Neden Bir Anda Yanmıyoruz?

Bizim vücudumuz da temelde karbon ve hidrojen bileşiklerinden oluşmaktadır Peki neden vücudumuz da okside olmaz? Ya da daha açık bir ifadeyle neden vücudumuz bir anda kibrit çöpü gibi tutuşup yanmaz?

Vücudumuzun oksijenle temas ettiği halde yanmaması gerçekten şaşırılacak bir durumdur

Bu şaşılacak durumun nedeni oksijenin normal ısılardaki moleküler formu olan O2 molekülünün büyük ölçüde "asal" yani reaksiyona girmeyen bir yapıya sahip oluşudur Ama bu durumda bir başka soru ortaya çıkar; madem O2 kolay kolay reaksiyona girmeyen bir moleküldür o halde bu molekül bizim vücudumuzun içinde nasıl reaksiyona sokulmaktadır?

19 yüzyıldan beri merak edilen bu sorunun cevabı son yarım yüzyıl içindeki gelişmeler sonucunda anlaşılmıştır Biyokimyasal gözlemler insan vücudundaki bazı özel enzimlerin sadece oksijenin atmosferde bulunan formu olan O2'yi reaksiyona sokmakla görevli olduğunu ortaya çıkarmıştır Hücrelerimizdeki bu özel enzimler son derece karmaşık işlemler sonucunda vücudumuzdaki demir ve bakır atomlarını katalizör (hızlandırıcı) olarak kullanmakta ve böylece oksijeni reaktif hale getirmektedirler

Yani ortada çok ilginç bir durum vardır: Oksijen yakıcı bir elementtir ve normalde bizim bedenimizi de yakması beklenmelidir Bunu engellemek için oksijenin atmosferdeki formu olan O2 ilginç bir biçimde "asal" kılınmıştır yani kolay kolay reaksiyona girmemektedir Ama bedenimizin enerji elde etmesi için de oksijenin yakıcılığına ihtiyacı vardır Onun için hücrelerimizin içine bu asal gazı son derece reaktif hale getiren karmaşık bir enzim sistemi yerleştirilmiştir

Bedenimizin aniden tutuşmasını engellemek için alınmış bir başka tedbir daha vardırBu İngiliz kimyager Nevil Sidgwick'in ifadesiyle "karbonun karakteristik asallığı"dır Bir başka deyişle karbon atomu da normal ısılarda kolay kolay oksijenle reaksiyona girmez Kimyasal dille ifade edilen bu özelliği aslında hepimiz günlük hayatta çok yakından yaşamışızdır Soğuk bir havada odun ya da kömür kullanarak ateş yakmaya çalıştığımızda yaşadığımız zorluk karbonun söz konusu "karakteristik asallığı"dır Ateşi yakabilmek için bir hayli uğraşmamız odunun ya da kömürün ısısını iyice yükseltmemiz gerekir Ama ateş bir kez alev aldıktan sonra da karbon hızla reaksiyona girer ve büyük bir enerji açığa çıkar Bu yüzden bir yangını başlatmak (kibrit vs gibi özel ateş kaynakları olmadıkça) son derece zordur Ama yangın bir kez başladıktan sonra da çok büyük bir ısı oluşur ve bu ısı etraftaki diğer karbon bileşiklerini de tutuşturur

Bu durum incelendiğinde aslında ateşte de çok ilginç bir tasarım olduğu görülür Oksijenin ve karbonun kimyasal özellikleri öyle ayarlanmıştır ki bunlar sadece çok yüksek bir ısıda reaksiyona girip ateş oluştururlar Eğer böyle olmasaydı Dünya üzerindeki yaşam imkansız hale gelirdi Eğer oksijenin ve karbonun reaksiyona girme eğilimleri biraz daha fazla olsaydı hava sıcaklığı biraz arttığında insanların ağaçların hayvanların bir anda tutuşup yanmaları sıradan bir vaka haline gelirdi Örneğin çölde yürüyen bir insan sıcaklık gün ortasında en yüksek dereceye çıktığı anda bir kibrit çöpü gibi bir anda alevlere boğulabilirdi Bitkiler ve hayvanlar da aynı tehlikeyle yüzyüze kalırdı Elbette böyle bir Dünya'da yaşamdan söz etmek biraz zor olurdu

Eğer oksijenin ve karbonun karakteristik asallıkları daha fazla olsaydı bu sefer de Dünya üzerinde ateş yakmak çok zor belki de imkansız hale gelirdi Ateşin olmadığı bir ortamda ise insanların ısınması ve teknoloji geliştirmesi mümkün olamazdı Çünkü bilindiği gibi teknoloji metallere dayanır ve metaller de ancak çok yüksek ısılarda yumuşayıp şekillendirilebilirler