Çoğrafi Keşifler Sonuçları

Avrupa devletlerinin Osmanlara karşı tutumları

Bu devirde kuvvetli devletler hâline gelen Avrupa ülkeleri, Osmanlılara karşı birleştiler Osmanlıları Avrupa’dan atmak için aralarında kutsal ittifak kurdular

Osmanlıların Avrupa’daki ilerlemelere ayak uyduramaması

Coğrafî keşifler ve Rönesans sonunda Avrupa zenginleşti Bilim ve teknikte ilerlemeler oldu Osmanlı Devleti ise bu gelişmelere uzak kaldı

SORU: BUGÜNKÜ DÜNYANIN DURUMUNDA SANAYİ İNKİLABININ NE GİBİ ETKİLERİ OLMUŞTUR?

SANAYİ İNKÎLABI

Rönesans’la birlikte hatta daha önce Avrupa’da başlayan gelişmeler, XIXyüzyılla birlikte üretimle üretimde uygulanmaya başladı Bunun doğal sonucu olarak üretim arttı Avrupa’da üretim artması sermayenin askeri alana da kaydırılmasına sebep oldu Silah endüstrisi de bundan etkilendi Böylece Avrupa’nın bütün dünya üzerindeki hakimiyetinin kurulması sağlandı

XVIIIyüzyıla kadar, ekonomik yaşam tarım, küçük el sanatları ve ticarete dayanıyordu Topraklar büyük ölçüde soyluların ve kilisenin hakimiyeti altındaydı Siyasal güç ise aristokrasinin elindeydi Önce İngiltere’de ardı ardına olan devrim, daha sonra ise, kara Avrupa’sında Fransız İhtilali’yle gelen liberalizm ve milliyetçilik akımları, ekonomik yapıda değişmeleri başlattı Buhar gücüyle çalışan makinenin icat edilmesi, makineleşmiş endüstriyi doğurdu ve Avrupa’da sermayenin birikimine sebep oldu İngiltere’de ise sermaye birikimi merkantilizm hareketi ve Cromwell’in denizcilik kanunları büyük ölçüde sağladı

Aslında endüstrileşme iki aşamalı olarak gerçekleşen bir olgudur Birincisi 1870 yılına kadar olan makine devrimi, ikincisi ise bu tarihten itibaren başlayan teknoloji devrimdir

XIV ve XVyüzyıllarda Almanya’da maden yataklarında suyu pompalamak için dev araçların yapıldığı da bilinmektedir

Tekstil alanında Milano şehrinde bir çok yenilikler yapılmıştı İtalya’da Ham ipeği eğirmek ve dokumak için su ile çalışan bir araç yapmışlardı Ancak Leornado da Vinci’nin yaptığı buluşları göz önüne aldığımızda, İtalya’da sanayi devriminin niçin başladığını İtalyan şehirlerinin ulusal bir pazara sahip olması ile anlayabiliriz Ayrıca İtalya’da tarım gerilemiş ve sermaye büyük ölçüde azalmıştı Öyleyse endüstri devriminin olgunlaşması için gerekli şartlar nelerdir? Üretim yerlerinin limanlara yakın olması, maden, yakıt ve suyun bol olması gerekiyordu Ayrıca ulaşımda kolay olmalıydı XVI yüzyılda İngiltere’de sanayi bütün Avrupalı devletlerden geri idi Bir yüzyıl sonra ise, durum tersine dönecekti 1642 iç savaşı başladığında İngiltere, Avrupa’nın en sanayileşmiş devleti idi İngiltere bu konumunu yüzyıllar boyunca yitirmedi İngiltere’de bir çok atölyeler çalışıyordu Ustalar ve işçiler durmadan eritiyorlardı Fakat bu dönemde sanayi devrimi terimi kullanılmaktadır

Sanayi devriminde ustaların emeği yerine, üretim araçlarında nitelik ve nicelik alarak meydana gelen gelişmeler dolayısıyla maliyet yükseldi ve artık işçilerin bunlara tek başına sahip olamayacaklarını anlaşıldı Buharın kullanımını ister istemez makineleri bir araya getirmeyi zorladı Yani makineleri fabrikalara topladı İşte imalathaneden fabrikaya geçiş, sanayileşmenin dönüm noktası oldu Artık nüfus işçileri toplumdan fabrikalarda eşya üreten nüfusa doğru bir değişim gösterdi

Endüstri Devriminin Başlangıcı ve İlk Dönem, 1870 Yılına Kadar

Endüstri üretimi aile için üretimi büyük ölçüde etkiledi Makinaları basit el araçlarının yerini aldı El tezgahları ve eğirme makinaları gibi su veya buhar kol gücünün hayvan enerjisinin yerini aldı 1789’daki bu ani değişim birkaç iş kolunu etkiledi ancak bunlar temel iş kolları idi Madencilik, mühimmat, tekstil ve meteoroloji gibi

Demir cevherine olan ihtiyaç kömür madenciliğini XVIII yüzyılda büyük bir iş alanına getirildi Yüzyıllarca bu işletmede mangal kömürü kullanılmıştı Bu da İngiltere’de hızla ormanları tüketiyordu Bu yolda elde edilen demir maliyeti %80’ini oluşturuyordu Bu sebeple kömür kullanılmaya başladı XVIII yüzyılın başında 200,000 tondan çok kömür kullanıldı Artık İngiltere’de kömür ulusal zenginliğin bir simgesi haline geldi Taş kömürü cam, tuğla, şap, şeker, tuz, üretimini ve deniz suyunun buharlaştırılması gibi sahalarda da kullanılıyordu Yine endüstrinin ilk dönemlerinde ilk kez maden kömürü ve demiri İngilizler kullandılar Maden kömürünün fırınlarda kullanılması demir üretimini ve kömüre duyulan ihtiyaç artırdı

1784 yılında James Watt, bir fabrikada bütün tezgahların bağladığı buharlı bir makineyi yapmayı başardı 1807 yılında ilk defa buharlı gemi icat edildi 1814’te de ilk buharlı lokomotif yapıldıBöylece XVIII yüzyılda başlayan ve XIXyüzyılda hızlanan sanayi devrimi, bilimle tekniği birleşti Yeni sosyal ve ekonomik gelişmeleri beraberinde getirdi İngiltere’de ilk demir yolu 1830 yılında Manchester ile Liverpool şehirleri arasında açıldısanayide lokomotifin bulunması ve demir yolunun yapılması artık Avrupa ülkelerinin her tarafına demir yolları uzandı Kömür eskiden gidilmeyen yerlere kadar taşındı Böylece endüstrileşme kıyılardan içlere doğru taşınmış oldu

XIX yüzyılın ortalarına kadar süren bu endüstrileşme gelişmeleri, demir ve kömürün asıl enerji kaynağını ve hammaddesini oluşturduğu makineleşme çagıdır Bu dönem sanayi devriminin simgeleri fabrika ve tirendir

Endüstri Devriminin İkinci Aşaması

1870 yılından sonra endüstri devrimi nitelik değiştirdi Artık bilimsel buluşlar ve bunlar üretime uygulanması ve devletin desteği ve gerektiğinde örgütlediği büyük kuruluşların eline geçti

İkinci aşamada temel hammadde ve enerji kaynaklarında değişiklik ortaya çıktı Kömür ve demirin yanında çelik, elektrik, petrol ve kimyasal maddeler üretim sürecine sokulunca, endüstrileşme bugün çevremizde gördüğümüz şeklini aldı

İçten yanmalı motor, telefon, mikrofon, telsiz, lamba, araba lastiği, bisiklet, daktilo ve ucuz gazete kâğıdı gibi yenilikler ikinci dönem ürünleridir Radyo ve uçak bu dönemde icat edilse de, gelişmeleri 1914’ten sonra oldu

Demir birinci aşamada ne kadar önemli bir yer tutuyordu ise, ikinci aşamada onun yerini çelik alacaktı Özellikle demir yolu yapımında çeliğin yeri büyüktü 1880-1890 yılları arasında ABD mevcut demir yollarına 115000 km eklerken, İngiltere 1860-1913 döneminde demiryollarını 2 katına çıkardı Fransa 4, Almanya ise 6 katına çıkardı Rusya ise doğuya doğru Pasifik’e kadar varan ve batıda bütün ülkeyi kaplayan bir demiryolu ağını ülkeye döşedi

Demiryolları ülkelerin iç kısımlarını ulaşıma açtı ve demir madeni ve ağır ****llerin daha iç bölgelere taşınmasına imkan tanıdı

Bu devrimin ilk ve en açık yönü üretimde görüldü Daha fazla mekanik güç, daha fazla hammadde, daha fazla üretilmiş mal, daha fazla ulaşım sanayi ve ticaret hızını beraberinde, getirdi Bu ürünleri pazarlayacak kitleler oluştu ve daha büyük firmalar daha ucuz ve daha kaliteli mal üretimi için, ortaya çıktılar Sömürgecilik artık yeni bir anlam kazandı

En azından sanayi kadar bu dönemde ulaşımında önemli olduğunu göz önünde bulundurmamız gerekiyor

Büyük Britanya 1840 yılında posta sistemini kurmuştu 1875 yılında ise uluslar arası posta teşkilatı kuruldu 1837’de bulunan telgraf, hızla batı dünyasına yayıldı 1860’ta Atlantik’i boydan boya aşan ilk telgraf kablosu çekildi Radyo dalgaları ile telsiz telgraf da, 1895’te ilk döneminin ardından yayıldı Haberleşmede görülen bu gelişme, basın yoluyla iç politikayı ve diplomasiyi de etkiledi

Deniz ulaşımında meydana gelen gelişmeler de önemliydi 1870’de ilk buharlı gemi yapılmıştı Ama gelişme gösterememesi 1870 yılına kadar okyanusta yelkenlerin hakimiyetini kıramamıştı İlk buharlı gemilerin çok kömür harcaması gelişmemesinin çok önemli sebebi idi 1870’de daha iyi buhar kazanları ve çelikten teknelerin yapılması buharlı gemileri yük taşımada önemli kıldı Amerika’nın, Arjantin’in geniş ve verimli ovalarından daha büyük çoğunlukta tahıl Avrupa’ya taşındı 1869 Süveyş Kanalı’nın açılması ve 1914 Panama Kanalı’nın açılmasıyla deniz ulaşımı kolaylaştı Endüstri devrimi 1830’da Fransa ve Belçika’da, 1850’de Almanya ve daha da sonra ABD, Rusya ve Japonya’da gerçekleşti