Spor Kazalarında, Yaralanmalarında Uygulanacak İlk Yardım Yöntemleri Nedir? Nelerdir?

Spor Kazalarında, yaralanmalarında uygulanacak ilk yardım yöntemleri nedir? Nelerdir?
Spor Kazalarında, yaralanmalarında uygulanacak ilk yardım yöntemleri nedir? Nelerdir?

Sporun zihin ve fizik yapıyı geliştirmekte olduğu her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır

Bununla birlikte, bu yeni uğraşıda egzersize katılan kişiler organizmalarınrn toleransları üstüne çıkabilmektedir Yeterince ön hazırfık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar dikkatin azalmasına, kazalara ve sakatlıklara yol açabilir
Sakatlanmanın daha ciddi boyutlara çıkmasını önlemek bakımından ilk yardım uygulamaları büyük önem taşımaktadır

Bu gibi durumlarda son karar her zaman hekimin sorumluluğu altındadır Ancak hekimin hastaya ulaşıp yardımcı olmasına kadar geçecek süre içinde ilk yardımın yapılması kaçınılmaz bir zorunluluktur

Bu güncel kitapçık en sık görülen bazı spor sakatlıklarının nedenlerini, tanıyla ilgili bazı temel bilgileri, ilk yardım uygulamalarını ve önlemler konusunda önerileri içermektedir

Kitapçık uygun boyutlan ile her spor çantasında bulunabilir

Öncelikle önlemlerle ilgili bilgileri incelemenizi öneririz Kitapçığın çantanızda bulunması gerekli durumlarda anında başvurmanızı sağlayabilecektir

AŞİL TENDİNİTİSİ
Nedeni: Baldır kaslannın kramp yada spazmlara neden olacak derecede aşırı zorlanması

Özel Bulgular: Topuğun üsi kısmında uzun süren ağrılar

İlk Yardım: Ağrılı tarafı tesbit edin (örn bandaj ile) ve zorlamadan kaçının İlgili uzmana danışın (Tercihan Ortopedi-Travmatoloji veya Fizik tedavi, rehabilitasyon)

Ek Uygulamalar: Baldır kaslarına masaj Topuğun ayakkabı içine konacak bir parça i!e yükseltilmesi (Bu, aşil tendonuna binen yükü azaltıp iyileşmeyi hıziandıracaktır Bir gel sürülerek belirtiler gerilinceya kadar tedaviye devam edilir

Tedavi Sonrası: Baldır kasları için gerdirme egzersizleri Antranmanlardan sonra tendon ve çevresine buz ile soğuk uygulama

Önlem: Beslenme ile uygun Magnezyum alınması sorunlara karşı öntemlerden birisi olabilecektir

AŞİL TENDONU KOPMASI
Nedeni: Koordine olmayan kas gerilmesi (iç travma) veya direk fizikseletki (iç travma) ile ani ve aşırı zorlama

Özel Bulgular: Diz-dirsek pozisyonunda, her iki ayak muayene masası kenarında serbest olarak sarkarken, baldır kavrama testinde sağlam tarafta ayak parmaklarında kopan tarafta hareket yoktur Tendon üzerinde (bir parmak kadar genişlikte) bir çukur izlenir

Ek Uygulamalar: Mutlaka cerrahi onarım gereklidir Kısa stireli olarak operasyona kadar alçılı tesbit yapılabilir

İlk Yardım: Eklem fonksiyonunu korumak için erken dönemde egzersizlere başlanmalıdır Düzenli olarak gel uygulanması önerilir

Tedavi Sonrasr: Yetkili uzman gözleminde gerdirme egzersizleri yapılmalıciır Zedeli bölgeye herhangi bir zorlanmadan sonra buz ile soğuk uygulanmalıdır gel sürülmeye devam edilir

Önlem Zedelenen bölgede oluşan yeni doku koordine olmayan kas kasılnıalarına yol açabileceği için aşırı yüklenmelerden sakırımalıdır

AŞİL TENDONU ZORLANMASI (ÇEKMESI)
Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma

Özel Belirtiler: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren ağrı

Ek Uygulamalar Destekleyici bandaj kullanılmalı ve düzenli olarak gel uygulanmalıdır

Tedavi Sonrası Baldır kasları için gerdirme egzersizleri yapılmalıdır

Önlem Kas oluşumlarının korunması için dülzenli olarak Magnezyum preparatlarının alınması önerilmektedir

BAĞ ZEDELENMELERİ
Nedeni: Eklemi doğal sınırları ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet bağ zedelenmesine yol açabilir

Özel Belirtiler: Etkilenen eklemde ağrı, fonksiyon bozukluğu ve eklem içi kanamaya ve sıvı artışına bağlı olarak şişme

İlk Uygulamalar: gel ile birlikte soğuk (buz) uygulama Eklemin başkaca bir zorlanmaya maruz kalmaması için bandajlama Ciddi durumlarda hekime başvurulmalıdır

Ek Uygulamalar: Sakatlığın ciddiyet derecesine bağlı olarak geçici bir süre için sportif aktivitelerden uzak kalınmalı llgili uzman bu siireyi saptamada önerilerde bulunacaktır Destekleyici bandaj kullanılmalı ve düzenli olarak gel uygulanmalıdır

Tedavi Sonrası: Ikinci bir zedelenmeye karşı önleyici olarak eklem fonksiyonunu sağlamak amacıyla egzersizlere mümkün olduğu kadar erken başlanmalıdır

SU TOPLAMASI
Nedeni: Ayakkabı ya da diğer spor malzemelerinin deri üzerine yaptığı baskı ya da tahriş

Özel Bulgular: Derinin dış tabakasının altında sıvı birikimi ile birlikte üst tabakanın ayrılması

İlk Uygulamalar: Su toplanması durumunda sıvı boşaltılmalı bölge dezenfekte edilmeli ve etkılenen alan hava geçişi sağlanacak şekilde pansuman yapılmalıdır

Önlem: Ayakkabılann içini ve giyilen çorapların dışını hafifçe sabunlamak veya ayakkabıların deri kısımlarının iç kısmına yumuşatrcı yağ sürmek yararlı sonuçlar vermektedir Ellerdeki su toplaması uygun eldiven giyerek önlenebılir

KIRIKLAR
Nedeni: Dış kökenli fiziksel etmenler, düşme ya da çarpışmalar

Özel Bulgular: Kırık olan tarafta yüklenme kapasitesi yitimi ve hareket sınırlılığı Kırık bölgesinde görülebilecek ya da elle muayenede farkedilebilecek değişiklikler (şekil bozukluğu gibi) Bölgesel kanamaya bağlı olarak belirgin bir şişme dokunma ve hareketlerle birlikte şiddetli ağrı

İlk Uygulamalar: En uygun malzeme ile kırığın tesbit edilmesi (atelleme) gerekmektedir Ancak kırık uçlarının yanaştırılması (reduksiyon) yapılmaya çalışılmamalı ve en kısa süre içinde ilgili uzmana başvurulmafıdır Bu arada kırık bölgesine soğuk uygulanabilir ve ağızdan ağrı kesiciler verilebilir Uzman hekimin reduksiyonunu takiben kırığın iyileşmesi için alçılı tesbit yapılır

Tedavi Sonrası: Kas kitlesi ve kuvvetin azalmasını engellemek için sistemli olarak , egzersizler yapılmalıdır , Yük taşıyan taraf ve bölgelerde ödem oluşumunu engellemek için günde birkaç kez gel uygulanmalıdır

KASIK ZORLANMASI
Nedeni: Spora katılım öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonlann aşırı zorlanması

Özel Bulgulaı: Uyluğun üst ve iç kısmında şiddeti gittikçe artan ağrı

İlk Uygulamalar: Etkilenen bölgeye 20 dakika kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır

Tedavi Sonrası: 3 gün içinde gerdirme-gevşetme egzersizlerine başlanabilir Kasık bölgesine düzenli olarak gel uygulanır Gerdirme -gevşetme egzersizleri ağrısız olarak yapılmaya başlandığında tedricen koşu içeren çalışmalara geçilebilir Eğer ağrı hisedilirse egzersizlere devam edilmeli ve ara verilmelidir

Önlem: Antrenman ya da yarışmalar öncesinde uyluk ve kasık bölgesinde kasların uygun bir şekılde ısıtılması ve gerdirme egzersizlerinin yayılması önlem açısından önemlidir

DİZ EKLEMLERI KIKIRDAK ZEDELENMELERİ
Nedeni: Yerde sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dış kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin zorlanması

Özel Bulgular: Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem bölgesinde ağrı duyulur Ağrı nedeniyle dizin tam olarak gerilme pozisyonuna gelmesi hemen hemen imkansızdır

İlk Uygulamalar: Diz çevresine gel uygulanır Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır Zaman kaybetmeden hekime başvurulmalıdır Bu tip sakatlıklar genellikle operatör gerektiren durumlardandır

Tedavi Sonrası: Operasyon sonrası uygun bir şekilde planlanmış kassal egzersiz programıyla dizin kuvvet desteği sağlanmalıdır Düzenli alarak gel uygulanmalıdır Operasyondan 6 hafta sonra yumuşak bir' zeminde hafif koşu antrenmanlarına başlanabilir

KAS LİFİ KOPMASI (YIRTIĞI)
Nedeni: Yetersiz kondüsyonlanma, antrenman ve yarışmalar öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme hareketleri

Özel Bulgular: Egzersizler sırasında batıcı ya da kesici tipte ağrı Genellikle damar dışına kan sızmasına bağlı olarak morarma görülebilir

İlk Uygulamalar: En az 20 dakika süreyle buz (soğuk) uygulama

Ek Uygulamalar: 2-3 gün süreyle baskılı bandaj ve günde birkaç kez gel uygulanır

Tedavi sonrası: Sakatlığın ciddiyetine göre karar verilmek üzere, zedelenmeden 72 saat kadar sonra aktif hareketlere ve gerdirme egzersizlerine başlanabilir

Önlem: Antrenman ve yarışmalar öncesinde kasların uygun bir şekilde ısıtılması ve gerdirme egzersizlerinin yapılması

EGZERSIZ SONRASI KAS SERTLİĞİ, YORGUNLUK
Nedeni: Uygun olmayan antrenman rejimi, kasların aşırı kullanımı, bazı minerallerin yetersizliği

Özel Bulgular: Kısa süreli kas ağrıları ve yorgunluk

İlk Uygulamalar: Etkilenen kas gruplarının gerdirme egzersizleri ile gevşetilmesi Sıcak-ıslak uygulamalar (sıcak duş ve banyo) Gel uygulaması

Önlem: Yeterince Magnezyum alımına dikkat edilmesi Antrenman planlamasında yüklenmelerin tedrici olarak arttırılması prensibine dikkatle uyulmalıdır Antrenman ve yarışmalar öncesinde uygun ısınma ve gerdirme egzersizleriyle kaslar yüklenmeye hazırlanmalı Bu uygulama en azından 20 dakika kadar sürmelidir

KAS EZİLMELERİ
Nedeni: Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir baskının kasta bölgesel olarak bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratması

Özel Bulgular: Bazı durumlarda damar dışına sıvı sızmasına bağlı olarak morarma görülebilir

İlk Uygulamalar: Gel ve soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır

Ek Uygulamalar: Gel ile bandajlama, günde 2-3 kez yapılır Tedavi Sonrası ağrının şiddeti azaldığında egzersizlere başlanır (Basamakiarda inip çıkma veya yüzme gibi)

KAS ZORLANMALARI (ÇEKMELERİ)
Nedeni: Tek bir kas grubunun gerilebiime sınırından daha fazla zorlanması Yetersiz kondüsyon Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapılmaması Magnezyum alımında yetersizlik

Özel Bulgular: Ani zorlanmalarda kas ağrıları İfk Uygulamalaw Sportif aktivitelerden geçici olarak uzak kalınmalıdır REPARIL-GEL ve so~uk uygulamalar yapılmalıdı~

Ek Uygulamalaı: Kas gruplarına günde bi~kaç kez REPARIL-GEL uygulanabilir Baskılı bandaj iyileşmeyi hızlandırabili~ Sonraki birkaç gün içinde ise zedelenen kas mümkün olduğunca sık gerdirme egzersizleriyle esnetilmeye, yumuşatılmaya çalışılmalıdır

Tedavi Sonrası: Mafif koşular ve jogging yapılmaya başlanır Ilk birkaç gün içinde masaj yapılmamalıdır

Önlem: Antrenman ve yarışmalar öncesinde kasların uy~un ısınma ve gerdirme egzersizlerının yapılması önlem açısından büyük önem taşımaktadır

SIYRIK VE KESİKLER
Nedeni: Genellikle düşmelere bağlı olarak deride ortaya çıkan yüzeysel zedelenmeler

Özel Bulgular: Etkilenen alanda ağrı ve kızarıklık Bazı durumlarda hafif kanama

İlk Uygulamalar: Alkol içermeyen dezenfekten sıvı ile yara temizlenmelidir Hava akımına izin verecek bir malzeme ile yara pansumanı yapılır

Uyarı: Deride doku bütünlüğünün bozulduğu bütün durumlarda tetanoza karşı önlem alınmalıdır Hastanın tetanoza karşı daha önceki bağışıklık durumuna göre kararlaştırılır (örn aşılama ya da serum gibi)

ÇIKlKLAR
Nedeni: Dış kökenli bir fiziksel kuvvet uygulaması sonucunda eklemi oluşturan kemik uçlarının normal pozisyonları dışında yer değiştirmeleri

Özel Bulgular: Etkilenen eklem bölgesinde ağrı

İlk Uygulamalar: Soğuk ve baskılı bandaj uygulanıp çıkan eklem hareketsizleştirilmelidir (Atelleme) Derhal ilgili hekime başvurulmalıdır

Uyan: Hiçbir zaman çıkığı yerine koymayı denemeyiniz Bilinçsiz zorlamalarda kemik çevresindekı yumuşak dokuların, damar ve tendonların zedelenme olasılığı vardır

Ek Uygulamalar: Ağrı sınırını aşmadan yapılan eklem hareketleri, etkilenen bölgeye hafif masaj fizyoterapi egzersızleri ve günde birkaç defa gel uygulama öneriler arasındadır

BURKULMALAR
Nedeni: Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fiziksel etken tarafından normal hareket sınırlarının ötesinde zorlandığında eklemin bağları aşırı gerilebilir veya kopabilir

Özel Bulgular: Oldukça kısa bir süre içinde eklem çevresinde şişme ortaya çıkar Damar zedelenmesi nedeniyle eklem çevresinde ve içinde kanama olabilir

İlk Uygulamalar: Yeterli süre ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 - 72 saat boyunca) Gel sürülür ve baskılı bandaj yapılır Burkulan tarafta (örn ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve yer çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır

Uyarı: Sıcak duş alınmaması ve bölgeye sıcak uygulanmaması aynca ılgili hekime danışılması önerilmektedir

Tedavi Sonrası: Ağrı azaldığında ve bölgedeki morarma düzeldiğinde eklem fonksiyonunu korumak için aktif egzersizlere başlanmalı ve atrenmanlar tedricen arttırılmalıdır

Önlem: Kassal kuvvet yetersizliği olan, bağ zayıflığı bulunan eklemler atrenman ve yarışmalar öncesinde bandajla desteklenmelidir

SAKATLIK SONRASI SPORA DÖNÜŞ VE YENİDEN KONDÜSYONLANMA

Spor sakatlıklarından korunmanın en önemli ögesi hiç şüphesiz, yeterli fiziksel uygunluğu geliştirecek şekilde atrenman planlanması yapmaktır Bu prensip hem boş zamaniarını değerlendirmek için egzersiz yapan amatörler hem de yüksek performans sporcuları için geçerlidir

Sakatlığın ya da operasyonun ardından rehabilitasyonun uygun yapılması da son derece önem taşımaktadır Antrenmana çok erken başlamak ya da her ne pahasına olursa olsun fiziksel uygunluğa çok kısa süre içinde ulaşmaya çalışmak sakatlıkların tekrarlanmasına yol açabilir Bu durum ise ciddi, hatta kalıcı bir bozukluk riski anlamına gelmektedir Daha kötüsü sporu tamamen bırakmak gerekebilir

Birçok durumda bu tip sorunların öncelikle sakatlık ya da operasyona bağlı olmadığı ve sakatlanmanın ardından spora ve aktivitelere erken dönüşe bağlı olduğu belirtilmektedir

Organizmaya genel kondüsyonu tekrar kazandırmak sakatlık geçiren tarafın özel olarak kuvvetlendirilmesi kadar önem taşımaktadır

Aşağıdaki temel prensipler katiyen unutulmamalıdır:

Kalıcı bir sakatlıktan sakınmak istiyorsanız ağrı'ya bir uyarı sinyali olarak önem veriniz

Sakatlık durumu ile ilgili olarak herhangi bir konuda şüpheniz, endişeniz varsa hekim, fizyoterapist, masör ya da deneyimli bir kimse olarak antrenörünüze danışmaktan çekinmeyin Bu ekip sakatlırınız için özel bir antrenman programını bireysel durumunuza göre planlayacaktır

Hasta yapılan programı uygulamalı ve sonuçlarını değerlendirip ilgililerle tartışmalıdır

Genelllikle az sıklıkla yapılan düşük şiddetteki yüklenmeler tercih edilmelidir Burada anahtar cümle "Egzersizlere erken başlamalı ancak yükü tedricen arttınlmalıdır" olmalıdır

Sakatlık sonrası başarının yalnızca kuvvet antremantarıyla değil sabırla ve düzenli olarak yapılan rehabilitasyon uygulamalarıyla elde edilebileceğini hatırlayınız

SPOR YARALANMALARINDA AKUT TEDAVİ

Her türlü kas-tendon zorlanmaları (değişik düzeyde kopma), eklem-ligaman zorlanmaları (burkulma ve dönmeler), darbe sonucu ezilmelerde (tekme, diz vb) öncelikli olarak aktiviteyi durdurmak gerekir Yaralanmış bölgeyi kullanmak veya uzman olmayan bir kişinin muayene amaçlı zorlamaları sorunun daha fazla büyümesine yol açabilir
Eğer ilgili bölge saniyeler içerisinde hızla şişiyorsa büyük bir hasar (damar hasarı) söz konusudur Yaralanmış bölgeyi koruyacak bir atelleme veya bandajlama yapmak gerekir Takiben soğuk uygulamak, ilgili bölgeyi kalp hizasının üstüne kaldırmak (elevasyon) olası kanamayı azaltacaktır Atel ve/veya bandajlama, soğuk uygulama ve elevasyon şartlarında en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir

Yaralanmayı takip eden ilk 24-48 saatlik yapılması gerekenler;[*]Dinlenme[*]Kompresyon Bandajı (uçtan kalp yönüne doğru)[*]Soğuk Uygulama (1-2 dak ara ile 2-3 set 10-15dak soğuk, 2-3 saat ara ile uygulanabilir)[*]Elevasyon (kalp hizasının üstüne kaldırmak)[*]Antienflamatuar ilaç (hekim önerisi ışığında)