Transfer Fiyatlandırması

Transfer Fiyatlandırması

TRANSFER FİYATLANDIRMASI DÜNYADA GELİŞİMİ

Dünya ticaretinin yaklaşık %60’ının ilişkili şirketler arasında gerçekleştiği tahmin edilmektedir Başka bir ifadeyle, dünya üzerindeki her 3 ticari işlemden ikisi transfer fiyatlandırmasının kapsamına girmektedir
Küresel ekonominin gittikçe bütünleşmesi, uluslararası yatırım ortamının hızla gelişmesi ve ülkelerarası mal, hizmet ve sermaye dolaşımının sürekli artış göstermesi sonucu, transfer fiyatlandırması gerek vergi mükellefleri gerekse vergi idareleri nezdinde büyük bir önem kazanmıştır Bu durum özellikle, birden fazla ülkede üretim, dağıtım, pazarlama ve satış faaliyetleri yürütmeleri nedeniyle çok uluslu şirketler üzerinde önemli vergisel sonuçlar doğurmaktadır
Çok uluslu şirketlerin birden fazla ülkede faaliyet göstermesi, söz konusu şirketlerin ticari ve mali ilişkilerine yön veren yasal ve idari uygulamalara ilişkin farklı kurallar bütününe sahip olmak anlamına gelmektedir Diğer taraftan, bu şirketlerin faaliyetleri bulundukları ülkeler açısından vergi gelirlerini etkilediği için toplam küresel kârın ülkeler arasında adil bir biçimde dağılması gündeme gelmektedir

Dolayısıyla, ülkeler vergi gelirlerinden feragat etmek istememekte ve kendi yetki alanları içerisinde çok uluslu şirketlerin elde ettikleri kârların transfer fiyatlandırması yoluyla ülke dışına çıkarılmasını önlemek üzere gerekli tedbirleri almaktadır Bu tedbirlerin en başında transfer fiyatlandırması kuralları gelmektedir

Transfer fiyatlandırmasına ilişkin ilk yasal düzenlemeler ABD’de yapılmıştır Çok uluslu şirketlerin artan faaliyetleri neticesinde bu trend diğer gelişmiş ülkelerde devam etmiş ve transfer fiyatlandırması alanında uluslararası kurallar ve ilkeler oluşturulması amacıyla 1970’lerde OECD bünyesinde çalışmalar başlamıştır

Söz konusu çalışmalar 1995 yılında ilk OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberi’nin yayınlanmasıyla sonuca bağlanmıştır Ancak ilerleyen yıllarda konunun dinamik yapısı nedeniyle Rehber’in gözden geçirilmesi ihtiyacı doğmuş ve kamuoyunun görüşlerinin alındığı uzun bir süreç sonunda Temmuz 2010’da OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberi’nin revize edilmiş yeni versiyonu yayımlanmıştır Öte yandan, OECD bünyesindeki çalışmalara devam edilmiş ve Rehberin "Gayri Maddi Varlıklar" bölümünün gözden geçirilmesine ilişkin olarak hazırlanan taslak Tartışma Metni 6 Haziran 2012 tarihinde OECD tarafından yayımlanmıştır

Transfer fiyatlandırması alanında kaydedilen uzun soluklu gelişmelere ilişkin yol haritasını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
1990’ların başında sadece birkaç gelişmiş ülke spesifik transfer fiyatlandırması mevzuatına sahipken, bugün sadece gelişmiş ülkeler değil yükselen ekonomilerin ve hatta gelişmekte olan ülkelerin birçoğu kendi transfer fiyatlandırması mevzuatlarını çıkarmışlardır Bu yasal düzenlemeleri yaparken OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberinde belirtilen ilkeleri benimsemişlerdir
Transfer fiyatlandırmasına ilişkin çalışmalar gelişmekte olan ülkeler açısından Birleşmiş Milletler bünyesinde de tartışılmaya başlamış ve konu ile ilgili taslak kılavuz oluşturulmuştur
2012 yılı itibariyle, transfer fiyatlandırması kurallarına sahip yaklaşık 70 ülke bulunmaktadır

TRANSFER FİYATLANDIRMASI TANIM

Transfer fiyatı kısaca: ilişkili şirketler arasında gerçekleşen mal ve hizmet alım satımları ile finansal işlemlerinde aralarındaki ilişki nedeniyle birlikte kararlaştırarak uyguladıkları fiyatlar olarak tanımlanmaktadır
İlişkili şirketlerin işlemleri için belirlenen transfer fiyatları, ilişkili şirket olmamaları halinde uygulayacakları fiyatlara veya bağımsız şirketlerin kendi işlemlerinde kullandıkları fiyatlara uygun olmalı veya başka bir deyişle emsallere uygun olarak tespit edilmelidir Emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edildiği anlaşılan fiyatlar ile emsal fiyatlar arasındaki fark ilişkili şirketler arasında bir nevi örtülü kazanç dağıtımı olarak nitelendirilecektir

KAZANCI DAĞITAN YÖNÜNDEN DURUM

Şirketin kendi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler; idaresi, denetim veya sermayesi bakımlarından vasıtalı veya vasıtasız olarak bağlı bulunduğu veya nüfusu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel kişilerle olan ilişkilerinde emsaline göre göze çarpacak derecede:
Yüksek veya düşük bedeller üzerinden yahut bedelsiz olarak alım, satım imalat,inşaat muamelelerinde ve hizmet ilişkilerinde bulunması;
Yüksek veya düşük bedeller üzerinden kiralama veya kiraya verme işlemi yapması;
Yüksek veya düşük faiz ve komisyonlarda ödünç para alması veya vermesi;veya şirket ortaklarından veya bunların eşleri ile usul ve fürundan ve 3’üncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından şirketin idare meclisi başkan veya üyesi, müdürü veya yüksek memuru durumunda bulunanlara emsaline göre göze çarpacak derecede yüksek aylık, ,ikramiye, ücret vermesi veya benzeri ödemelerde bulunması hallerinde kazancın kısmen veya tamamen örtülü olarak dağıtılmış olduğu kabul edilmiştir


KAZANCI ELDE EDEN YÖNÜNDEN DURUM

Örtülü kazancı dağıtan şirket yönünden yapılmış olan ödemeler gider yazılamaz Diğer bir anlatımla, bunlar kurum matrahından indirilemezler
5520 KVK’nun13 maddesinde düzenlenmiş bulunan Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı müessesesi ile kurumların transfer fiyatlandırması yoluyla karlarını düşük göstermelerinin önüne geçilmeye çalışılmıştır
1) Kurumlar, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunursa, kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır Alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler her hal ve şartta mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilir
2) İlişkili kişi; kurumların kendi ortakları, kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade eder Ortakların eşleri, ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları da ilişkili kişi sayılır Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin, Türk vergi sisteminin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme imkânı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış işlemler, ilişkili kişilerle yapılmış sayılır
3) Emsallere uygunluk ilkesi, ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin, aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olmasını ifade eder Emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilişkin hesaplamalara ait kayıt, cetvel ve belgelerin ispat edici kâğıtlar olarak saklanması zorunludur
4) Kurumlar, ilişkili kişilerle yaptığı işlemlerde uygulayacağı fiyat veya bedelleri, aşağıdaki yöntemlerden işlemin mahiyetine en uygun olanını kullanarak tespit eder:
a) Karşılaştırılabilir fiyat yöntemi: Bir mükellefin uygulayacağı emsallere uygun satış fiyatının, karşılaştırılabilir mal veya hizmet alım ya da satımında bulunan ve aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek veya tüzel kişilerin birbirleriyle yaptıkları işlemlerde uygulayacağı piyasa fiyatı ile karşılaştırılarak tespit edilmesini ifade eder
b) Maliyet artı yöntemi: Emsallere uygun fiyatın, ilgili mal veya hizmet maliyetlerinin makul bir brüt kâr oranı kadar artırılması suretiyle hesaplanmasını ifade eder
c) Yeniden satış fiyatı yöntemi: Emsallere uygun fiyatın, işlem konusu mal veya hizmetlerin aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek veya tüzel kişilere yeniden satılması halinde uygulanacak fiyattan, makul bir brüt satış kârı düşülerek hesaplanmasını ifade eder
ç) Emsallere uygun fiyata yukarıdaki yöntemlerden herhangi birisi ile ulaşma olanağı yoksa mükellef, işlemlerin mahiyetine uygun olarak kendi belirleyeceği diğer yöntemleri kullanabilir
5) İlişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanacak fiyat veya bedelin tespitine ilişkin yöntemler, mükellefin talebi üzerine Maliye Bakanlığı ile anlaşılarak belirlenebilir Bu şekilde belirlenen yöntem, üç yılı aşmamak üzere anlaşmada tespit edilen süre ve şartlar dahilinde kesinlik taşır
6) Tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazanç, Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarının uygulamasında, bu maddedeki şartların gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibarıyla dağıtılmış kâr payı veya dar mükellefler için ana merkeze aktarılan tutar sayılır Daha önce yapılan vergilendirme işlemleri, taraf olan mükellefler nezdinde buna göre düzeltilir Şu kadar ki, bu düzeltmenin yapılması için örtülü kazanç dağıtan kurum adına tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması şarttır
7) (5766 Sayılı Kanunun 21 maddesi ile eklenen fıkra, Yürürlük; 2008 yılı kazançlarına uygulanmak üzere yayımı tarihinde) Tam mükellef kurumlar ile yabancı kurumların Türkiye'deki işyeri veya daimi temsilcilerinin aralarında ilişkili kişi kapsamında gerçekleştirdikleri yurt içindeki işlemler nedeniyle kazancın örtülü olarak dağıtıldığının kabulü Hazine zararının doğması şartına bağlıdır Hazine zararından kasıt, emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen fiyat ve bedeller nedeniyle kurum ve ilişkili kişiler adına tahakkuk ettirilmesi gereken her türlü vergi toplamının eksik veya geç tahakkuk ettirilmesidir

(8) Transfer fiyatlandırması ile ilgili usûller Bakanlar Kurulunca belirlenir
Transfer Fiyatlandırması olarak kabul edilmeyen işlemler
1 Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları sair değerler (Aynen alınan değerler emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave olunur)
2 Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar;
Transfer Fiyatlandırması olarak kabul edilmeyen işlemler;
3 Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler;
4 Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler
Teşebbüs sahibinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak belirlenmiş bedel ya da fiyatlar üzerinden mal, hizmet alımı ya da satımında bulunması, imalat veya inşaat işleminde bulunması, kiralama veya kiraya verme işlemlerinde bulunması, ödünç para alıp ya da vermesi, ücret, ikramiye ve benzeri ödemeleri yapması transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı olarak kabul edilmiştir Bu şekilde yapılmış işlemler sonucunda işletme aleyhine oluşmuş farkların işletmeden çekilmiş sayılacağı kabul edilmiştir Ticari kazancın tespitinde bu değerler kanunen kabul edilmeyen gider olarak ticari kazanca eklenecektir
Ayrıca Kurumlar Vergisinde geçerli olan düzeltme hükümleri Gelir Vergisi için de geçerli olup, bu değerler ilişkili kişi tarafından beyan edilmiş ise Gelir ve Kurumlar Vergisinin hesabında yer almış ise; mükerrer vergilemeyi önlemek için ilişkili kişinin vergilendirme işlemlerinde gerekli düzeltmeye gidilecektir
Anılan şirketlerin anonim, limited, Kollektif, komandit şirket ya da adi ortaklık biçiminde kurulmuş olması şeklinde bir ayrım yapılmamıştır Teşebbüs sahibi ilişkili kişilerle emsallere uygun fiyat ve bedeller kullanarak, mal ya da hizmet alım satımı veya mal ve hizmet alım ve satımı olarak değerlendirilen işlemleri yaparsa bu durumda örtülü kazanç dağıtımı olarak kabul edilmeyecek ve bu madde hükümleri uygulanmayacaktır
MUHASEBENET
Hüseyin ARSLANTAŞ
SMMM