Osmanlı Devletinde Vergi Sistemi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-02-2012

Osmanlı Devletinin Vergi Sistemi

Osmanlı Devletinin Vergi Sistemi hakkında bilgi

Osmanlı Devletinde vergiler “Şeri vergiler” ve “Örfi vergiler” olmak üzere ikiye ayrılıyordu

Bunun dışında Osmanlı Devleti’nin diğer gelir kaynakları ise şunlardır

· Savaşta elde edilen ganimetlerin 1/5’i ( Buna aynı zamanda “humus-u şer’i” veya “pençik” ismi verilmekteydi

)

· Gümrük, maden, orman, tuzla vergileri

· Bağlı beylik ve hükümetlerin ödediği vergiler

1

TEKALİF-İ ŞER’İ VERGİLER:

Bunların şeriatın emrettiği vergilerdi

· Öşür: Müslümanlardan alınan toprak ürünü vergisidir

Elde edilen ürünün onda biri vergi olarak alınırdı

· Haraç: Müslüman olmayanlardan alınan vergiydi ve ikiye ayrılıyordu

- Harac-ı Mukassem: Elde edilen üründen alınırdı

- Haracı Muvazzaf: Toprak üzerinden alınan vergiydi

· Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden, askerlik görevi karşılığı alına vergidir

2

TEKALİF-İ ÖRFİYYE ( RAİYYAT RÜSUMU )

Padişahın iradesiyle konulan vergilerdi

Bunlardan bazıları düzenli olarak toplanırken bazıları ise olağan üstü durumlarda toplanırdı

Başlıcaları:

· Çift Resmi: Reayanın sipahiye ödediği toprak vergisi

· İspenç: Gayr-i müslimlerden alınan çift resmidir

· Çift Bozan Resmi: Toprağını izinsiz olarak terk eden veya üç yıl üst üste ekmeyenlerden alınan vergidir

· Avarız Resmi: Olağanüstü hallerde, divanın kararı ve padişahın emri ile toplanan vergilere denirdi

· Niyabet Rüsumu (Cerime) : Yerel yöneticileri halktan aldığı vergidir

Ayrıca suçlulardan alınan cerimelerde bu guruba girerdi

· İhtisab Resmi: Damga tartı ölçü işlemlerinden alınan vergidir

(noter vergisi)

· Ağnam Resmi: Reayadan hayvan sayısına göre alınan vergidir

· Müsadere: Devlet hazinesinden haksız kazanç sağlayarak zenginleşen kişilerin mallarına devlet tarafından el konulmasıdır

Not: Bu uygulamaya II

Mahmut döneminde son verilmiştir

Böylece Osmanlı Devletinde “özel mülkiyet” anlayışı gelişmeye başlamıştır

· İmdad-ı Seferiyye: XIX

yy sonrasında ordunun sefere çıkarken halktan aldığı vergidir

· Bac Resmi: Çarşı ve pazarlardan alınan işgaliye vergisidir

· Bennak / Arusane: Evlilik vergisidir

· Mücerred: Yirmi yaşının geçen kişilerden alınan bekarlık vergisidir

· Derbent Resmi: Köprü ve geçitlerden alınan vergidir

09-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Devletinde Vergi Sistemi Osmanlı Devletinin Vergi Sistemi Osmanlı Devletinin Vergi Sistemi hakkında bilgi Osmanlı Devletinde vergiler “Şeri vergiler” ve “Örfi vergiler” olmak üzere ikiye ayrılıyordu Bunun dışında Osmanlı Devleti’nin diğer gelir kaynakları ise şunlardır · Savaşta elde edilen ganimetlerin 1/5’i ( Buna aynı zamanda “humus-u şer’i” veya “pençik” ismi verilmekteydi) · Gümrük, maden, orman, tuzla vergileri · Bağlı beylik ve hükümetlerin ödediği vergiler 1 TEKALİF-İ ŞER’İ VERGİLER: Bunların şeriatın emrettiği vergilerdi · Öşür: Müslümanlardan alınan toprak ürünü vergisidir Elde edilen ürünün onda biri vergi olarak alınırdı · Haraç: Müslüman olmayanlardan alınan vergiydi ve ikiye ayrılıyordu - Harac-ı Mukassem: Elde edilen üründen alınırdı - Haracı Muvazzaf: Toprak üzerinden alınan vergiydi · Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden, askerlik görevi karşılığı alına vergidir 2 TEKALİF-İ ÖRFİYYE ( RAİYYAT RÜSUMU ) Padişahın iradesiyle konulan vergilerdi Bunlardan bazıları düzenli olarak toplanırken bazıları ise olağan üstü durumlarda toplanırdı Başlıcaları: · Çift Resmi: Reayanın sipahiye ödediği toprak vergisi · İspenç: Gayr-i müslimlerden alınan çift resmidir · Çift Bozan Resmi: Toprağını izinsiz olarak terk eden veya üç yıl üst üste ekmeyenlerden alınan vergidir · Avarız Resmi: Olağanüstü hallerde, divanın kararı ve padişahın emri ile toplanan vergilere denirdi · Niyabet Rüsumu (Cerime) : Yerel yöneticileri halktan aldığı vergidir Ayrıca suçlulardan alınan cerimelerde bu guruba girerdi · İhtisab Resmi: Damga tartı ölçü işlemlerinden alınan vergidir (noter vergisi) · Ağnam Resmi: Reayadan hayvan sayısına göre alınan vergidir · Müsadere: Devlet hazinesinden haksız kazanç sağlayarak zenginleşen kişilerin mallarına devlet tarafından el konulmasıdır Not: Bu uygulamaya II Mahmut döneminde son verilmiştir Böylece Osmanlı Devletinde “özel mülkiyet” anlayışı gelişmeye başlamıştır · İmdad-ı Seferiyye: XIX yy sonrasında ordunun sefere çıkarken halktan aldığı vergidir · Bac Resmi: Çarşı ve pazarlardan alınan işgaliye vergisidir · Bennak / Arusane: Evlilik vergisidir · Mücerred: Yirmi yaşının geçen kişilerden alınan bekarlık vergisidir · Derbent Resmi: Köprü ve geçitlerden alınan vergidir