Doğadaki Vites Kutuları

Doğadaki Vites Kutuları ve Jet Motorları Motorlu taşıtlara ilgi duyan hemen herkes bu araçların hareket etmesinde vites kutularının ve tepkili motorların ne kadar önemli bir yer tuttuğunu bilir Fakat pek az kişi, doğada, bizim kullandıklarımızdan çok daha iyi tasarıma sahip vites kutularının ve jet motorlarının olduğundan haberdardır
Vites kutusu, bir aracın hızı değiştiğinde motorun en verimli şekilde kullanılmasını sağlar Doğadaki vites kutuları da otomobillerdekine benzer bir prensiple çalışır Örneğin sinekler, normal bir uçuş sırasında, havada üç aşamalı hız sağlayan doğal bir vites kutusu kullanırlar Bir sinek bu sistem sayesinde kanatlarını istediği hızda çırparak aniden hızlanabilir veya yavaşlayabilir
Otomobillerde motordan elde edilen gücü tekerleklere aktarmak için çok sayıda dişli kullanılır Düzgün bir sürüş, ancak dişliler kademe kademe kullanıldığı takdirde elde edilebilir Arabalardaki oldukça ağır ve fazlaca yer kaplayan bu dişlilerin yerine, sineklerde sadece birkaç milimetrekareye sığan bir mekanizma vardır Çok daha kullanışlı bu mekanizma sayesinde sinekler kanatlarını rahatlıkla çırpabilirler
Mürekkep balığı, ahtapot ve Nautilus, suda hareket ederken tepkili motorlardaki gibi bir itiş gücü kullanırlar Bu sistemin ne kadar etkili olduğunun anlaşılması için, bilim literatüründeki adı Loligo Vulgaris olan kalamarın suyun içindeki hızının saatte 30 kilometreyi aştığını söylememiz yeterli olacaktır
Bir jet motoru bir ucundan havayı emer ve diğer ucundan çok daha büyük bir hızla dışarı bırakır Harrier uçakları, motorlarının egzozlarından yüksek hızla çıkan havayı özel kanallar aracılığıyla yere doğru püskürtürler Harrier bu sistem sayesinde dikey iniş-kalkış yapabilir Uçak havalandıktan sonra egzoz çıkışı geriye doğru yönlendirilir
Mürekkep balığı da, jet uçaklarındaki gibi jet tipi itme hareketini kullanır Mürekkep balığının bedeninde, cep benzeri iki açıklık bulunur Bu açıklıktan alınan su, kuvvetli kaslardan oluşan esnek bir torbaya alınır Torbada arkaya doğru açılan bir kanal bulunur Kasların kasılmasıyla kesedeki su büyük bir hızla kanaldan dışarı atılır Bu canlı, düşmanlarından kaçarken 32 km/saat hıza kadar ulaşabilir, hatta bazen sudan dışarı sıçrayarak gemilerin güvertelerine düşebilir

Bir istiridye, deniz yıldızı tarafından tehdit edildiğinde kabuğunun iki yakasını aniden kapatır Böylece bir miktar suyu jet hareketi oluşturacak şekilde dışarı atar ve bedenini ileri fırlatmış olur

Bilimsel adı Ecballium elaterium olan acı kavun bitkisi, tohumlarını meyvelerindeki şiddetli bir patlama ile etrafa dağıtır Bu patlama jet tipi bir hareketle gerçekleştirilir Sapından kurtulup düştüğünde meyvenin içindeki basınç dengesi bozulur ve meyvenin içindeki tohumlar yapışkan bir sıvı ile dışarı fışkırtılır Bitkideki bu düzen, bir mermiyi namlusundan saniyede 1000 metre hızla fırlatan tabancanınkine benzer

Bu konudaki en benzersiz örneklerden biri olan Nautilus, ahtapot benzeri bir deniz canlısıdır ve jet motoru ile çalışan bir gemi gibidir Başının altındaki bir tüp ile suyu içeri alır ve sonra da geri püskürtür Böylece oluşturduğu akım bir yöne doğru hareket ederken Nautilus da diğer yöne doğru hareket eder
Bu canlıların bilim adamlarını imrendiren bir diğer özellikleri de, sahip oldukları doğal tepkimeli motorların, denizin derinliklerindeki son derece güçlü basınçlardan etkilenmemesidir Ayrıca hareketi sağlayan sistemleri hem sessiz hem de oldukça hafiftir Nitekim Nautilusun tasarımındaki bu üstünlük, denizaltılar için model oluşturmuştur
Deniz Altındaki 100 Milyon Yıllık Üstün Teknoloji
Denizaltılarda bulunan dalış tankları suyla dolunca gemi sudan daha ağır hale gelir ve dibe dalar Eğer tanktaki su, basınçlı hava ile boşaltılırsa denizaltı tekrar su yüzüne çıkar Nautilus da hareket ederken aynı yöntemi kullanır Nautilusun vücudunda 19 cm çapında, salyangoz kabuğu biçiminde spiral bir organ vardır Bu organda birbiriyle bağlantılı 28 tane "dalış hücresi" bulunur Ancak bu, suyun boşaltılması için yeterli değildir; takviye olarak basınçlı havaya da ihtiyaç vardır Peki ama Nautilus suyu boşaltmak için gerekli basınçlı havayı nereden bulur?

Denizaltılar su yüzeyine çıkmak ya da dibe dalmak için özel bölmeler kullanırlar Bu bölmeler Nautilus'taki bölmelerle aynı işi görür Bölmeler hava ile dolu olduğunda denizaltı su yüzeyinde durur Bölmedeki hava su ile değiştiğinde denizaltı dibe batar Uygun miktarda suyun bölmelere basılması ya da boşaltılması sağlanarak denizaltının su altındaki seyri ayarlanır
Nautilusun vücudunda biyokimyasal yolla özel bir gaz üretilir ve bu gaz, kan dolaşımı ile hücrelere aktarılarak hücrelerden suyun çıkması sağlanır Bu sayede Nautilus avlanırken ya da düşmanlarından kaçmak istediğinde daha derine inebilir veya yüzeye çıkabilir
Bir denizaltı sadece 400 m dibe dalabilirken Nautilus için 450 m derinliğe dalmak son derece kolaydır
Bu, pek çok canlı için oldukça tehlikeli bir derinliktir Ancak buna rağmen Nautilus bu durumdan hiç etkilenmez, kabuğu basınçtan parçalanmaz ya da vücudunda herhangi bir zararlı etki görülmez
Burada dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta daha vardır Nautilus, yaratıldığı ilk günden beri bu sisteme sahiptir Peki, 450 metre derinlikteki basınca dayanıklı bu özel kabuk yapısını Nautilusun kendisi tasarlamış olabilir mi? Ya da vücudundaki suyu boşaltmak için basınçlı hava elde edebileceği gazı kendisi bulmuş olabilir mi? Şüphesiz Nautilusun ne kendi kendine gaz üretecek bir kimyasal tepkimeyi bilmesi, ne de bu tepkimeyi gerçekleştirecek yapıyı kendi vücudunda kurması ya da suyun basıncından dolayı üzerinde oluşan tonlarca yüke dayanacak bir kabuk tasarımı yapması kesinlikle mümkün değildir

alıntı