Gölhisar

Gölhisar Burdur İlinin güney-batısında ve Burdur' a 107 Km uzaklıktadır


Birçok tarihi olayların geçtiği ve verimli ilçe Eşeler Dağının eteklerinde kurulmuştur Gölhisar Ovasını ikiye bölerek kuzeye doğru akan Dalaman çayı ve Gölhisar Gölünün batısında bulunmaktadır


Gölhisar Armutlu ve Horzum Köylerinin birleşmesi, ayrıca Fethiye'den alınan birkaç köy ile 03031953 tarihinde ilçe olmuştur Adını ilçeye 6 Km uzaklıktaki Uylupınar Köyünün ortasındaki adada inşa edilmis olan kale (Hisar) dan almaktadır Bu Hisar Hamitoğulları tarafından yaptırılmıştır


Cbyra- Tetrapul (4 Şehir) harabelerinin bulunduğu mevkii 4 Şehrin idare merkezi olmuştur Bunlar; Cbyra, Bubon, Balbura ve İnuanda'dır Bunların buraya Girit'ten geldiklerini ünlü tarihçi Heredot kaydetmiştir Milattan 1000 yıl kadar önce kurulan bu Şehir Pisidialıların yerleşmesiyle büyümüş, halkı dericilik ve demircilik sanatlarını ilerletmişlerdir Dericiler Derneğinin Hükümete yaptığı önemli bir bağıştan ötürü Şehrin Agora girişi karşısına bu durumu anlatan bir kitabe dikilmiştir Bu kitabe halen aynı yerde dikili bulunmaktadır


Bu gün harabelerden kalma demir yığını o devrin demircilik saltanatının ne derece ileri olduğunu göstermektedir


Cbyra bir ara Romalıların idare merkezi olmuştur Bu gün bu kalıntıların bir kısmı ayaktadır Bunlardan en önemlisi yarıçapı 90 M olan tiyatrodur


Harabelerin bulunduğu tepelerin eteklerinde binlerce yer altı mezarlarının açılmış olduğu görülür Açılmış olan mezarların bir kaçında mermerden yapılmış kapak varsa da bunların çoğu kırılmış ve parçalanmıştır


Harabelerin bulunduğu tepelerin batısında Böğrüdelik adı verilen mevkide bir dağ sırası vardır Burada 4 köşeli gösterişsiz büyük bir bina mevcuttur Kitabelerin bir çok yerinde Şehrin adı yazılıdır


Ayrıca yanında kavisli bir biçimde yarış yeri vardır Bunun yanında bulunan mezarlıkta pek çok lahitler mevcuttur


Lüba Şehri harabenin güneyinde İbecik Kuryesine 2 mil mesafededir Burada bir tiyatro, mabet ve değişik sanat eserleri bulunmaktadır


Balbura Harabesi ise KASANTOS Vadisinin yukarısında Katara ismindeki Kuryenin kıyısındadır Burada büyük bir tiyatro vardır Bunun özelliği de muntazam basamakların kayaları takip ederek çıkması ve ortada bir taht bulunmasıdır


İnuanda Aluca Kariyesi civarındadır Hemen bütün kısmı yıkık olduğundan TETRA-POL ' ün diğer Şehirlerinin aynısıdır


Bubon Harabeleri Elmalıyurt Köyündedir İbecik Köyünede yakındırBu harabelerde aynı mimari özellikleri taşımaktadır


Anfiteatır kapalı bir toplantı salonudur Kalın duvarlarla yapılmıştır Bu gün halen sağlamlığını korumaktadır


Agora (Pazar Yeri) Tiyatronun kuzey-doğusundadır Cadde mermer döşelidir Agoranın son kısmında tapınak mevcuttur Burada düz ve yivli yıkılmış sütunlar bulunmaktadır


Gölhisar 14Asrın başlarında Hamitoğulları 1389 yılında da Osmanoğullarının egemenliğine girmiştir Tarihin eski zamanlarında buraya Türk-Oğuz yerleşmesinin en güzel örneklerini Oğuz Boylarının kaynaşması, kendine özgü folklörü ve şivesi ile kendini göstermiştir


Böğrüdelik adı verilen kaynaktan çıkan sudan şehre su getirilmiştirÇok muntazam olan su yolunun bir kısmı aradan 2000 yıla yakın bir zaman geçmiş olmasına rağmen olduğu gibi durmaktadır Harabelerin bir çok yerinde şehrin su dağıtım şebekesi görülmektedir


Böğrüdelik Dağının güneyindeki kalker cinsinden olan kayalık aynı zamanda taş ocağıdır Harabe yapılarında ve lahitlerde kullanılan taşlar buradan kesilmiştirBurada sütun, lahit ve çeşitleri kıymetli eser taslakları yarım işlenmiş olarak durmaktadır


Harabeden başka binalar, kemerler, yeraltı dehlizleri ve yolları mevcuttur Harabelerin bulunduğu TEMAŞAH Tepesinin kuzeyindeki bir tepe ile ayrılan yerlere eski ören yeri denilmektedir


COĞRAFİ DURUM :Gölhisar Burdur ilinin Güney-Batısında Akdeniz Bölgesinin en son uzantısını teşkil eder Rakımı 945 Metredirİlçenin yüzölçümü 575820 Km2 olup, Enlem derecesi 37 09, Boylam derecesi 2936 dır Saat farkı ( Türkiyenin doğu boylamına göre) 62 dakikadır


İlçenin güneyi ve özellikle batısı ormanlarla kaplıdırOrmanların büyük bir kısmı çam, geriye kalanı meşe ve sedirdir Önemli dağları Koçaş, Çakmak ve Rahat dağlarıdır


Ovalardan en önemlisi Gölhisar Ovasıdır Genişliği 20 Km kadardır Bu geniş düzlük Dalaman Çayının iki tarafında ve en geniş yeri Gölhisar Gölünün olduğu yerlerdir Uzaktan bakılınca sini gibi düz görünür Bu geniş ova alüvyonlarla kalın bir toprak tabakası örter


Alivyonlar bu toprak tabakası üzerinde değişik kalınlıkta olduğu için her yerde aynı derecede verimli değildir Bu ovanın her tarafı yüksek dağlarla çevrilidir Gölhisar çukuru bir çok derelerden inen kuvvetli akarsuların toplandığı bir sahadır Bunun için tarımda sulama işlerini kolaylaştırırOrtalama yüksekliği 1000 metreyi bulan ve uzun süren yaz devresinde bu ova çok sıcaklık alır Ancak ovanın tamamı sulanmaktadır


Diğer önemli ovaları ise İbecik ve Çamköy ovalarıdırYusufça yöremiz havuç üretim merkezimizdir Çamköy ise soğan tarımı ile tanınmıştır Gölhisar Akdeniz Bölgesi ile İç Anadolu arasında geçiş iklimine sahiptir Yazları yarı kurak bir iklim olduğundan akarsularından arazi sulamada yararlanılır Rüzgarları kışın batı ve kuzeyden yazın ise çeşitli yönlerden eser


İlçemizde daimi akarsular genellikle yağışların daha bol olduğu Koças ve Rahat Dağlarının eteklerinden kaynaklarını alan çaylardır Bu bölgede jeolojik yapının akarsuları üzerinde oldukça büyük etkinliği vardır Akarsularda muntazam ve devamlı akım mevcut olmayıp rejimleri düzgün değildir ilçemizin bitki örtüsü Akdeniz bitki örtüsüdür Alçak yerler maki ile kaplı yükseklik arttıkça çam ve ardıç ormanlarına geçilir düz alanlarda step klim örtüsü hakimdir İlçemiz sınırları içerisinde bulunan Dalaman Çayı kuvvetli kaynaklarını Dirmil yaylalarından alır Burada birbirinden uzak mesafede bir çok kuvvetli kaynak bunun menbaanı teşkil eder Bu pınarlar Gölhisar Ovasında birleşerek Dalaman Çayını meydana getirirler


İlçemiz sınırları içerisinde tek gölümüz Uylupınar Gölü de denilen Gölhisar Gölü' dür


Gölhisar Gölünün genişliği 7 Km derinliği ise 6 Mdirİlçemiz Gölhisar Ovasının sulaması Şimdiye kadar Gölhisar Gölünden yapılmakta iken bundan sonra sulama amaçlı olarak inşa edilen Yapraklı Barajından yapılmaktadır


Göl doğal kaynaklar dışında Yapraklı Barajından beslenmektedir Gölün kenarları sazlık ve kamışlıktır Gölde kaz, ördek ve karameke gibi su kuşları da bulunur


Uylupınar Köyüne yakın olduğu için Uylupınar Gölü olarak ta bilinir


İlçemizde yapımı tamamlanan sulama amaçlı Yapraklı Barajı Gölhisar Ovası ve Acıpayam Ovasını sulama amacı ile inşa edilmiştir Şu anda Gölhisar Ovası sulama Şebekesi tamamen bitirilmiştir Çiftçilerimiz sulamasını barajdan yapmaktadır


Baraj 700 hektar alana sahip olup, Şu anda su seviyesi 15 metredir


SOSYAL YAPI :Gölhisar ilçesi idari bakımdan 2 belediye ve 12 köyden meydana gelmektedirilçe Merkezi ve Yusufça Belediyeliktir Toprağın verimli olduğu yerlerde nüfus daha yoğundur İlçe sınırları içerisinde ve köylerde nüfus dağılımı dengeli sayılır


Devlet yönetimi ile halk arasındaki ilişkiler olumludurİlçe Merkezi dışında 12 köy ve 1 kasabadan meydana gelen Gölhisar ilçesinin 4 orman içi 2 orman kenarı ve 6 da ova köyü vardır

Orman İçi Köyler Orman Kenarı Köyler Ova Köyleri

1-Asmalı 1-Kargalı 1-Yamadı

2-Evciler 2-Ibecik 2-Çamköy

3-Elmalıyurt 3- Sorkun

4-Yeşildere 4-Karapınar

5- Uylupınar

6-Hisarardı


Yesildere ve Elmalıyurt dağınık bir yerleşim durumuna sahiptirYeşildere Köyümüz Üçoluk ve Gökçepınar adlı yerleşim bölgelerinden meydana gelmiştir Elmalıyurt Köyümüzün 18 yerleşim bölgesi mevcuttur

1-Merkez

2-Deliçin

3- Tekeliler

4-Damarası

5-Küllüklü

6-Turanlar 7-Pazaryeri

8-Balcılar

9-Divre

10- Demirciler

11-Kürtlüyamaç

12-Sermenler 13- Bayramlar

14-Hanyanı

15-Ortamahalle

16-Efendiler

17-Çamiçi

18-kelaliler


Bu köylerin dağınık olması bir takım sorunları kendiliğinden getirmektedir ( Okul, ulaşım ve su gibi) Diğer köylerimiz tam anlamı ile toplu köy niteliğindedir


İlçemiz ve Kasabalarının mahalleleri Şunlardır


Gölhisar'ın Mahalleleri:


1-Armutlu Mahallesi 6-Pazar Mahallesi


2-Ulucami Mahallesi 7-Merkez Yeni Cami Mahal


3-Çakmak Mahallesi 8-Fatih Mahallesi


4-Çeşme Mahallesi 9-Horzum Mahallesi


5-Konak Mahallesi


Bu Mahallelerden Çakmak Mahallesi ilçe Merkezine bağlı olmasına rağmen ilçe merkezine 19 Km uzaklıktadır İlçeye orman yolu ile bağlı Çakmak Dağının tepesindedir Bu mahalle için idari girişimlerde bulunulmuş ise de bu mahallenin ilçe Merkezinden bağlılığı çözülerek müstakil köy haline getirmek mümkün olmamıştır Yöre halkı bağımsız köy haline gelmek istemektedir


Yusufca Kasabasının Mahalleleri:


1- Asağı Mahalle


2- Yukarı Mahalle


3- Yeni Mahalle


TARIM VE HAYVANCILIK :İlçemiz Merkez ve Köylerinde yaşayan nüfusun yaklaşık olarak %90 ı tarımla uğraşmaktadır Tarım arazisi miktarı 17650 hektar olup, bunun 15100 hektarında tarla bitkileri, (hububat, pancar, anason, rezene , çörekotu, nohut, mısır, yem bitkileri vs) 2330 hektarında sebze (havuç, domates biber, fasulye vs) 220 hektarında ise meyve (elma, armut, kayısı, vişne, bağ vs) yetiştirilmektedir


Yapraklı Barajı nın faaliyete geçmesi ile tarım yapılan arazinin ¾ ü yani 13275 hektarı sulanabilir duruma geçmiş Böylece yetiştirilen ürün deseninde değişiklikler ortaya çıkmış, dekara verim ortalaması yükselmiştir


İlçemizde yetiştirilen ürünlerin bir çoğu iç pazarlarda tüketilmektedirsanayi ürünü olarak yetiştirilen pancar Burdur Şeker Fabrikasına, anason, çörekotu ve rezene işlenmek üzere sanayi bölgelerine gönderilmektedir


Sebze olarak yetiştirilen yaklaşık 7500 dekar alandan üretilen 25000 ton havuç başta İzmir olmak üzere Adana,Mersin ve Bursa gibi büyük tüketim merkezlerine gönderilmektedir


İlçemiz ve köylerinde hayvancılıkta gelişmiş durumda olup, 6500 adet büyük baş, 20775 adet küçükbaş, 433 adet tek tırnaklı ve 24000 adet kanatlı mevcuttur Büyükbaş hayvanların %95 i kültür ırkı olup, süt verimi ortalaması günlük ortalama 20 litredir Elde edilen sütler Kooperatifler aracılığı ile toplanmakta ve toplama merkezleri tarafından büyük tüketim merkezlerine gönderilmektedir


SANAYİ VE TİCARET :İlçemizde tarımsal alanda hizmet yapan kayda değer bir sektör yokturYusufça Kasabasında havuç yıkama ve paketleme tesisi mevcut olup, İlçemizde kurulu bulunan Tarımsal Kalkınma Kooperatifi tarafından süt işlemek üzere bir mandıra tesis edilmiş olup, henüz işletmeye açılmamıştır


Diğer Gelir Kaynakları :İlçemiz Merkez ve Köylerinde Tarım ve Hayvancılık sektörü dışında kayda değer


gelir kaynağı yoktur


İstihdam ve İşsizlik Durumu :İlçemiz Merkez ve Köylerinde tarım işi dışında çalışma alanı olarak bir sektör olmadığından tarımsal faaliyetler sona erdikten sonra çoğunluk boşta kalmakta, tarım arazisinin yetersiz olduğu bazı köylerimizden az sayıda kişi orman işlerinde çalışmakta, bir kısmı da pamuk çapası ve toplanması mevsiminde Denizli ve Aydın illerine çalışmaya gitmektedir


SOSYAL DURUM :


2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı Kesin Olmayan Sonuçları :


Merkez nüfusu : 12461


Köyler


1-Çamköy Köyü 918


2-Elmalıyurt Köyü 798


3-Evciler Köyü 372


4-Hisarardı Köyü 427


5-İbecik Köyü 1061


6-Karapınar Köyü 80


7-Kargalı Köyü 217


8-Sorkun Köyü 108


9-Uylupınar Köyü 546


10-Yamadı Köyü 291


11-Yeşildere Köyü 1244


12-Asmalı Köyü 458


Yusufça Kasabası : 2432


GENEL TOPLAM : 21412


Göç Durumu ve Nüfusa Etkisi :İlçemiz orman-içi köylerinde, işsizlik nedeniyle yoğun olarak Denizli ve Antalya İllerine hızlı bir göç yaşanmakta ve nüfus oranı düşmektedir


EĞİTİM DURUMU : İlçemiz halkının %98 i okur-yazardır%2 lik kısmı da yeni açılan kurslarda okur-yazar hale getirilmektedirKaynak