Osmanlıda İslamcılık - İslamcılık Akımı

İslamcılık - İslamcılık Akımı

İslamiyet, Osmanlı imparatorluğu'nun kuruluşundan başlamak üzere belirleyici bir etkiye sahip olmuştur Fakat "İslamcılık" adıyla ortaya çıkan düşünce akımının amacı ve işlevi çok farklıdır

Bir düşünce akımı kimliğiyle İslamcılığın tam olarak ne zaman başladığını söylemek mümkün değildir İslamcılık, yoğun olarak II Abdülhamid döneminde kendisi ve rakipleri tarafından tartışılmaya başlandı II Abdülhamid, İslamcılık politikasıyla hem Balkanlardaki "Panislavizm"i etkisiz duruma sokmak, hem de içeride siyasal rakiplerinin halk içindeki gücünü kırmak istiyordu Fakat, zaman zaman aynı silah kendisine karşı da kullanıldı

İslamcılara göre, Osmanlı imparatorluğu'nda bir çöküş durumu vardı Bunun sebebi, Batıcıların ileri sürdüğü gibi İslamiyet'ten Kaynaklanmıyordu Çünkü aslında İslamiyet bilime ve yeniliklere açık bir dindir Demokrasi, meşruti rejim ve en geniş özgürlükler İslamiyetin özünde vardır Bu yüzden İslamcılar meşrutiyete karşı değillerdir Ancak, rejimin memleket şartlarına uydurulması taraftarıdırlar

Said Halim Paşa'ya göre İslamlaşmak demek; İslam'ın, itikad, ahlak, içtimaiyat ve siyaset siste*mini daima zaman ve muhitin ihtiyacına en muvafık bir surette tefsir ve bunlara uymaktır

İslamcılar çoğunlukla "Sırat-el-mustakim", "Sebilürreşat" ve "Beyan-ul hakim" gibi dergilerin etrafında toplandılar ve yazıları ile devletin çöküş sebebini arayıp kurtuluş yollarını önerdiler Akımın önemli temsilcilerinden M Şemsettin Günaltay'a göre, çöküşün sebebi Cinci Hoca, Seyyit Mustafa gibi dar görüşlü kafalardaki adamlardır Bunların yerine ilimli, çağdaş düşünce ile silahlanmış bir İslamcılığın kurtarıcı olabileceğini savunur Kalkınmanın metot ve bilgi işi de olduğunu belirten Günaltay, "cahil gericilikle cahil ilericilik" arasında zarar bakımından hiçbir fark görmez Bu nedenle "her şeyden önce küflü kafalar yıkanmalıdır" der

İslamcılar, Batı'nın Osmanlı Devleti'nden ileride olduğunu kabul etmişlerdi Bu yüzden Batı'nın teknik ilericiliğinin alınmasının şart olduğunu savundular Buna karşılık ahlak ve maneviyat bakımın*dan zayıf olduğunu ileri sürüp Batı taklitçiliğine karşı çıktılar Şemsettin Günaltay, "Avrupa yalnız ken*disini düşünür Amacı başka ülkeleri sömürmektir Avrupa'dan merhamet beklemek boşunadır Kendi*miz uyanalım" der

Çareyi millette bulan İslamcılardan biri de Mehmet Akif'tir O da Batı'nın teknolojik üstünlüğünü kabul eder Batı tekniğinin alınmasını isterken taklitçiliği reddeder; "Dini taklit, adetleri taklit, kıyafet: taklit, selamı taklit, kelamı taklit hülasa her şeyi taklit bir milletin fertleri de insan taklidi demektir ki kabil değil gerçek bir sosyal topluluk vücuda getiremez, binaenaleyh yaşayamaz"der

Milletlerarası politika alanında Batı'nın Osmanlı İmparatorluğu ve diğer Müslüman ülkelere uyguladığı zorba politikaları engellemenin tek yolu olarak "İttihad-ı İslam"ı görürler Ancak böyle bir birleşmenin kısa sürede başarılmasının mümkün olmadığını da bilirler Diğer düşünce akımlarından Batıcıları, körü körüne bir taklitçilik peşinde olduğu için tenkid ederler Başlangıçta Osmanlıcılığa olumlu bakmalarına karşın Balkan Savaşı'ndan sonra bu konudaki düşüncelerini değiştirirler

Sonuç olarak, İslamcılık akımı Osmanlı imparatorluğu'nun, bu metotla önce kendi birliğini ardından bütün İslam dünyasının kurtuluşunu İslamcı rönesans formülüne bağlamıştı Bu memleketlerin yeniden kalkınmaları ve yükselmeleri ancak ve ancak İslamlaşmakla mümkündü