Bakır Nedir - Bakırın Türkiyedeki Üretimi - Türkiyede Nerede Bakır Var

Demir : Demir – çelik endüstrisinin en önemli hammaddesidir Türkiye demir cevheri rezervleri bakımından oldukça zengindir Hemen her bölgemizde demir cevherine rastlanmıştır Ancak bu yataklardan 60 kadarı işletilebilmektedir

Sanayide ve insanın günlük yaşantısında önemli yeri olmuş bulunan demir, Türkiye'nin türlü yerlerinde zengin damarlar ve yataklar ha*linde bulunmaktadır Türkler, çok eskiden beri ve bu arada Osmanlılar devrinde demirden faydalanmış, demircilik alanında zamanlarında üstün seviyeye ulaşmışlardır Demir cevherinin çeşitleri vardır Yerine göre türlü sanayide bunlar aranır Bugün bütün metallerin en önemlisi de*mirdir Demir olmadan makineyi düşünmeye imkanı yoktur Demir, ko*laylıkla oksitleşebilir veya kimyasal bileşikler yapabilir Bu nedenle, demir çoğunca saf olarak değil, bileşimler içinde çıkar 19 yüzyılın son*larından itibaren gittikçe gelişen "çelik" yapımı demirin değerini geniş ölçüde artırmıştır

Çelik, mekanik, fizikoşimik ve ısı etkileri altında çok değişik özel*likler kazanabilen bir demir karbon alaşımıdır Bu alaşımdaki karbon oranı % 1,7 ye kadardır Çeliği fontdan (dikme demirden) ayıran özellik, içinde fontdakinden daha az karbon bulunması ve böylece uygun şartlar içinde haddelenmeye (çubuk, levha ve başka biçimlere sokulmaya) el*verişli olmasıdır Çelik, bütün işlem boyunca eriyik halinde kalan ham demirin, fazla karbondan ve başka yabancı maddelerden arıtılarak in*celtilmesi yolu ile elde edilmektedir İhtiyaca göre çok çeşitli çelikler üretilmektedir Yine bu arada alaşım yapmak üzere demir ile az oranda da olsa, birleştirilen ve yüksek kaliteli özel ve soy çelikler ya*pımına yarayan madenler vardır Bunlardan krom ve nikel ile manganez, volfram, molibden, titan, vanadium önemli yer tutmuşlardır Sözgelişi Widia adı verilen wolfam karbit çeliği elmas gibi sert bir maden ala*şımı olmaktadır

İşte, demir çelik endüstrisinin ana maddesi olan demir, mem*leketimizin gelişmesinde önemli katkıda bulunacak değerde ve çok ola*rak türlü bölgelerimizde vardır Bunlar arasında Divriği Demir İş*letmeleri ile Balıkesir bölgesinden Eğmir ve Çarmık, Doğu Marmara bölgesinde Çamdağ, Ege bölgesinde Ayazmand, Torbalı, Akdeniz böl*gesinden Büyükköy, Payas Kayseri ile K Maraş arasında Faraşa, Ka*ramadazı, Sivas - Hekimhan bölgesinde Hasançelebi, Doğu Karadeniz bölgesinde Fundacık vardır Memleketimizin daha başka yerlerinde de türlü kalitelerden demir cevherlerine raslanmaktadır Bunlardan Divriği manyetit oluşumu ve iyi cins demir cevheri rezervinin 40 milyon ton olduğu tahmin olunmuştur Öteki demir cevherlerimiz de zengindir (BK MT A, Türkiye Maden Envanteri, 1980)

Cumhuriyet devrinde demir maden1erimizden faydalanmak ve bu ma*dene dayalı endüstriyi kurmak çabaları olmuştur 1932 de ilk olarak Kırıkkale Çelik Fabrikası işletmeye açı1arak günümüze kadar gelişmiştir Bu fabrikanın külçe çelik yapımı 30 bin tonu geçmiştir 1937 de Sümerbank ta*rafından Karabük Demir ve Çelik İşletmeleri kurulmuştur Gelişme gös*teren bu tesisler, 1955 te bir kanunla bir genel müdürlük durumuna ge*tirilmiştir "Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri'" adını alan bu kuruluşa Divriği Demir Madenleri İşletmesi de bağlanmıştır Karabük işletmelerinin i 957 de başlayan daha çok genişletilmeleriyle üretim değeri üç katına Çı*karılmış, yeni yüksek fınn1ar eklenmiştir Bu işletmelere gerekli denir çev*beri Divriği'den, maden kömürü Zonguldak'tan getirti1mektedir Genişleyen işletmenin demir ihtiyacını karşılamak için Divriği demir üretimi yılda 1200000 tona yükselmiştir Demir ham maddesine dayanan büyük te*sislerimizden biri de "Ereğli Danir ve Çelik Fabrikaları"dır Kurulmasına 1961 de başlanan bu tarihteki ek bir kanunla "Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ" halinde teşekkül eden bu büyük tesisler, özel bir anonim or*taklık durumundadır ki, kurucu ve ortakları arasında yabancı kurullar da var*dır Yıllık ihtiyacı 850 bin ton kadar olan demir fılizi Hekimhan Otlukkilise, Çetinkaya, Akdağ (Sivas), Kesikköprü (Ankara), Karamadazı (Kayseri) ve Eğmir (Balıkesir) maden ocak1anndan kömürün Zonguldak bölgesinden sağlanması düşünülmüştür Bütün bu işletmeler dışında İzmir'deki me*talürji fabrikası (Metaş) önemli yer tutmuştur

Bakır : Tarih öncesi çağlarda insanların ilk kullandığı madenlerden biridir Bakır rezervleri yerkabuğunun volkanik oluşum gösteren bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır Saf bakır üretimi ülke gereksinimini karşılamadığı için dışarıdan saf bakır alınır

Soğuk da dökülebilen ve haddeden geçirilme kabiliyeti çok olan bakır, tarihten önceki çağlarda insanların ilk kullandıkları madendir Son*raları önce kalay ile alaşım yapılarak daha sert olan tunç elde edilmiş fakat sert ve kullanışlı olan demir, zamanla bakır ve alaşımlarının yerini almıştır Bakır, elektrik enerjisi çağının da başta gelen madenlerindendir Kolay işlenebilmesi ve renginin altına benzemesiyle bakır ve alaşımları bugün de önemini kaybetmemiştir

Türkiye'nin türlü yerlerinde bakır madeni vardır, Bunların iş*letmekte olan başlıcaları Ergani, Murgol, ve Küre madenleridir Ayrıca, küçük ölçüde özel sektör işletmeleri vardır Bütün bu işletmelerden yılda 920 bin ton kadar tuvönan cevher çıkarılmaktadır Bakır işletmesi işleri, Etibank'a bağlıdır Bunlardan "Ergani Bakır İşletmesi" Elazığ'n Maden ilçesindedir Buradaki bakırlar 1850 den beri aralıklarla, 1939 dan beri devamlı olarak işletilmiştir Ergani madeninin yüksek bakır özü vardır Bir başka bakır maden alanımız "Murgol Bakır İşletmesi" dir Artvin' in Borça ilçesindeki bu maden 1951 de işletmeye açılmıştır Er*gani'de olduğu gibi, burada da açık işletme sistemiyle cevher çıkarılır Üçüncü bakır madenimiz "Küre Bakırlı Pirit İşletmesi" dir Kas*tamonu' nun Küre ilçesindeki bu maden, eskiden de yer yer işletilmiş ise de, esas işletme 1959 dan beri yapılmaktadır