İklim Elemanları

İklim Elemanları


İKLİM ELEMANLARI:Kısa sürede hava durumu uzun sürede iklimi oluşturan atmosfer koşulların “iklim elemanları” denir
Bunlar ;

1-) SICAKLIK: Maddenin içerisindeki potansiyel enerjiye
“ısı” denir Bu enerjininin kinetik enerji olarak ortaya çıkışına ve etkilerine sıcaklık denir

YERYÜZÜNÜN SICAKLIK KAYNAKLARI:
*Mağmadan gelen sıcaklık (jeotermal ısı)
*Güneş dışındaki gök cisimlerinden gelen sıcaklık
*Güneşten gelen sıcaklık
Yeryüzündeki ve atmosferdeki sıcaklığın ana kaynağı güneştir

SICAKLIK DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER:

1)GÜNEŞE BAĞLI FAKTÖRLER:
Atmosferin dış sınırında ortalama güneş enerjisi miktarı 2kalori/cm2’dir Bu enerji miktarına “Güneş Sabitesi”
(solar konstant) denir Güneş sabitesi, Güneşteki patlamalara bağlı olarak azalır ya da artar
Güneş sabitesini etkileyen bir diğer durum ise dünyanın güneşe yaklaşıp uzaklaşmasıdır, Dünya güneşe yakın olduğunda güneş sabitesi artar
(2:0,4 kal cm2)uzak olduğunda Güneş sabitesi azalır ( 1:96kal/cm2)
*Dünya ELİPS ŞEKLİNDE bir yörüngede yıllık hareketini tamamladığında 3ocak günü güneş sabitesi en fazla 4 temmuz tarihinde en azdır

2-)DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİNİN ETKİSİ:
*Dünyanın şekli ve hareketleri her şeyden önce güneş ışınlarının gelme açılarını etkiler

a)Dünyanın şekli (Enlem Etkisi):
*Güneş ışınlarının gelme açıları nedeniyle sıcaklık ekvatordan kutuplara doğru azalırBuna ; Enlem etkisi denir Enlem etkisine göre sıcaklık kutupla-
ra doğru azalır Fakat bu sıcaklık azalması yer şekilleri, kara-deniz dağılışı ve
okyanus akıntılarındaki farklılıktan dolayı düzenli azalma göstermez

b)Dünyanın günlük hareketi:
*Günün en sıcak dönemi ile en soğuk dönemi arsındaki farka “Günlük sıcaklık farkı”denir Bu fark çöl ve karasal iklimlerde en fazla,ekvatoral ve okyanusal iklimlerde en azdır

c)Dünyanın yıllık hareketi:
*Yer ekseninin sağa doğru 23derece-27’eğik olması dünyanın güneşe karşı konumunun değişmesine neden olurBu durum güneş ışınlarının gelme açılarını etkileyerek;21 Haziran’da kuzey yarımkürenin,21 Aralıkta güney yarımkürenin daha sıcak olmasını sağlar

3-)ATMOSFERE BAĞLI FAKTÖRLER:
Güneş’ten gelen ışınların tamamı yeryüzüne ulaşmadığı için sıcaklık üzerinde etkili olmazIşınlar gazlar tarafından emilmeye,dağılmaya ve yansımalara uğrarGelen ışınların:
%27’si yeryüzüne ulaşır ve yeryüzünü ısıtır
%15’i gazlar tarafından emilir
%8’i uzaya geri döner
%25’i havayı aydınlatır
%25’i gazlara çarparak uzaya geri döner

4-)KARA VE DENİZ ETKİSİ:
Karalar denizlere göre erken ısınır,erken soğurBu durumun nedenleri;
*Su ve kayaların ısınma ısılarının farklı olması
*Güneş ışınlarının karalarda en fazla 1 metreye kadar ulaşırken denizlerde 200 m’ye kadar ulaşması()
*Karaların sabit,denizlerin hareketli olması
Deniz ve karaların ısınma ve soğuma sürelerinin farklı olması yeryüzünde
İki farklı sıcaklık rejimini oluşturur Bunlar;

a)Deniz Tipi:Bu sıcaklık rejiminde büyük sıcaklık farkları yoktur

b)Kara Tipi:Sıcaklıklar hızlı değişir

Kara ve Denizlerin Sıcaklığa Etkisi Sonucunda:
*Kara-deniz meltemleri oluşur
*Denizlerden esen rüzgarlar yazın serinletici,kışın ılıtıcı etki yapar
*Kuzey yarımküredeki sıcak ve ılıman kuşak, güneyyarımküredekinden daha
geniştir

5-)YÜKSELTİ ETKİSİ:
Troposferin yerden ısınmaya başlaması ve su
buharının alt bölümde fazla olması nedeniyle sıcaklık,yükseldikçe her 100m’
de 0,5 derece azalır
Sıcaklık Haritaları:
a)Gerçek sıcaklık haritası
b)İndirgenmiş sıcaklık haritası

6-)YERŞEKİLLERİNİN ETKİSİ(EĞİM VE BAKI):
Yeryüzünün pürüzlü ve engebeli olması, her yerin aynı miktarda güneş ışınlarını almasını engeller Bu duruma “EĞİM ETKİSİ”denir Güneşe dönük olan yerlere,
ışınlar, yatay düzleme dar: eğimli olan yerlere de büyük açıyla gelir
Yer şekilleri etkisiyle bazı yüzeyler güneşe daha dönük olurBu güneşe dönüklük durumuna “BAKI”denir Bakı etkisinin az olduğu yerler dönenceler arasıdır
Güneşe dönük olan yamaçlarda;
*Nüfus daha fazla,
*Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi daha kısa,
*Kar erimeleri daha erken
*Ormanın üst sınırı ile karın alt sınırı daha yüksektir