Rüzgâr ve Hortum

Rüzgâr ve Hortum



Hortum, yere doğru incelerek uzanan, huni biçimli karanlık bir bulut gibi görünür Hortum aslında fırıldak gibi dönerek yükselen bir hava burgacıdır ve hava yükselirken denizlerin üzerinden su kütlesini ya da karaların üzerinden ağaçlan, toprağı sürükleyip yukarı doğru taşır İki tip hortum vardır: Karaların üzerinde başlayan hortumlara tornado denir; ikinci tip hortumlar ise denizlerin üzerinde, yüzeyin düzensiz biçimde ısınması sonucunda oluşur

Tornado tipi hortumlar büyük hasarlara ve can kaybına neden olabilir Tornadolar sıcak ve soğuk hava kütlelerinin atmosferde karşılaşması sonucunda oluşur Meksika Körfezi'nden kuzeye doğru ilerleyen sıcak ve nemli tropik hava, kuzeyden gelen kuru havayla ABD'nin güney ve doğu kesimlerinde karşılaşabilir Bu hava kütlelerinin yönlerinin ve hızlarının farklı oluşu, hızla yükselen bir hava burgacına yol açar ve böylece tornado oluşur

Tornadoların yere değen kesimleri son derece şiddetli bir biçimde döner ve izlediği yolun üzerindeki binalara, sanki bir patlama ol-muşçasına zarar verir, ağaçları köklerinden burarak söker ve bazen otomobilleri bile yerinden kaldırır En şiddetli tornadolar ABD'nin orta bölgelerinde oluşur Burada tornadolar çoğunlukla kuzeydoğuya doğru, saatte 15 ile 80 km arasında değişen bir hızla ilerler Tornadoların korkunç gürültüsü 40 km ileriden duyulabilir Avustralya'da da genellikle yaz aylarında, boranlarla birlikte tornadolar oluşur 18 Mart 1825'te bir grup tornado ABD'nin ortabatı kesimlerinde 689 kişinin ölümüne yol açmıştı ABD'de ve Batı Hint Adaları'nda harikan olarak adlandırılan siklon fırtınaları da hortum biçimindedir, ama çok güçlü olduklarından kasırga ölçeğinde kabul edilirler

Kuzeyden ve güneyden gelen farklı hava kütleleri denizin üzerinde karşılaşabilir ya da bir tornado kayarak denize ulaşabilir Bu durumda denizin üzerinde döner bir su sütunu biçiminde bir hortum oluşur Denizin üzerindeki hortumlar ender olarak hasara yol açar, çünkü bunlar genellikle daha yavaş hareket eder Denizlerin üzerinde hortumlar hava açıkken oluşur; böylece motorlu tekneler hortumu görüp yöreden kaçabilirler



Denizlerdeki hortumun, yüzeye yakın bir hava kütlesinin çevresindeki havadan daha çok ısınıp yükselmesiyle ortaya çıktığı sanılmaktadır Bu yükselen hava kümülonimbus denen türden bir yağmur bulutunun tam altına rast-lamışsa bir hortum oluşabilir Bulut tabanı bir koni biçimini alır ve bu koninin sivri ucu denize doğru iner Bu ucun altına gelen kesimde deniz kamçılanır ve bir serpinti bulutu oluşur

Yağmur bulutunun aşağı doğru inen ucu bu serpinti bulutunun içine dalar ve aynı anda, bir su sütunu biçiminde yükselen hortum görülür Bu hortumların pek çoğu yaklaşık 5 ya da 10 metre çapındadır ve 60 ile 120 metre arasında yükselebilir; ama çok daha büyük çaplı ve daha yüksek hortumlar da görülmüştür