıp bir başka işe atlama olasılığı azaldığı için,verici firma istikrarlı bir dağıtım ağına sahip olurAyrıca sık sık eğitim vbmasraflardan kurtulur
- Franchising alıcısı yerel piyasalar merkezden tayin edilen bir yöneticiden daha iyi bilirBu durum vericinin performansını arttırır
- Satış noktaları çok dağınık ve satış hacmi mütevazi olan mal hizmet pazarlamalarında (fast-food) franchising büyük bir avantaj sağlar

3 Franchising Vericisinin Karşılaştığı Dezavantajlar
- Franchising alıcısı vericisinin emir ve isteklerine tam olarak uymayabilir
- Franchising alıcılarıyla vericilerinin parasal konularda çıkarları uyuşmayabilir
- Franchising alıcıları zamanla vericinin sürekli kontrolünden sıkılabilir
- Franchising alıcısı vericisine doğru rakamlar vermeyebilir
- Franchising alıcıları zamanla kendi sistemlerini kurmaya yönelerek vericiyle rekabete girişebilirler

Kaynak: 5mworldcom online dergi / Tuğba ADALI