Dinî Motif Ne Demektir ? Dilimizdeki Dini Motifler

Dinî motif ne demektir?

Dilimizdeki Dini Motifler

Dil, insanların anlaşmasını, bireylerin birbirlerine duygu ve düşüncelerini aktarmalarını sağlayan önemli bir araçtır Bir milletin dili, onu diğer milletlerden ayıran en önemli öğelerindendir Dil, ulusal kültürün taşıyıcısıdır Ulusal bilincin en güçlü kaynaklarından biri dildir Bundan dolayı Atatürk ulusal dilin oluşturulması için çalışmalar başlatmış ve Türk Dil Kurumunu kurmuştur Atatürk dilin ulusal olmasına çok önem vermiştir:

"Millî duygu ile dil arasındaki bağ çok güçlüdür Dilin millî ve zengin olması, millî duygunun gelişmesinde başlıca etkendir Türk dili, dillerin en zenginlerindendir Yeter ki bu dil, bilinçle işlensin" (An İNAN, Düşünceleriyle Atatürk, s 261)

İnsanlar dille, sevgilerini, neşelerini, acılarını, inançlarını ifade ederler Din, dili zenginleştirir, ona yeni sözcükler katar Var olan sözcüklerin anlamlarım etkiler Söz gelimi, cennet, cehennem, ahiret, melek gibi sözcükler dile din yoluyla girer ve dili zenginleştirir Yağmura rahmet, ekmeğe nimet gibi adların verilmesiyle sözcükler yeni anlamlar kazanır Atasözlerimizde ve deyimlerimizde de dinî motifler taşıyan ifadeler yer alır:

Dünya ahiretin tarlasıdır

Yalanla iman bir arada bulunmaz

Temizlik imandan gelir

İyilik yap, denize at; balık bilmezse Halik bilir

Halil İbrahim sofrası

Melek gibi insan

Şiirlerde dinî ifadelere rastlandığı gibi tamamen dinî içerikli şiirler de yazılmıştır Şiirlerin örneklerini Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Hacı Bayram Veli ve Hacı Bektaş Veli v eserlerinde görürüz

Bir ölünün arkasından yazılan, onun iyiliklerini, ölümünden duyulan acıyı anlatan mersiyelerde, peygamberin özelliklerini anlatmak ve onu övmek için yazılan naatlarda da dinî motifler bulunur

Hz Peygamber'in doğduğu geceyi ve bu doğumu anlatan eserler olan mevlitler de dinî içerikli edebiyat eserleridir Edebiyatımızda birçok "mevlit" yazılmıştır En ünlüsü Bursalı şair, Süleyman Çelebi'nin mevlididir Edebiyatımızdaki dinî şiirlerin halkı en çok etkileyeni budur Doğumlarda, ölümlerde, düğünlerde geleneksel olarak okunur

Edebiyatımızda destanlarda, romanlarda, hikâyelerde de dinî motifler taşıyan ifadelere rastlanır:

Eski İstanbul ramazanlarında teravi namazları çok görkemlidir Halide Edip, çocukluk dünyasında önemli bir yer tutan cami ziyaretlerini de büyük bir huzurla anlatır:

"Akşam namazını acele ile evde kıldıktan sonra Sütbaba elindeki feneri sallayarak yanımıza geldi Bir omzuna beni yerleştirdi, bacı ile şakalaşarak Süleymaniye'ye teravi namazı kılmak için gittik Sokaklar hareket hâlinde yüzlerce fenerle doluydu Kalabalık bir ateş böceği kafilesi hâlinde hareket ve minarelerden 'Allahuekber, Allahuekber' nidaları havaya yayılıyordu

Bu akşam ilk defa mahya denilen şeyi gördüm Minareden minareye havadan uzanan ışıktan yazılar" Halide Edip ADIVAR
(Mehmet Nuri Yardım, Edebiyatçılarımızın Çocukluk Hatıraları, s 119)

Dilimizdeki Dini Motifler

Türkler, diğer Müslüman uluslar gibi, İslam’ı Araplardan öğrenmiştir Dolayısıyla İslam'ın anlaşılmasında ve anlatılmasında Arapça'nın önemli etkisi görülmektedir Aynı etkiyi dilimizde de görmek mümkündür Ancak, her millet gibi biz de İslam kendi dilimiz ile anlamayı denemişiz ve bunu da başarmışızdır Özellikle cumhuriyetten sonra din ile ilgili bilgilerimizi Türkçeleştirme çabaları olmuştur Bunu yaparken, dilimize yerleşmiş olan bazı dini kelime ve kavramları korumuşuzdur Çünkü o kelime ve kavramlar , zaten bizim dilimizin birer parçası haline gelmiştir Hatta onlara, Arapça asıllarından farklı anlamlar yükleyerek Türkçeleştirmişizdir Namaz, oruç, ezan, ramazan, cuma, cemaat, maşallah, inşallah, teravi, selam, peygamber gibi kelimeleri örnek olarak inceleyebiliriz Namaz ve peygamber kelimeleri İran dili olan Farsça’dan Türkçe’mize girmiştir Ezan, ramazan, maşallah, inşallah, teravi ve selam kelimeleri Arapça kökenli kelimelerdir Ancak, Türkçe konuşan herkes bu kelimelerin anlamlarını bilir işte bu yüzden bunlar artık Türkçeleşmiş kabul edilmekte ve kullanılmaktadır

Edebiyatımızda dini motifler

Edebiyatımızda dini motifler önemli yer tutmaktadır Çünkü Müslümanlığı biz en iyi şekilde anlamış ve anlatmış bir ulusuz Dolayısıyla, kültürümüzün her öğesine dinimiz etkileri sinmiştir Edebiyatımız da bundan nasibini almıştır

Edebiyatımızda dini motifleri iki açıdan ele almak mümkündür Birincisi çok kısa olarak şöyle açıklanabilir: Dilimizde dini kelime ve kavramlar etkili bir şekilde yer aldığı için, hemen her edebi eserde bu kelime ve kavramlara rastlamak mümkündür Ayrıca, değer hükümlerimiz açısından da durum farklı değildir Helal haram, doğru, yanlış, günah, sevap, hayırlı, hayırsız gibi diğer hükümlerinin şekillenmesinde dinimizin etkisi vardır Bu kelimeler ise edebi eserlerde sıkça kullanılmaktadır

Dinin edebiyatımıza ikinci etkisi ise özel bazı edebi türler ortaya çıkarmasıdır

DUA

Ulu Tanrım, şu karanlık yolları Bizi sana ulaştıran yollar et! ihtirasla kilitlenmiş kolları ,

Birbirini kucaklayan kollar et!

Roman, Hikaye ve Tiyatro Eserlerinde Dini Motifler

Edebiyat eserlerimiz arasında önemli yer tutan roman ve hikayelerde de çok sayıda dini motiflere rastlarız Bunlardan bir kısmında doğrudan din ile ilgili konular işlenir Bir kısmında ise, hayatın akışı içerisindeki dini olaylar anlatılmaktadır

Örf ve Adetlerimizde Dini Motifler

Örf ve adetlerimiz kültürümüzün etkili öğeleri arasında yer alır Onlar da milletimizin uzun yıllar yaşadıklarının birer ürünüdürler Örf ve adetlerimizin oluşmasında dinin etkilerini de görmek mümkündür

Büyüklere saygı göstermek, küçüklere sevgi ile yaklaşmak Darda olan yardım etmek Komşular arasındaki yardımlaşmak, misafire ikramda bulunmak, hastaları ziyaret etmek Bayramlaşmalar, kabir ziyaretleri Allah'ın emriyle gelin alıp vermek, gelin evine Kuran hediye etmek, kurban kesmek, düğünlerde kutlamalar vb bizim güzel örf ve adetlerimizdendir Bunların hepsinde dinimizin öğütlerinin katkıları bulunmaktadır

Musıkimizde Dini Motifler

Türk kültüründe dini duygu ve düşünceleri anlatmak için de musiki kullanılmıştır ilahiler, nefesler ve dini içerikli şarkılar bestelenmiştir Sonuçta, Türk Tasavvuf Musikisi ortaya çıkmıştır Dinin musıkimiz üzerindeki etkilerine bir örnek olarak aşağıdaki ilahiyi inceleyebiliriz

MİMARİMİZDEKİ DİNİ MOTİFLER

Mimari üzerinde dinin etkisi yadsınamayacak kadar büyüktür Bunun en güzel örneklerini ibadethanelerde görürüz Bütün dinler kendi ibadethanelerini özenle ve ulaşabildikleri en yüksek ustalıklarla yapmışlardır Bu eserler, o kültürün simgesi haline gelmişlerdir Örneğin, Türkiye ile ilgili tanıtım resimlerinde en çok yer alan görüntülerin arasında birer sanat harikası olan camiler ve minareleri gelmektedir