Sosyalist Vietnam Cumhûriyeti

DEVLETİN ADI: Sosyalist Vietnam Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Hanoi

YÜZÖLÇÜMÜ: 331688 km2

NÜFUSU: 69050000

RESMİ DİLİ: Vietnam Dili

DİNİ: Budizm, Taoizm

PARA BİRİMİ: Dong

Güneydoğu Asya'daki Çinhindi Yarımadasının doğu kısmında yer alan bağımsız bir devlet Vietnam'ın kuzeyde Çin, batıda Kamboçya ve Laos ile hudutları vardır Vietnam'ın uzun kıyı hattı doğuda Güney Çin Denizine bakar, güneyde ise Siyam Körfezine ulaşır Ülke 8°34' ve 23°23' kuzey enlemleriyle 102°09' ve 109°28' doğu boylamları arasında bulunur





Târihi


MÖ 3 yüzyılda Viet kabileleri, Çin'in Kanton şehrinden Orta Vietnam'a kadar uzanan Nam Viet Devletini kurdular MÖ 111'de Nam Viet Devleti yıkılınca, Vietler Çin hâkimiyeti altına girdiler Uzun bir savaştan sonra Çinlileri Kızıl Nehir Vâdisinden çıkaran Vietnamlılar MS 939'da bağımsızlıklarını kazandılar Vietnam 15 asır başlarında Çin tarafından tekrar alındı ise de, kısa bir süre sonra 1427'de tekrar bağımsızlığına kavuştu 1887'de Tonkin ve Annam'la birlikte Kamboçya ve Laos, Çinhindi Birliği içinde teşkilatlandı Yönetim bir Fransız Genel Vâlisine verildi





Fransa'nın ülkeyi ekonomik yönden sömürmesi ve siyâsî baskısı, Fransız yönetimine karşı kuvvetli bir millî direniş hareketine sebep oldu 1930 ve 1945 yılları arasında Fransa'ya karşı hareketlerde komünistler en kuvvetli grup olarak ortaya çıktılar Bunlar 1941'de Vietnam Bağımsızlık Cemiyetini (Vietminh) kurarak komünist olmayan birçok grupları da kendilerine çektiler





İkinci Dünyâ Savaşında Vietnam'ı işgâl eden Japonya 1945'te teslim olunca, Vietminh birlikleri Hanoi'de iktidarı ele geçirdiler Liderleri Ho Chi Minh Vietnam'ın bağımsızlığını îlân etti Fransa güneyde millî ihtilâli bastırmayı başardı Fakat kuzeyde sömürge rejimini yeniden kurmak istemesi, Çinhindi Savaşlarının patlak vermesine sebep oldu 1946'dan 1954'e kadar devam eden savaş, Fransa Dienbienphu Muhârebesinde bozguna uğrayınca son buldu


21 Temmuz 1954'te Cenevre Antlaşması imzâlandı Bu antlaşma kararlarına göre geçici olarak ülke, kuzeyde komünist kontrolündeki Demokratik VietnamCumhûriyeti, güneyde Vietnam Cumhûriyeti olmak üzere iki ayrı devlete bölündü Bölünme hattı 17 paraleldi Bu bölünme hattı 1956'da yapılacak olan genel seçimlerle kaldırılacaktı Fakat genel seçimler yapılmadı Bunun üzerine Kuzey Vietnam, Güney Vietnam hükümet başkanı Diem'i düşürmeyi hedef alan bir terör kampanyası başlattı 1960'ta Diem ve Vietcong olarak bilinen komünist gerillalar arasındaki mücâdele şiddetli bir iç savaşa dönüştü Güney Vietnam ABD tarafından, Vietcong ise Kuzey Vietnam tarafından destekleniyordu Diem komünistlerle baş edemeyince, 1963'te subaylar bir darbe yaparak hükümeti devirdi Diem'in düşüşü birbirini tâkip eden birçok askerî darbeleri peşinden getirdi Siyâsî bir istikrarsızlık dönemi başladı





Vietcong ve Kuzey Vietnam birlikleri baskısı altındaki Güney Vietnam'ın çöküşünü ancak ABD müdâhalesi engelledi Amerikan yardımıyla Güney Vietnam ordusunun kuvveti üç kat arttı 1964'te ABD, komünist kuvvetlerin artan taarruzlarına cevap olarak Kuzey Vietnam'ı bombalamaya başladı Nisan 1969'da 543000'e ulaşan Vietnam'daki Amerikan kuvvetleri Başkan Nixon'un emriyle Temmuz 1969'dan îtibâren yavaş yavaş çekilerek azaltılmaya başlandı 27 Ocak 1973'te Paris'te ABD, Kuzey ve Güney Vietnam ve Vietcong arasında bir ateşkes antlaşması imzâlandı Fakat bu anlaşma kararlarına hiç uyulmadı


1974'te Güney Vietnam'a Amerikan yardımı, ABD kongresi tarafından durduruldu Çinhindi'nin her tarafında iki yıl boyunca çetin muhârebeler devam etti Kuzey Vietnam 1975'in ilk aylarında merkezi Vietnam'da kalan son Güney Vietnam kuvvetlerine taarruza başladı Güney Vietnam'ın geri çekilme harekâtı bozguna dönüştü Saygon rejimi 30 Nisan'da teslim oldu Geçici bir ihtilâl hükümeti, kontrolü ele geçirdi ve komünizmi yerleştirmek için adımlar atıldı


Bütün işyerleri ve çiftlikler devletleştirildi 165000'i ABD'ye olmak üzere binlerce Vietnamlı diğer ülkelere iltica etti Ülkenin iki tarafının Millet Meclisleri toplanarak 2 Temmuz 1976'da Vietnam tekrar birleştirildi Kuzey Vietnam'ın başşehri, bayrağı, marşı, amblemi ve parası ülkede geçerli oldu Hemen hemen yüksek hükümet kademelerinin hepsine eski Kuzey Vietnam hükümetinin görevlileri getirildi Vietnam İç Savaşı bütün Vietnam'ın Rus peyki olmasıyla neticelendi Güney Vietnam'daki ABD üsleri Rus üsleri oldu


Sivillere karşı saldırı ve zulüm devam ederken 1977-1980'de Kamboçya ile şiddetli bir savaş patlak verdi Vietnamlı azınlıkların deniz yolu ile veya karadan Kamboçya üzerinden artan kaçış hareketleri üzerine, 1983'te Vietnam, Kamboçya'daki mülteci kamplarına taarruzda bulundu 140000 Çin asıllı Vietnam'ı terk edince Çin ile münâsebetler bozuldu ve Çin ekonomik yardımı kesti Çin, Vietnam'ın dört sınır eyâletine taarruz etti Birçok ekonomik hedefleri tahrip etti


Vietnam, Çin saldırılarını püskürtmekle birlikte büyük ekonomik kayıplara uğradı Parti genel sekreteri olan ve ülke yönetiminde ağırlığını koruyan Le Duan'ın ölümü üzerine, Vietnam'ın siyâsetinde değişiklikler oldu 1989 sonlarında Vietnam birlikleri Kamboçya'dan çekilmeye başladı Buna bağlı olarak ABD ile ilişkilerin normale dönmesi gündeme geldi Nisan 1992'de Millî Meclis 1980'den beri yürürlükte olan anayasanın yerine yeni bir anayasa kabul etti


Yeni anayasayla devlet konseyi ve Bakanlar Kurulu kaldırıldı Devlet Konseyi başkanından daha fazla yetkilere sâhip Cumhurbaşkanlığı makâmı kuruldu Sandalye sayısı 496'dan 295'e indirilen meclis için Temmuz 1992'de seçimler yapıldı Yeni meclis eski savunma bakanı Le Duc Anh'ı cumhurbaşkanlığına seçti Ekonomi 1992'de hızlı bir gelişme gösterdi
Aynı sene Rusya burada bulunan üslerdeki gemilerini ve askerî danışmanlarının hepsini geri çekti Amerika ve yakın komşuları ile diplomatik ilişkileri yeniden başladı


Fizikî Yapı




2240 km'lik bir kıyı hattına sâhip olan Vietnam uzun ve dar bir ülke olup, yaklaşık bir S şeklinde Çin sınırından Siyam Körfezine kadar uzanır Ülkenin sâdece % 25'i verimli delta ve ovalardan meydana gelmiştir Kalanı kıraç dağları ve kısmen ekilebilir yüksek yaylaları ihtivâ eder Ülkenin en geniş yeri olan kuzey kesimde, dağlık kısımlarla Kızıl Nehir Vâdisi büyük ölçüde birbirine zıttır Kızıl Nehir Çin'den doğarak, güneydoğu istikâmetinde akar ve Tonkin Körfezine dökülür Vietnam'ın dar merkezî kısmı kıyıda ancak birkaç tâne verimli toprak parçasına sâhiptir Merkezî kısmın uzunluğunun 800 km'den fazlası, kolları doğu istikâmetinde okyanusa uzanan Annam Sıradağları ile kaplıdır Vietnam, güneydeMekong Nehri tarafından meydana getirilen ve bunun getirdiği topraklarla sürekli olarak zenginleşen büyük bir ova hâlindedir


İklim


Vietnam'da tropikal bir iklim hüküm sürer Yazın kuzeydeki sıcaklıklar güneydekinden pek farklı değildir Bu mevsimde sıcaklıklar Hanoi ve Saygon'da 27°C ilâ 38°C arasında değişir Fakat kışın sıcaklıklar kuzeyde daha düşüktür Güney ise bütün yıl boyunca sıcaktır Vietnam'da yağışlar sâdece bölgeye göre değişmez, aynı zamanda seneden seneye değişir Yıllık yağış ortalaması Saygon ve Hanoi'de 1830 mm'dir Fakat Vietnam'ın sık sık karşılaştığı kuraklık ve su taşkınlarına bağlı olarak, yağış miktarı yılda 1220 mm ve 2240 mm arasında değişir


Tabiî Kaynakları




Vietnam bambu, Japon sediri, meşe, rodendron (açalyaya benzer bir bitki), mahun ağacı, abanoz ağacı ve tik ağacı gibi ağaçları ihtivâ eden ormanlara sâhiptir Fakat bu ormanlar henüz kâfi derecede işletilmemektedir Ülkedeki başlıca vahşî hayvanlar kaplan, panter, ayı, yabânî domuz ve maymundur Fosfat, mâden kömürü, demir, manganez, boksit, antimon, volfram, tungsten ve çinko Vietnam'ın belli başlı yeraltı zenginlikleridir


Nüfus ve Sosyal Hayat





Vietnam halkının % 84'ü Vietnam asıllı, % 2'si Çinli, geri kalanı Muong, Thai, Meo, Khmer, Man ve Cham'dır Çok sayıda azınlık gruplar olmakla birlikte, Vietnam halkı kültür birliğine sâhiptir Dil ve âdetlerde, kuzeydeki ve güneydeki halk arasında pek az fark vardır Ayrıca etnik gruplar arasında fizikî görünüm bakımından pek fark yoktur
69050000 kişilik Vietnam nüfûsu aşırı derecede düzensiz olarak dağılmıştır Aşağı yukarı nüfûsun % 80'i toprakların % 20'lik bir bölümünde yaşar Halkın büyük çoğunluğu kuzeyde Kızıl Nehir deltasında, güneyde verimli kıyı ovalarında ve Mekong Deltasında toplanmıştır Kilometrekareye düşen kişi sayısı ortalama 173 kişi civârındadır Vietnam'ın büyük nüfus merkezleri güneyde 3500000 nüfuslu Ho Chi Minh (Saygon) ve 2000000 nüfuslu başşehir Hanoi'dir





Vietnamlıların çoğunluğu Budizm, Taoizm ve Konfüçyüsizm gibi bozuk inançlara mensuptur Diğerleri Katolik, Putperest, Müslümandır
Vietnam dili tek heceli kelimelerden meydana gelmiştir Aynı kelime ses tonu seviyesine göre farklı mânâlar almaktadır Vietnam dili Çin'in edebiyat, felsefe ve teknik terimleriyle zenginleşmişse de, temelde Çince ile bağıntısı yoktur Sömürge döneminde resmî dil olan Fransızca hâlâ tahsilli Vietnamlılar tarafından konuşulmaktadır Fakat Fransızca yavaş yavaş yerini ikinci dil olarak İngilizceye bırakmaktadır Vietnam halkının % 78'i okuma-yazma bilmektedir


Siyâsî Hayat


1992'de yürürlüğe giren yeni anayasayla, Devlet Konseyi başkanlığı kaldırıldı Yerine ondan daha fazla yetkilere sâhip Cumhurbaşkanlığı makâmı kuruldu Cumhurbaşkanı meclis tarafından seçilir Meclis 395 üyeden meydana gelmektedir Vietnam 39 eyâlete ayrılmış olup, 1977'den îtibâren Birleşmiş Milletler Teşkilâtına üyedir


Ekonomi





Vietnam esas îtibâriyle bir tarım ülkesi olup, çalışan nüfûsun % 70'i tarımla uğraşmaktadır Ülkenin ana ürünleri pirinç, kauçuk ve mâden kömürüdür Güneyde pirinç ve kauçuk, kuzeyde ise mâden kömürü başlıca ihraç mallarıdır Önem bakımından ikinci derecede olan bitkileri geliştirmek için büyük gayret sarf edilmektedir Bunlar mısır, çay, kahve, tarçın, biber, şekerkamışı, büyük hindistancevizi, tütün, ham ipek ve pamuktur


Gıdâ, tekstil, mâden, kimyevî gübre, cam ve lâstik sanâyileri Vietnam'ın başlıca gelişmiş sanâyileridir Sömürge rejiminin zamânında şiddetle sınırladığı sanâyi üretimi daha ziyâde iç tüketime yöneliktir BDT ve Japonya Vietnam'ın en çok ticâret yaptığı ülkelerdir


Vietnam karayollarının uzunluğu 15000 km'nin üzerindedir Demiryolu ağı ise 1900 km civârındadır Ülkenin belli başlı havaalanları Saygon, Hanoi ve Hayfong'dadır

Vietnam-Tarihi-Ekonomisi



Güneydoğu Asya'da, Çinhindi Yanmadası'nın doğusunu kaplayan bir ülkedir Uzun, dar bir kara parçası üzerinde yer alan Vietnam'ı, kuzeyde Çin, batıda Kampuç-ya ile Laos, güneyde ve doğuda Güney Çin Denizi ile Tonkin Körfezi çevreler Daha önce Kuzey Vietnam ve Güney Vietnam olarak iki ayrı cumhuriyete bölünmüş olan ülke, 1976'da Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak birleşti Vietnam dağlık bir ülkedir Halkın büyük çoğunluğu, arazinin düz ve toprağın verimli olduğu alçak düzlüklerdeki iki deltada yaşar Kuzeyde, Tonkin'deki deltayı Song-Koi Irmağı (Kızıl Irmak) ile kollan oluşturur Başkent Hanoi {bak HANOl) ile liman kenti Haifong bu delta üzerindedir Güneydeki Mekong deltası Song-Koi deltasından çok daha büyük ve kalabalık bir yerleşim bölgesidir Ülkenin en eski ve en önemli kentlerinden biri olan Ho Şi Minh de (eskiden Saygon) Mekong deltasındadır

VİETNAM'A İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli sosyalist cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 331033 km2

NÜFUS (1992): 69052000

BAŞKENT: Hanoi

BAŞLICA KENTLER (1992): Ho Şi Minh (4075700), Hanoi (2095000)

DOĞAL YAPI: Song-Koi ve Mekong deltaları önemli alçak düzlüklerdir Kıyı ovaları doğuda yer alır Ormanlık, dağlık bölge geri kalan toprakların büyük bir bölümünü kaplar

BAŞLICA ÜRÜNLER: Pirinç, manyok, kocadan, mısır, kahve, çay, kauçuk, el işleri

EĞİTİM: 12 yaşına kadar parasız ve zorunludur Vietnam topraklarının yaklaşık üçte ikisini ülkenin ortasında denize paralel olarak uzanan Annam Sıradağları kaplar Vietnam'da yazların sıcak, kışların ılıman geçtiği tropik bir muson iklimi vardır Ülke sık ormanlarla kaplıdır ve yoğun yağış alır Ülkenin kuzey ve güneybatı bölgelerinde musonların etkisiyle yaz sonlarında ve sonbaharda sık sık tayfunlar görülür Önceleri, ülke topraklarının büyük bir bölümü orman, bambu ve mangrov bitki örtüsü ile kaplıydı Uygulanan ilkel tarım yöntemleri ve daha sonra, Vietnam Savaşı'nda kullanılan bombalar ve çıkan yangınlar bu bitki örtüsünün büyük ölçüde yok olmasına neden oldu Yüksek dağlık alanlar daha çok çalılar ve çayırlarla örtülüdür

Yabanıl hayvan varlığı fil, kaplan, ayı, piton, timsah, yaban domuzu, geyik, leopar ve çakal gibi birçok değişik türü kapsar Vietnamlılar görünüş olarak daha çok Çinliler'e benzerler Dinleri Budacıhk, Taoculuk ve Konfüçyüsçülük'ün bir karışımıdır Nüfusun dörtte üçü tarımla uğraşır ve genellikle köylerde yaşar Ekili alanların büyük bölümü pirinç üretimine ayrılmıştır ve tarımsal üretimin yandan fazlasını pirinç oluşturur Bazı bölgelerde yılda iki kez pirinç ekimi yapılır

Öteki önemli ürünleri arasında kauçuk, mısır, şeker, muz, hindistancevizi, biber, çay, tütün ve tatlıpatates sayılabilir Balıkçılık ülke ekonomisinde önemli bir yer tutar Hayvancılık, özellikle de domuz ve sığır besiciliği yapılır Ülkenin güneyindeki topraklar tarıma daha elverişlidir Kuzey ise daha çok bir sanayi bölgesidir ve kömür, tuz, kalay, demir, çinko gibi mineral kaynaklan vardır Tarih Vietnam tarihi, tarihöncesinde ülkenin kuzeyinde kurulmuş eski ve efsanevi Hong Bang hanedanına kadar iner Bölge, İÖ 2 yüzyıldan, bağımsız bir krallığın kurulduğu İS 10 yüzyıla kadar Çin yönetiminde kaldı Fransız ve Portekizli misyonerler 16 yüzyılda Vietnam'a geldiler Fransızlar aynı dönemde ticari ilişkilerini de geliştirmeye başladılar 1802'de güneydeki hanedan Fransızlar'ın yardımıyla tüm ülkenin denetimini ele geçirdi 1862'de askeri bir harekât başlatan Fransızlar Saygon'u ve çevresini aldılar

1867'de Cochinchine denen bütün Güney Vietnam Fransız kolonisi ilan edildi Fransa sonraki 40 yıl içinde, Vietnam, Kampuçya ve Laos'u Fransız Çin-hindi adı altında birleştirdi Vietnam tarihinin en güç yılları II Dünya Savaşı (1939-45) sonrasında yaşandı Savaş sırasında bölge Japonya'nın denetimine girmişti 1945'te ise Japonya Müttefikler'e yenilince, uzun süredir bağımsızlık mücadelesi sürdüren Viet Minh adlı birleşik cephe Ho Şi Minh'in önderliğinde Hanoi'de yeni bir hükümet kurdu ve eylülde bağımsızlık ilan edildi Ama Potsdam Konferansı'nda Müttefikler Vietnam'ı 17° kuzey enleminden ikiye böldü Ülkenin kuzeyine Çin, güneyine ise İngilizler'in yardımıyla Fransızlar egemen oldu

Bu durum, güneyde, Kuzey Vietnam hükümetinden destek gören yeni bir gerilla hareketinin başlamasına yol açtı 1946-54 arasında kuzey ve güney arasında yürütülen bu savaş Cenevre'de bir anlaşmaya varılmasıyla sonuçlarıdı Güneyde başa geçen Ngo Dinh Diem güç kullanarak baskıcı bir yönetim kurmaya çalıştı, ama güçlü bir direnişle karşılaştı 1960'larda giderek büyüyen bu direniş hükümet kuvvetleriyle, Kuzey Vietnam ve Çin tarafından desteklenen Vietkong gerillaları arasında bir iç savaşa dönüştü Daha önce askeri danışmanlar, silah ve para desteğiyle Güney Vietnam yönetiminin yanında yer alan ABD, 1965'ten sonra yoğun bir askeri harekât başlattı, ama önemli bir zafer kazanamadı Dünya ve ABD kamuoyunda Vietnam Savaşı'na karşı giderek artan hoşnutsuzluğu da dikkate alan ABD yönetimi, 1969'da birliklerini geri çekmeye başladı

1973'te varılan ateşkes antlaşmasından sonra ABD'nin Vietnam'dan geri çekilmesiyle savaş sona erdi Ama ateşkes uzun sürmedi ve kuzeyli güçler 1975'te Güney Vietnam'ın başkenti Saygon'u ele geçirdi Bu savaşa ilişkin ayrıntılı bilgileri VİETNAM SAVAŞI maddesinde bulabilirsiniz Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam 1976'da tek ülke olarak birleşti, ama yıllarca süren savaş ve bombardıman sonucu büyük bir yıkıma uğramıştı 1978'den sonra SSCB ile ilişkilerini geliştiren Vietnam yönetiminin Kampuçya ve Çin ile arası açıldı Vietnam birlikleri, 1979'da Kampuçya'yı işgal ederek orada yeni bir hükümet kurdu

Vietnam'a "bir ders vermek" amacıyla Çin, Vietnam topraklarına girdi, ama bu savaşta hiçbir taraf kesin bir zafer kazanamadı Ardından, Vietnam'da yaşayan Çin kökenli binlerce insan ülkeyi terke zorlandı Birçoğu denizi küçük teknelerle geçmeye çalıştı Yaklaşık 250 bin göçmen ABD, Kanada, Avustralya ve İngiltere gibi ülkelere ulaştı Vietnam'ın Kampuçya'yı istilası yalnız Çin ile değil, başka bazı Güneydoğu Asya ülkeleri ile de arasının açılmasına yol açtı 1989'da Paris'te toplanan uluslararası konferans, Kampuçya sorununa tam bir çözüm bulamadıysa da, Vietnam aynı yılın sonlarında Kampuçya'daki birliklerini çekmeye başladı

Ağır ekonomik sorunların üstesinden gelemeyen Vietnam hükümeti 1989'da Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Önerileri doğrultusunda sıkı bir tasarruf programı uygulamaya girişti Ayrıca yabancı sermayenin ülkeye girişini kolaylaştıran yasal düzenlemeler çerçevesinde çok sayıda yabancı yatırım projesine izin verdi Bunu tarım, sanayi ve ticarette serbest piyasa mekanizmalarını işletmeye yönelik köklü değişiklikler izledi Hükümeti ekonomik reformlara zorlayan bir etken de Kamboçya'dan dönen askerlerin eklenmesiyle işsizlik oranının daha yüksek düzeye çıkmasıydı

SSCB ve Doğu Avrupa ülkelerindeki yeniden yapılanmayla dış yardım kaynaklarından yoksun kalan Vietnam çok geçmeden dış politikada ve ülke yönetiminde de yeni bir çizgiyi benimsedi Kamboçya sorununun barışçı çözümü yönündeki adımlarla birlikte ABD ile ilişkilerde başlayan yumuşama bu ülkenin uzun yıllardan beri uyguladığı ambargoya Aralık 1992'de son vermesini getirdi Öte yandan Vietnam'ın başta Çin ve Japonya olmak üzere Güneydoğu ve Doğu Asya ülkeleriyle ilişkileri düzelme sürecine girdi Avrupa Topluluğu da Vietnam'la diplomatik ilişkilerini geliştirmeye karar verdi Yeni gelişmelerin siyasal yapıya yansıması ise Haziran 1991'de parti yönetiminde yapılan değişikliklerle başladı

Reformlara bağlı olarak ekonomide görülen düzelme bu süreci daha da hızlandırdı Nisan 1992'de kabul edilen yeni anayasayla yasama ve yürütme organları bir ölçüde parti denetiminden çıkarıldı Partinin öncülüğü ilkesi korunmakla birlikte bu rol yol göstericilikle sınırlandırıldı Temmuz 1992'de yasama meclisi üyelikleri için genel seçimler yapıldı Bu arada yeniden eğitim kamplarındaki bütün tutuklular Nisan 1992'de serbest bırakıldı Ülkeden teknelerle kaçan mültecilerin geri alınması yönünde çeşitli ülkelerle yapılan anlaşmalar bu sorunun da bir ölçüde hafiflemesini sağladı