Hipofiz Hormonları Ve Hipotalamusun Görevleri...

Biyolojik süreçlerin büyük bir bölümünü düzenleyen hipofiz, vücudun en önemli iç salgı bezlerindendir
Hücrelerin yenilenmesi ve bölünerek çoğalabilmesi, başka bir deyişle, büyüme ve yaşamın sürekliliğinin sağlanabilmesi için gerekli birçok madde hipofizde bireşimlenir; bu maddeler metabolizma etkinliklerinin büyük bir bölümünü başlatır ve denetler Bezin ağırlığı 0,5 gr'den biraz fazladır
Yeri Yapısı

Hipofiz, kafatasının içinde, kafa tabanını oluşturan kemiklerden kamamsı kemiğin çukuru (Türk eyeri) üzerinde oturur Beyni ve omuriliği çevreleyen zarlardan en dışta yer alan sertzar bu çukurun içini tümüyle sararak üstü açık bir kesecik oluşturur Bu kesecikte yer alan hipofiz, hipotalamusun dışındaki tüm komşu oluşumlardan ayrılmıştır Beyni oluşturan yapılardan biri olan hipotalamus, hipofizin üstünde yer alır ve beze bir sapla bağlıdır
Hipofiz 0,5 cm yüksekliğinde, önden arkaya l cm uzunluğunda ve 1-1,5 cm eninde küçük bir organdır; birbirinden tümüyle ayn iki bölümden, ön lob ve arka lobdan oluşur, îkisini birleştiren ara lob, insanda körelmiş, damarsız bir kalıntı haline dönüşmüştür Sürüngenler ve kurbağalarda ara lobdan, deri renginin ayarlanmasını sağlayan pigment hücrelerim (melanosit) uyaran melanosit uyarıcı hormon (MSH) salgılanır insanda, böbreküstü bezlerinden hormon salgılanmasını uyaran adreno-kortikotrop hormonun (ACTH) türevlerinden biri MSH gibi görev yapar Arka lob ön lobdan daha küçüktür; yukarıya doğru devam ederek sinirsel hücrelerden oluşan ve hipotalamusla doğrudan ilişki içinde olan sap bölümünü oluşturur Arka lob sinir dokusundan oluştuğundan nörohipofiz adını alır Öte yandan, ön lob tümüyle salgıbezi yapısında olduğundan adenohipofiz olarak adlandırılır
Arka hipofiz sinir sisteminin bağdoku hücreleri olan nöroglialara benzer hücrelerden oluşur Bunlar öteki iç salgibezi hücreleri gibi hormon üretip salgılamaz, bu bölgeden salgılanan hormonları depolar Başka bir deyişle, bu lobdan kana salgılanan hormonlar hipotalamusta üretildikten sonra hipofiz sapı aracılığıyla arka lobdaki hücrelere taşınıp depolanır ve gene hipotalamustan gelen uyarılar doğrultusunda kana verilir
Ön hipofiz, aralarında bağlantılar olan hücre kordonlarından oluşur; bunların salgıladığı hormonlar doğrudan bağlantılı olduktan kılcal damar gölcüklerine boşalır Önhipofizden altı farklı hormon salgılanır Bu hormonların hangi hücrelerden salgılandığını ayırt etmek için hücre boyama tekniği kullanılır Bu teknik, hormonların salgılanmadan önce hücrede granül halinde olduğu görüşüne ve belirli granüllerden belirli hormonlann oluştuğu varsayımına dayanır Hipofiz hücrelerinin yanya yakını sıradan boyalarla boyanmaz; bu hücreler kromofob (boya tutmaz), boyananlar ise kromofil (boya tutan) olarak adlandınlır Kromofil hücrelerden bazıları (asidofil) asit boyalarla, bazdan (bazofil) ise baz boyalarla boyanır Asidofil hücreler a (alfa), bazofil olanlar ise P (beta) hücreler olarak bilinir Gamma hücreleri ise boyanabilir az sayıda granül içerir Günümüzde histokimyasal yöntemlerle her bir hormonun hangi hücreden salgılandığı belirlenebilmekte ve bu hücreler salgıladıktan hormona göre adlandırılmaktadır
Kromofob hücreler henüz hormon oluşturmaya başlamamış, olgun olmayan hücrelerdir; gerektiğinde olgunlaşarak kromofil hücrelere dönüştüğünden boyanabilir granüller içermez Kromofil hücrelerin salgı işlevi vardır; gamma hücreleri ise hormon üreten, salgılayan ve içinde çok az granül bulunan yaşlı hücrelerdir İnsan patolojisi gözlemleri ve hayvan deneyleri sonucunda hangi hormonların hangi hücrelerde üretildiği saptanmıştır Alfa ya da asidofil hücreler, vücut gelişimim sağlayan somatotrop hormon (STH) ve kadınlarda süt yapımım uyaran laktotrop ya da luteotrop (lutein yapıcı) hormonu (LTH) üretip salgılar Beta ya da bazofil hücreler ise böbreküstü bezinin işlevlerim uyaran adrenokortikotrop hormonu (ACTH); tiroit işlevim düzenleyen tireotrop hormonu (TSH); kadında yumurtanın geliştiği folliküllerin olgunlaşmasını, erkekte ise sperma hücrelerinin yapımını uyaran folikül uyarıcı hormonu (FSH); kadında sarı cismin (Corpus luteum) oluşumunu, erkekte ise testosteron yapımım uyaran lutein yapıcı hormonu (LH) üretir ve salgılarlar

Hipotalamusun Görevleri
Hipotalamus, beynin hormon üretebilen özelleşmiş bir bölgesidir Kendisine komşu olan hipofiz bezi üzerinde durdurucu veya salgılatıcı etkiler meydana getirir
Hipotalamus bezinde sinir hücreleri mevcuttur, ancak bu hücreler diğer sinir hücrelerinden farklı olarak hormon üreterek bu hormonları kana verme özellikleri ile tanınırlar Bu hücrelerin salgıladıkları hormonlara genel adıyla " Nörohormonlar " adı verilir Özelleşmiş bu hücreler kendi aralarında gruplara ayrılırlar Öyle ki salınan bazı hormonlar hipofiz bezinin " Adenohipofiz " adı verilen alt lobuna etki ederken diğer bazı hormonlar ise
" Nörohipofiz " adı verilen 2alt birimine etkirler
Hipotalamus bezinin salgıladığı hormonların başlıcaları ve görevleri şunlardır ;

• TRH : TRH'nın türkçe açılımı " Tiroid salgılatıcı hormon " dur Hedef bölgesi, hipofiz bezinin (Hipofiz bezi hipotalamusa komşudur ve beynin diensefalon bölgesinde (orta beyin) yer alır) adenohipofiz lobunun tiroid hormonunu üretip salgılayan hücreleridir Bu hücreler kendilerine gelen TRH ile bağlanarak Tiorid adı verilen bir hormon üretmeye başlarlar (BkzHipofiz bezi ve bu bezin hormonları)
• GnRH : GnRH'nın açılımı " Gonad hormonlarını salgılatan hormon " dur Bu hormon üretildikten sonra hipofiz bezine ulaşarak kendini bağlayabilen reseptörlerin bulunduğu, gonad hormonlarını üreten hücrelere bağlanırlar Bağlanmasına ardışık olarak bu hücreleri aktive edip, gonadların (eşey hücrelerinin) aktivitesini kontrol eden hormonların sentezlenmesini sağlarlar
• PRH : PRH'nın açılımı ise " Prolaktin salgılatıcı hormon " dur Hipofiz bezinde, dişilerde meme bezlerini kontrol eden hormonların salgılandığı hücreler vardır PRH bu hücrelerin aktivasyonunu düzenler ve prolaktin hormonunun salgılanmasına neden olur
• CRH : CRH " Kortikotropik hormonunu salgılatıcı hormon " anlamına gelir hipofiz bezinde, böbrek üstü bezlerini etkileyen hormonların üretildiği hücreler vardır Bu hücreler ACTH adı verilen bir hormon üretirler Ancak bu hücrelerin aktivasyonu CRH hormonlarına bağlıdır
• GH - RH : GH - RH " Büyüme hormonunu salgılatıcı hormon " adını alır Bu hormon yine hipofiz bezinde bulunan ve büyüme için gerekli hormonları salgılayan hücreleri aktive eder (Büyüme hormonlarına hipofiz bezinde değinilmiştir)

Bu hormonların yanısıra hipotalamustan, hipofiz hücrelerinin aktivasyonunu engelleyen hormonlarda salınmaktadır Bu hormonlar " İnhibie eden hormonlar " adını alırlar Şöyle ki ;

• GHR - IH : Bu hormon GH - RH'nın tersine büyüme hormonunu üreten hücrelerin aktivasyonunu engellerler
• CR - IH : CR - IH hormonu ise, böbreküstü bezlerini aktive eden hormonları üretip salgılayan hipofiz bezi hücrelerini durdurur
• PRH - IH : Hipoifiz bezi prolaktin üretiminden sorumlu hücrelerin aktivasyonu bu hormon tarafından engellenir

Bu arada şunu belirtmek gerekir ki hipotalamusta üretilen ve hipofizdeki salgılamayı aktive eden veya durduran hormonlarla hipofiz bezi hormonları arasında kontrol mekanizmaları mevcuttur Bu mekanizmalar hormonların kandaki artışı ile doğrudan ilişkilidir
Örneğin tiroid bezini uyaran hormon olan TSH'nın kandaki seviyesi arttığı takdirde bu hormon hipotalamus üzerine etki ederek TRH üreten hücreleri durdurur ve TRH'nın salınmasını engeller, dolayısıyla TRH hipofize gönderilmediği takdirde hipofizdeki TSH üreten hücrelerin durması söz konusudur Böylelikle TSH salınamaz ve kandaki seviyesi düşürülmüş olur Ancak TSH'nın kandaki seviyesi düştüğünde mekanizma tekrar harekete geçer ve hipotalamustan tekrar TRH salınmasına neden olur Çünki TSH'nın kandaki seviyesinin düşük olması, TRH salınımı üzerinde pozitif etki meydana getirir Bu mekanizma, ilerleyen paragraflarda değineceğimiz bütün hormonlar için geçerli bir mekanizmadır
Hipotalamus hipofizi uyaran maddeleri üretir; bunlar ön hipofize ulaştıktan sonra çeşitli hipofiz hormonlarının bireşimlenmesini ve kana salgılanmasını düzenler Bazıları uyarıcı, bazıları ise ketleyici etki gösterir Bilinen yedi tane hipofiz uyarıcı madde vardır Büyüme hormonunun salgılanmasını uyaran GH-RFve engelleyen GH-RIF prolaktin salgılanmasını uyaran PRF , ve engelleyen PIF, kortikotrop hormonun salgılanmasını uyaran CRF, tireotrop hormonun salgılanmasını uyaran Gn-RF
Hipotalamusun işlevleri, beyinden bağımsız bir organ olduğunu düşündürücek niteliktedir
o Isı düzenleme Ön hipotalamusta sıcaklık artışından, arka hipotalamusta ise sıcaklığın düşmesinden koruyan birer merkez vardır
o Besin alımının düzenlenmesi Açlık merkezi besin almaya yöneltir, tokluk merkezi besin alımını durdurur
o Kalp - damar sisteminin düzenlenmesi; Arka ve yan hipotalamusun uyarılması kan basıncı ve kalp hızını artırırken, preoptik alanın uyarılması sıklıkla zıt etki yapar
o Su alımının düzenlenmesi Îki yolla düzenlenir1- Susama duyusu yaratarak su içitilmesini sağlar 2- İdrarla su atılımını denetler Susama merkezi yan hipotalamustadır
o Uterus kasılmalarının ve süt boşalmasının düzenlenmesi; Salgıladığı oksitosin hormonu uterus kasının kasılabilirliğini artırır ve meme arvellerini (kesecekler) çevreleyen hücrelerin kasılmasını sağlar Bu:salgı, doğum sancılarını kuvvetlendirerek çocuğun çıkışını kolaylaştırır ve doğumdan sonra sütün meme başından çıkışını sağlayan mekanizmayı harekete geçirir :
o Savunma-saldırma tepkilerinin düzenlenmesi, Bir zamanlar arka hipotalamusta olduğu varsayılan uyku-uyanıklık merkezlerinin artık hipotalamusta bulunmadığı düşünülmektedir; bunun gibi, cinsel davranış hipotalamus tarafından denetlense de ruhsal ve kültürel etkenlerin de önem taşıdığı bilinmektedir Ayrıca hayvan deneyleriyle de gösterildiği gibi hipotalamusun belirli bölgelerinin uyarılması davranış değişikliklerine yol açmaktadır Örneğin yan hipotalamusun uyarılması ile genel etkinlik düzeyi artarak bazen belirgin hiddet ve kavga tepkisi görülür Orta bölümde yer alan (ventromedial)çekirdeklerin uyarılması sakinlik, periventriküler (karıncıklar çevresindeki) bölgenin uyarılması ise korku ve cezalandırma tepkilerini doğurur