Pedagoji Ders Notları-Devinimsel Alan İle İlgili Hedef Ve Davranış Yazma

Bu alan, öğrenilmiş becerilerin kodlandığı alandır Kişi kaslarını, vücut organlarından birini ya da birkaçını veya tümünü kullanarak bazı davranışlar ortaya koyabilir Bu tür davranışlar doğuştan şifrelenmiş, geçici ya da öğrenilmiş olabilir Devinişsel (psikomotor) olanın kapsamına, öğrenilmiş beceriler girer Sözgelişi; gözümüze şiddetli bir ışık gelince göz kapaklarımızı hemen kaparız Bu tür davranış da fizikidir, fakat öğrenilmiş değildir; çünkü göz kapağı bu davranışı otomatik olarak yapar Yani bu davranış doğuştan şifrelenmiştir Geçici davranışa örnek olarak, sarhoş bir adamın yaptıkları verilebilir Gerçi içki içmeyi kişi sonradan öğrenmiştir; fakat gösterilen davranış geçicidir; içkinin etkisi kalkınca, bu tür davranışları göstermez Oysa otomobili çalıştıracak kişi sırasıyla “kapıyı açar, şoför koltuğuna oturur, emniyet kemerini bağlar, vitesi boşa alır, kontağı açar ve marşa basar” Bir otomobilin çalıştırılması, koşullar değişmedikçe her zaman böyle olabilir Bu örnekte de görüldüğü gibi davranışlar öğrenilmiştir ve süreklidir
Bu beceriler de diğer alanlarda olduğu gibi aşamalı şekilde sıralanmıştır Sosyal bilgiler dersinde “harita, kroki, plan çizme, anket uygulama, vak’a incelemesi yapma, görüşme yapma” gibi etkinlikler devinişsel alanın kapsamı içindedir Bu alan bilişsel ve duyuşsal alanla iç içedir Ayrıca kişi, bu alanla ilgili davranışları çeşitli düzeylerde öğrenebilir Bu davranışlar basitten karmaşığa, kolaydan zora, bir organın hareketinden daha çok organın koordineli hareketine doğru aşamalı olarak sıralanabilir Kişi bu davranışları taklit ederek gösterebilir Daha ileri düzeyde onları otomatik olarak yapabilir En üst düzeyde ise, kişi etkili ve verimli yeni bir davranış örüntüsü gosterebilir
Kişi, devinişsel alanla ilgili bir davranışı öğrenirken, önce o davranışı gözler, yani gelen uyarıcıları algılar Sonra aynı davranışı tekrar etmeye çalışır Bu işe “kılavuzlanmış faaliyet” denebilir Daha sonra beceri haline getirebilir Bu becerileri yeni durumlara uydurabilir En üst basamakta ise, bu becerileri kullanarak yenı ürünler ortaya koyabilir Kişinin davranışı gözlemesi, yani algılaması ilk basamaktır; çünkü gözlenmeyen, algılanmayan bir davranış öğrenilemez Uyarılmadan sonra, kişinin o davranışı, kılavuz denetiminde, ya da örneği göz önünde tutarak tekrarlaması gerekir Tekrarlama, gözlemeden, uyarıImadan daha karmaşık ve zor bir basamaktır Öğrenci tekrarlaya tekrarlaya, davranışı beceri haline getirebilir Beceri halindekı davranış, otomatik olarak istenilen nitelik, süre ve yeterlikte yapılabilir Bir davranışın bu özeliklerle donanık olması, tekrarlanması daha zor ve karmaşıktır Üstelik kişi kılavuzlama etkinlikleri olmadan, davranışı beceri haline getiremez Öğrenci bu becerileri elde ettikten sonra, o beceriyi, ilk kez karşılaştığı yeni bir durumda da kullanabilir Tüm bu basamaklardan sonra kişi, devinişsel alanda yeni bir davranış modelleri oluşturabilir, yaratabilir Bu son basa-mağa ulaşabilmesi için kendinden önceki dört basamağı hakkıyla geçmesi gerekebilir Veysel Sönmez tarafından devinişsel alan; basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, bir organın hareketinden koordineli harekete ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde bilişsel, duyuşsal ve sezgisel alanın basamakları da göz önüne alınarak aşağıda belirtilen şekilde aşamalı olarak sınıflandırılmıştır:
100 UYARILMA
110 Algılama
12 0 Bedensel Kurulma
200 KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA
210 Kılavuzlayanla Yapma
22 0 Kendi Kendine Yapma
300 BECERİ HALİNE GETİRME
310 İstenilen Nitelikte Yapma
32 0 İstenilen Nitelik ve Sürede Yapma
33 0 İstenilen Nitelik, Süre ve Yeterlikte Yapma
400 DURUMA UYDURMA
500 YARATMA
100 UYARILMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamakta kişi, doğru becerinin nasıl yapıldığını önce dikkatlice izler; sonra o davranışı yapmak için hazırlanır Bu nedenden dolayı, devinişsel alanla ilgili davranış modelleri veya örnekleri kişiye önce gerektiği gibi sunulmalıdır Uyarılma; bilişsel olanın bilgi, duyuşsal alanın alma ve sezgisel alanın farkına varma basamağıyla iç içedir Bu basamakta öğrenci edilgen, davranışı örnek olarak yapan kişi ise etkendir Sözgelişi; Sosyal Bilgiler dersinde harita çizme becerisinin kazandırılmasında, haritanın nasıl çizildiğini önce öğretmen gösterir; öğrenci onu dikkatlice izler; daha sonra haritayı çizmek için vücudunu, elini ve parmaklarını uygun duruma getirir Aynı şekilde müzik dersinde, öğretmen mandolin çalabilme hedefini öğrencilere kazandırmak istediğinde, önce mandolinin ne olduğunu anlatmalıdır Adını söylemesi (bilişsel alanın bilgi); öğrencilerin mandolinden gelen uyarıcıların farkına varması (duyuşsal alanın alma ve sezgisel alanın farkına varma); öğretmenin mandolinin kurallarına uygun olarak nasıl çalındığını yeter sayıda çalıp göstermesi ise, öğrencinin uyarılmasıdır Deviniş-sel alanda bir becerinin öğretilmesi; yalnız müzik dersi için değil; aynı zamanda beden eğitimi, iş ve teknik eğitimi, ev ekonomisi, sekreterlik vb becerilerin ağır bastığı tüm alanlarda da geçerlidir
110 Algılama
Bu basamakta becerinin nasıl yapıldığı öğrenci tarafından dikkatlice izlenmelidir Davranış örüntülerinin, modellerinin tümünü farketme söz konusudur Örneğin, bir sesin hangi enstrümana ait olduğunu yazma/söyleme, maddenin renginden, kokusundan ne olduğunu yazma/ söyleme gibi davranışlar algılama basamağına girebilir
Hedef
İlköğretim 5 sınıf: Fen Bilgisi dersinde temel doğal maddeleri çeşitli duyu organları ile tanıyabilme
Davranışlar:
1 Verilen bir temel doğal maddenin ne olduğunu iki duyu organını kullanarak yazma/ söyleme
2 Verilen bir temel doğal maddenin renginden (görünümünden, sesinden, tadından, kokusundan) ne olduğunu yazma/söyleme
3 Gözleri kapalıyken verilen bir doğal maddenin ne olduğunu, diğer duyu organlarını kullanarak yazma/söyleme
Hedefler
İlköğretim 4 Sınıf: Müzik dersinde herhangi bir enstrümanın çalınışını izleyebilme,
İlköğretimde tüm sınıflar: Beden eğitimi dersinde vücut hareketlerini gözleyebilme,
Teknik eğitim: Ağaç işleri dersinde araç-gereçleri duyu organları ile tanıyabilme,
Bir güç kaynağındaki çalışmayı izieyebilme,
Sağlık koleji: İlk yardım hizmetlerini izleyebilme,
Lise 1 Sınıf: Kimya dersinde element filizlerini duyu organları ile tanıyabilme
12 Bedensel Kuruluş
Belli bir davranış için vücudu, organları ya da her ikisini birlikte, istenilen davranışın gerektirdiği biçime getirme işidir Bu basamaktaki davranışlar zihinsel ve duyuşsal kurulma ile birlikte olabilir; fakat bu tür davranışların bu basamakta daha çok devinişsel yönleri söz konusudur
Kişi bu basamakta, davranışların tümünü değil; başlangıç için gerektirdiği biçim-de göstermelidir Örneğin yüz metre koşuda bir kişinin koşmaya başlamadan önce, “sağ ayağını ileri atma, sol ayağını gergin halde geride parmak uçlarında tutma, eğilme, her iki elin parmaklarını başlangıç çizgisine yerleştirme, başını ileri kaldırma” gibi davranışların tümü bedensel kuruluş için örnek olarak veriIebilir
Hedef
Tüm okullar: Beden eğitimi dersinde kısa mesafe koşuları için vücudu hazır duruma getirebilme
Davranışlar:
1 Yarışın başlangıç çizgisine gelme
2 Eğilme
3 Her iki eli başlangıç çizgisine uygun biçimde yerleştirme
4 Ayaklarını uygun biçimde yerleştirme
5 Başı uygun biçimde tutma

200 KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamakta bir iş ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını, öğrencinin işin gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle beraber yapması söz konusudur Kılavuzlayanla birlikte yaptıktan sonra, öğrenci modelini, örneğini, yapılanları göz önüne alarak kendi kendine yapmaya yönelir Bu sırada kişi, kılavuzlayan öğretmen tarafından sürekli denetim altında tutulur Yapılan yanlışlar anında düzeltilir; çünkü yapılan yanlış davranış istenmeyen yan ürünlere götürebilir ve böyle bir davranışı da silmek kolay değildir Kişi, bazı işlerin tümünü ilk hamlede öğrenemez Bu nedenle böyle işlerin tümü, aşamalı olarak sırayla öğrenciye, kılavuz denetiminde adım adım kazandırılmalıdır Karmaşık bir beceriyi oluşturan her bir parça kolaydan zora, basitten karmaşığa ve becerinin tümünü oluşturacak biçimde sıralanmalıdır
210 Kılavuzlayanla Birlikte Yapma
Karmaşık bir beceriyi öğrenci, kılavuzlayanla öğretmenle ya da ustayla birlikte veya onların yardımıyla iş ve işlem basamaklarına uyarak yukarıda belirtilen ilkelere göre yapar Örneğin öğretmenin yardımıyla bazı beden hareketlerini yapma, mandolin çalma, ya da maketten yararlanarak aynısını yapma da bu basamağın kapsamı içindedir
Hedef
Endüstri meslek lisesi: Bir dinamoyu öğretmenin yardımıyla sökebilme
Davranışlar (işlem basamakları):
1 Toz kelepçesini çıkarıp alma
2 Yay çengellerini kullanarak yayı çekme
3 Kömürlerı (fırçaları) çıkaracak kadar yayı kaldırma
4 Dinamo kapak vidalarını sökme
5 Kasnak tarafından çekerek endüviyi komple alarak zorlamadan çıkarma
6 Fırça tutucu kapağını hafifçe plastik çekiçle tıklatarak öne alma
7 Fırçadan kömürleri kurtarma
8 Kömürleri çıkarma
Hedef örnekleri
İIköğretim: Fen bilgisi dersinde basit deneyleri laboratuvarda öğretmenin yardımıyla yapabilme
İIköğretim: İş ve teknik eğitimi dersinde bir butonla çalışan zil tesisatını öğretmenin yardmıyla yapabilme
İlköğretim: Resim dersinde, bir tablonun yakın bir örneğini yapabilme
İlköğretim: Öğretmenin yardımıyla istenilen enstrümanı çalabilme
Endüstri meslek lisesi: Elektronik dersinde, bir radyoyu öğretmenin yardımıyla monte edebilme
Sağlık koleji: Maket üzerinde, öğretmenin yardımıyla iğne yapabilme
220 Kendi Kendine Yapma
Bu basamaktaki hedeflerde öğretmenin yardımından çok denetimi, ya da gözetimi söz konusudur Öğrenci; kılavuzlayanla yaptığı davranışı, bu basamakta onun gözetiminde kendi başına yapmaya çalışır Ayrıca kılavuzlayandan gelen ipucu, düzeltme ve dönüt yoluyla davranış, istenilen nitelikte yapılmaya doğru geliştirilir Yanılmalar ise, kılavuzlayan tarafından anında gerektiği biçimde düzeltilir
Hedef
Endüstri Meslek Lisesi: Bir dinamoyu atelyede öğretmenin gözetiminde kendi başına sökebilme
Davranışlar
21’deki hedefin tüm davranışları bu hedef için de geçerlidir Bu sekiz davranış, öğretmen hiç yardım etmeden; fakat onun gözetiminde eksiksiz olarak öğrenci tarafından yapılacaktır
300 BECERİ HALİNE GETİRME BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Kişi, bu basamakta becerili insan durumuna gelir Hedef davranışları kendi başına, hiç kimseden yardım almadan, o işin gerektirdiği nitelikte yapar Daha sonra hem gereken nitelikte, hem de belirtilen zamanda işi yapıp ortaya koyar
Bu basamakta hedefler davranışa dönüştürülürken nitelik, süre ve yeterlik hedefte belirtildiği için yazılmayabilir Eğer iş, işlem basamaklarına ayrılmışsa, bu kez işlem yapılarında bu özelikler vurgulanır Eğer iş ve işlem yaprağı belirtilmemişse, davranışlarda bu özeliklere yer verilmelidir Mesleki eğitim ve öğretim yapan tüm okullarda, devinişsel alanla ilgili derslerde, öğrenciler en az bu basamaktaki hedeflerle donanmış olarak yetiştirilmelidir Eğer öğrenciler bu basamakta yetiştirilmemişlerse, eğitimin niteliği çok düşüktür denebilir
310 İstenilen Nitelikte Yapma
Öğrenciler bu basamakta işi istenilen nitelikte yapmalıdırlar Süre, malzeme ve enerjide ekonomiklik ayrıca öğretmenin yardımı, gözetimi söz konusu değildir Kaba deneme ve yanılmalara da artık yer yoktur
Hedef
Kız Meslek Lisesi: Ekstroforlu baskı dikişini istenilen nitelikte yapabilme
Davranışlar:
1 Baskı yapılacak yeri kesme
2 Baskı yapılacak yeri düzeltme
3 Yıkanmış ekstraforu 05 cm içerden yerleştirme
4 Teğelleme
5 Makinede çekme
6 Teğelleri sökme
7 Ütüleme
8 Baskı dikişi yapma
9 Tekrar ütüleme

Hedefler
İlköğretim: Müzik dersinde melodiyi ezgisine uygun icra edebilme
Endüstri Meslek Lisesi: Düzeyine uygun olarak verilen bir güç kaynağını monte edebil-me
Kız Meslek Lisesi: Belli bir yemeği, belirtilen niteliklere göre pişirebilme
Ticaret lisesi: Daktiloda on parmakla yazı yazabilme
320 İstenilen Nitelikte ve Sürede Yapma
Devinişsel alanla ilgili beceri, istenilen kalitede, mükemmellikte ve olgunlukta yapılmalı; ayrıca belirtilen sürede bitirilmelidir Malzemede ve enerjide ekonomiklik söz konusu değildir Yani kişi istenilen işi belirtilen nitelik ve sürede yaptıktan sonra yorgun düşebilir Önemli olan işi belirtilen nitelikte ve sürede yapmış olmasıdır
Hedef
Sağlık koleji: Damardan kanı, kurallara uygun olarak bir dakikada alabilme
Davranışlar:
1 Hastaya ne yapacağını söyleme
2 Hastanın kollarını açma ve kan alınacak kolu belirleme
3 Hastanın pozusunu lastikle kurallara uygun sıkma
4 Hastanın avucunu açıp kapamasını sağlama
4 Kan alınacak yeri alkollü pamukla temizleme
5 Sterilize edilmiş enjektörü alma
6 uygun damara bir defada kolayca girme
8 Kanı kurallara göre enjektöre çekme
9 Lastiği pazudan çözüp alma
10 İğneyi damardan çekme
11 Alkollü pamukla iğne yerine bastırma
12 Kolu kapama
Hedefler
ilköğretlm: İş ve teknik eğitimi dersinde ağaç üzerine basit bir oyma işlemini istenilen nitefiklere uygun olarak bir saatte yapabilme
Endüstri Meslek Lisesi: Elektrik dersinde, bir televizyonu kurallara uygun olarak on saatte monte edebilme
Kız Meslek Lisesi: Giyim dersinde, istenilen basit bir etekliği kurallara uygun olarak iki saatte dikebilme
Ticaret Lisesi: Daktilodo on parmakla, en fazla dört hata yaparak, bir dakikada 64 vuruş yapabilme
330 İstenilen Nitellkte, Sürede ve Yeterlikte Yapma
Bu basamaktaki beceriler, hem istenilen nitelik ve sürede yapılmalı, hem de ucuza mal edilmeli; birey enerjisini ekonomik bir biçimde tüketmelidir Öğrenci bu basamağın sonunda, beceriyi çok kolay, istenilen nitelik ve sürede, ucuz bir biçimde yapar Yani enerji ve malzemede ekononliklik sağlar Ağaç işleri atelyesinde bir masayı öğrenci iki saatte yapıp bitiriyor; fakat malzemede ekonomiklik sağlanamamışsa, yani 50 milyon liraya çıkacak bir masayı 70 milyon liraya ya da daha yukarıya mal etmişse, öğrenci bu basamağa daha gelmemiştir denebilir
Hedef
Kız Meslek Lisesi: Fantazi elbise kemerini ekonomik olarak kolayca otuz dakikada hazırlayabilnle
Davranışlar:
1 Bel ölçülerine göre kemer boyunu hesaplama
2 Patron kağıdı üzerinde kemer boyunu ve enini saptama
3 Kemerin şeklini verme
4 Kalıbın kenarlarından kesme
5 Kumaşı ütüleme
6 İplik yönünü göz önünde bulundurarak kalıbı kumaşa hazırlama
7 Kenarından çizme
8 Dikiş payı vererek çizme
9 Dikiş paysız olarak astarı kesme
10 Astar kemer parçasını içine yerleştirme
11 Kenarındafl tutturma
12 Gerekli yerlerin köşelerini yapma
13 Dikiş paylarını teğelleme
14 Kemerin üzerini isteğe göre süsleme
15 Kemer kumaşından astar parçasını kesme
16 Kemere yerleştirme
17 Baskı dikişini yapma
18 Ütüleme
Hedefler
Lise: Beden eğitimi dersinde yüz metreyi on üç saniyenin altında zorlanmadan koşabilme
Kız meslek lisesi: Giyim dersinde basit bir etekliği iki saatte ekonomik olarak kolayca dikebilme
Sağlık koleji: Damardan kanı kurallara uygun olarak bir dakikada kolayca yapabilme

400 DURUMA UYDURMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Kişi, beceri haline getirme basamağında kazandığı davranışları, devinişsel özellikleri ağır basan yeni bir problem durumunda kolayca uygular Bu düzeyde önceden kazanılan becerilerin alana genellemesi söz konusudur Örneğin; belli bir tür keman çalan bir öğrencinin viyolonselle ilk kez karşılaştığında, onu da bir iki deneme sonunda kolayca çalmasında olduğu gibi Kişi bir iki deneme yapabilir; fakat yeni durumda tek başınadır Ona yardım eden, yol gösteren kişi yoktur Böyle olmakla birlikte istenilen beceriyi çok kısa zaman-da kolayca kazanabilir
Hedef
Endüstri Meslek Lisesi: İlk kez karşılaştığı altı silindirli bir motorun subop ayarını azami yirmi beş dakikada yapabilme
Davranışlar:
1 Motor katoloğuna bakarak subap ayar değerlerini bulma
2 Katoloğa göre subap ayarı sıcakken yapılacaksa, motoru çalıştırma
Vs
Hedef
Konservutuar: Elde ettiği becerilerle, ilk kez karşılaştığı başka bir müzik aletini çalabilme
Endüstri Meslek Lisesi: Ağaç işlerinde kazandığı beceriyle, istenilen yeni işi kolayca yapabilme
Kız Meslek Lisesi: Giyim dersinde kazandığı becerilerle, yeni bir dikiş makinesini kolayca çalıştırabilme
500 YARATMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamak, özellikle bilişsel alanın sentez, bir dereceye kadar da duyuşsal alanın nitelenmişlik ve sezgisel alanın geçmiş ve gelecekle iletişim kurma bu-samaklarıyla iç içedir; fakat burada devinişsel alanla ilgili nitelikler ağırlık taşır Yaratma, yeniden ortaya koyma, benzeri olmayanı yapma, devinişsel özelikleri ağır basan orijinal, benzersiz, yeni davranış örüntüsü oluşturma işidir Hedef
Konservatuvar: Yeni ve orijinal bir beste yapabilme
Tüm okullar: Belli duygu ve düşüncelerini anlattığı özgün bir resim yapabilme

Alıntı