TürkiyəNin KürdləRə əRməĞan Etdiyi Novruz

Nevruz bildiginiz gibi tum Ortadoguda ve de Turki Cumhuriyetlerde kutlanan bir bayramdir Ne akla hizmetse bir Turkiyede bu kadar sorun oluyor, bu bayram

Bizim kulturumuzde de yer etmis olan, Ozbekistandan Kirgizistana kadar buyuk bir cografyada kutlanan bu bayrami, resmi tatil ilan ederek bir taşla iki kuş vuracagimizi dusunuyorum"

"Kesinlikle resmi bayram ilan edilmeli Sonuna kadar destekliyorum Yıllarca üstüne düşmedik de kimlere kaptırdık düşünelim Türkün özbeöz bayramı Nevruzun resmi tatil ilan edilmesi dileğiyle"


Bu sətirlər qardaş ölkənin "Novruz rəsmi bayram olsun-olmasın" suallı forumlarından birindəndir Təbii ki, Türkiyə mediasında bu məsələylə bağlı açılan hər bir müzakirə bizim üçün "Türkiyədə Novruzu niyə rəsmi tətil elan eləmirlər" sualına cavab qədər maraqlıdır Nə baş verir ki, bu məsələdə vaxtilə hətta ölkənin iki bir-birinə tərs siyasi qüvvələri - Millyyətçi Hərəkat və Demokratik Toplum partiyaları belə eyni məxrəcə gəlir və bildirirlər ki, Novruz rəsmi bayram elan edilməlidir? Novruzun türk dünyasında qeyd olunma tarixinə qısaca da olsa nəzər salmaqla bu məsələdə bəzi məqamlara aydınlıq gətirə bilərik

Bəri başdan deyək ki, Hun, Göytürk, Uyğur, Səlcuq dönəmlərində qutlanan Novruz həm də Osmanlı dönəmində sevinclə qeyd olunan bayram olub Osmanlı dövründə 21 mart günündə sultanların novruz təbrikləri qəbul etdiyi, xalqın bu bayramı coşğunluqla bayram elədiyinə dair xeyli yazılı mənbələr var Bu dövrdə osmanlı şairləri "Nevriziyyə" deyilən şeirlər də yazıblar Ləhcəsinə toxunmadan təqdim etdiyim bu şeirlərin gözəlliyindən həzz almamaq mümkün deyil:


Bu gün dağlar yeşillendi,

Sultan Nevruz safa geldin,

Cümle kuşlar hep dillendi,

Sultan Nevruz safa geldin

Bu gün bahar eyyamıdır,

Nevruz Türkün bayramıdır,

Gönüllerin sultanıdır,

Sultan Nevruz safa geldin

Allah deyü öten kuşlar,

Dua eyler dağlar taşlar,

Yeşillendi hep ağaçlar,

Sultan Nevruz safa geldin


Geçti şita (kış) döndük yaza,

Ali Nebim vurur saza,

Kızanlar düştü alaza (alev),

Sultan Nevruz safa geldin"


Yaxud 16-cı əsrin ələvi türkmən şairlərindən olan Pir Sultan Abdal "Nevriziyyə"sində belə yazır:


"Sultan Nevruz günü canlar uyanır,

Hal ehli olanlar nura boyanır,

Muhib olan bu gün ceme dolanır

Himmeti erince Nevruz Sultanın

Aşık olan canlar bu gün gelürler,

Sultan Nevruz günü birlik olurlar,

Hallak-ı cihandan ziya alurlar,

Himmeti erince Nevruz Sultanın"


Bu dönəmdə eynən indiki kimi Osmanlıda xalq şənliklərə çıxar, evlərində "Nevriziyyə" deyilən şirin yeməklər bişirər, bu yeməklərdən qonşulara pay verərmişlər Ancaq bu bayramın sonrakı tarixlərdə bizdəki kimi daha geniş yayılmamasının səbəbləriylə bağlı müxtəlif ehtimallar söyləmək olar Bunlardan birincisi Osmanlıda İslam dininin klassik ənənəsinin daha dərin və əsaslı şəkildə oturuşmasıdır

Bəs görəsən, dinin yer almadığı Türkiyə Cümhuriyyətində Novruz niyə yalnız ölkənin yalnız bir hissəsində qeyd edilir? Atatürkün İstiqal Savaşının ağır illərində xalqda ruh yüksəkliyi yaratmaq üçün Novruzda at yarışları keçirdiyi, şənliklər təşkil etdirdiyi məlumdur Türkiyə Böyük Millət Məclisi açıldıqdan sonra isə ilk Novruz 1921-ci ilin 21 martında keçirilir İstiqlal Savaşı dövrlərində ən təmtəraqlı Novruz şənlikləri növbəti ildə - 1922-ci il martın 22-də Ankarada düzənləndi Atatürkün də qatıldığı bu bayramı izləyən Əhməd Əmin Yalman yazır: "Ankaralılar, geleneksel Nevruz şenliklerine her yıl büyük coşku ile katılır, baharın gelişini sevinçle karşılardı Geçen yıl İnönü Muharebeleri nedeniyle Nevruz şenlikleri sönük geçmişti 1922 şenliklerinin daha canlı olması için bütün okullar haftalar öncesinden hazırlığa başladılar Nevruz şenlikleri, Ziraat Mektebinin, yani Genelkurmay Başkanlığının bulunduğu küçük tepenin altındaki çayırlık alanda yapıldı Hava güneşlikti Ankaralılar, çayırın çevresini doldurmuşlardı Mustafa Kemal Paşa, Ankaradaki Sovyet Rusya, Azerbaycan, Afganistan ve Buhara elçileriyle birlikte büyük bir çadırdan gösterileri izledi Gösteriler, öğrencilerin heyecanlı konuşmaları ve yurtseverlik şiirleri okumalarıyla başladı Ankara Sultani (Lise) ve Darülmuallimin (Erkek Öğretmen Okulu) Mektepleri öğrencileri spor gösterileri yaptılar"


Maraqlıdır ki, Azərbaycandan Atatürkün adına təbrik teleqramı da göndərilmişdi Teleqramda yazılmışdı: "Cenubi Kafkasya komiseri, Azerbaycan Serbest Harbiye Mektebi talebeleri, iki bölüklü Süvari askerleri ve Şoşa Muhafız Taburu askerleri, Türk milletinin büyük Nevruz bayramını tebrik ediyor ve biz ümit ediyoruz ki Azerbaycan İnkilap Ordusu, kahraman türk ordusu ile beraber Garp emperyalizmi tazyıkinde bulunan Şark milletlerini yakında kurtarırlarYaşasın Şark inkilap başları Mustafa Kemal!

Neriman Nerimanof

Azerbaycan Hükümet Başkanı"


Bu kimi faktlar yetərlidir ki, Türkiyə Cümhuriyyəti qurucusunun türkün qədim bayramı olan Novruza hansı önəmi verdiyinə inanasan Ancaq illər keçdikcə Türkiyədə bu ənənə unuduldu və əksinə, onsuz da əvvəldən bu bayramı böyük coşqu, şadyanalıqla qeyd eləyən Türkiyə kürdlərinin bayramı kimi qəbul olunmağa başladı İllər keçdikcə Türkiyədə bu bayramı o qədər yadırğadılar ki, hətta Novruzda tonqal qalamaq belə siyasi aksiya hesab edildi Beləcə, bu qədim türk bayramı Türkiyədə siyasi məsələ olan "Kürd sorunu"na qurban verilmiş haldadır