İstiklal Marşımızın Besteleniş Hikayesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-01-2012

İstiklal Marşı'nın Besteleniş Hikayesi

İstiklal Marşı'nın Bestelenişi

İstiklal Marşımızın Besteleniş Hikayesi

İstiklâl Marşı’mızın besteleniş hikayesi

Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin de bir milli marşı olmalıydı

Daha Cumhuriyet kurulmadan İstiklâl Savaşı sırasında, Garp Cephesi Komutanlığı’ndan bu arzu doğmuştu

Durum, sonradan Maârif Vekili olan Hamdullah Suphi’ye havale edildi

Böylece Türk milli marşı olarak "İstiklâl Marşı" adı ile yaptırılacak marşın hazırlıklarına girildi

Beste ve güfte için beşer yüz lira armağan kararlaştırılarak genelge ve mektuplarla bütün yurda duyuruldu

Önce şiir seçilip sonra beste yarışması açılacaktı

Şiir yarışmasına yurdun dört bir yanından tam 724 şiir gönderildi

Komisyon bunlardan yedisini seçerek bastırdı ve meclis üyelerine dağıttı

Atatürk’ün başkanlığında TBMM’nin 12

03

1921 günkü celsesinde Mehmet Akif Ersoy’un şiiri defalarca okutturularak alkışlar arasında milli marş olarak bestelenmek üzere seçildi

Beste yarışması ise güfte kadar ilgi görmedi

Bu da memleketin o zamanki musiki durumunu yansıtmaktadır

Beste yarışmasına ancak 24 besteci katılmıştı

Bunlardan bazıları şunlardır:

Ahmet Cemalettin Çinkılıç, Ahmet Yekta Madran, Ali Rifat Çağatay, Asım Bey, Bedri Zabaç, Hasan Basri Çantay, H

Saadettin Arel, İsmail Hakkı Bey, İsmail Zühdü, Kazım Uz, Lemi Atlı, Mehmet Baha Pars, Mustafa Sunar, Rauf Yekta, Saadettin Kaynak, Zati Arca, Zeki Üngör

Güfte yarışması sonuçlandırıldıktan sonra Anadolu’daki savaş iyice kızıştığı sıralarda beste yarışması ilgisini tabii olarak kaybetmiştir

Buna rağmen muhiti olan bestekârlar faaliyetten geri durmamışlar ve kendi bestelerini yaymaya uğraşmışlardır

O sıralarda Edirne’de müzik öğretmeni bulunan Ahmet Yekta Madran, kendi marşını Edirne ve havalisinde yaymaya ve söyletmeye başlamıştır

İzmir’de müzik öğretmeni bulunan İsmail Zühdü de kendi marşını İzmir ve havalisi ile Eskişehir’de yaymakta idi

Ankara’da da Zeki Üngör’ün marşı söylenmekte olup İstanbul’da ise iki marş söylenip yayınlanmaktaydı

Bunlar da İstanbul tarafında bir çok mekteplerde öğretmenlik yapan Zati Arca’nın, Kadıköy tarafında ise Ali Rifat Çağatay’ın bestesi söylenmekteydi

Bu durum birkaç yıl böylece devam etmiş ve 1924’te Ankara’da maârif vekaletinde toplanan bir kurul, Ali Rifat Çağatay’ın marşını resmi marş olarak kabul ederek ilgili kurullar ile bütün okullara bildirmiştir

Bu marş, 1924’ten 1930 yıllarına kadar söylenip çalındıktan sonra 1930 sıralarında yeni bir emirle Riyaseti Cumhur Orkestrası şefi Zeki Üngör’ün bestesi milli marş bestesi olarak kabul edilmiştir

Zeki Üngör, İstiklâl Marşı’nın besteleniş hikayesini şöyle anlatmıştır:

"İstiklâl savaşının devam ettiği sıralarda ben, Muzika-i Humayun muallimi idim

Yani doğrudan doğruya Saray’a ve Vahdettin’e bağlıydık

Bando, Fasıl Takımı ve Orkestra benim emrimde idi

Şişli’de Uğurlu Han’ın 4 numarasında oturuyordum

Kurtuluş ordusu süvarilerinin İzmir’e girdiklerinden iki veya üç gün sonra evimde, Talim-Terbiye Heyeti azası ve terbiye mütehassısı dostum Haydar merhumla oturuyorduk

Kapı çalındı

İlkokul öğretmeni İhsan merhum geldi

Büyük bir heyecan içinde, süvarilerin İzmir’e girişlerini anlatmaya başladı

Hepimiz coşmuştuk

Hemen kalkıp piyano başına geçtim

Ve derhal içimde doğan parçayı çalmaya koyuldum

İlk etapta marşın giriş kısmındaki akoru oluşturdum

Bu şekilde iki, üç mezür yaptım

Arkadaşlarım: "Aman dediler, bu çok güzel bir şey olacak

" Bunun üzerine İhsan’a İzmir’in kurtuluşunu ve büyük zaferi bütün teferruatı ile anlatmasını rica ettim

O anlattı, ben çaldım

Böylece kısa zamanda eserin taslağı ortaya çıktı

Ertesi gün de çalıştım

İki gün sonra beste bitti

Götürüp arkadaşlara gösterdim

Çok beğendiler

Bunun üzerine bu müziği milli marş olarak takdime karar verdim

Kıymeti hakkında daha kat’i bir fikir edinmek maksadıyla da besteyi Viyana Konservatuarı direktörüne gönderdim

On gün sonra direktörden gelen mektupta, eserin çok orijinal bulunduğu ve melodisinin Türk milletinin ihtişakışacak şekilde olduğu belirtilerek tebrik ediliyordum

Bu mektup geldikten on beş gün sonra beni Ankara’dan çağırdılar, gittim

Bana Muzika-i Humayun’u bütün kadrosu ile Ankara’ya nakletmek vazifesi verildi

Bunun üzerine tekrar İstanbul’a döndüm

Ve Ankara’ya ilk olarak başlarında piyanist Sabri’nin bulunduğu beş kişilik bir heyet yolladım

Vahdettin henüz padişah olduğu için bu işleri gizli yapıyorduk

Bir ay sonra da kimseye bir şey söylemeden Ankara’ya gittim

Ve hemen İstanbul’daki arkadaşları bir telgrafla çağırdım

Üç gün sonra geldiler

Böylece milli marşı bu heyete ilk defa Ankara’da verilen o baloda Atatürk’ün huzurunda çaldık

İşte milli marş böyle bestelendi

”

Bestekarın bu anlatışından, eseri önce sözsüz olarak bestelediği ve daha sonra Mehmet Akif’in şiirini besteye giydirdiği anlaşılmaktadır

Bu sebepten meydana gelen prozodi hataları, eser hakkında sonradan yapılan tenkitlerin başlıcası olmuştur

Bestekar yukarıdaki beyanatının bir yerinde her ne kadar, "Bu müziği milli marş olarak takdime karar verdim" diyorsa da, eserdeki ses sahasını halk tabakasını nazara almadan kullanması bestenin milli marş olarak bestelenmediğini meydana çıkarmaktadır

Marştaki bu teknik hatalardan başka ses ritminden ağır çalınıp söylenmesinde bestekarın kusuru başta gelmektedir

Besteci bu durumu şöyle anlatmıştır:

“Ben İstiklal Marşı’nı bestelerken kulaklarımda İzmir’e koşan atlıların dörtnal sesleri vardı

Eserin başında metronomu (1 dörtlük=80) olan bir eser hiçbir vakit cenaze marşına benzemez

Plaklardaki ağır tempolu çalınışı ise; "Sahibi’nin Sesi" stüdyosunda orkestra ile plağa çaldığımız zaman teknisyenler, bunun çok süratli bir marş olduğunu ve dolayısıyla plağın ancak yarısını doldurduğunu söylediler

Bu sebeple plağın aynı yüzüne bir marş daha çalmamızı rica ettiler

Ben böyle bir teklifi kabul edemezdim

O anda aklıma bir şey geldi: "Marşı biraz ağır çalalım, böylece plak dolar

Sonra çalınırken gramofon biraz hızlıya ayarlanır, olur biter" dedim

Bu fikir pek münasip görüldü ve dediğim gibi yapıldı

Fakat bilahare böyle bir fikir vermekle hata ettiğimizi anladım

Çünkü marş çalınırken gramofonun hızlıya ayarlanması icap ettiğini kim bilebilirdi?”

Görüldüğü gibi tam bir alaturka davranışla İstiklal Marşımızın en can alacak noktası; ritmi, ölü doğrulmuştu

Plak yayıldıktan sonra ağır ritim de hafızalara yerleşti ve besteci ölümüne kadar bu ağır ritmi yürüğe götürmeye uğraştı durdu

Ayrıca, marşın Türk temlerini ifade etmediği ve hatta “Karmen Silva” isimli bir operetten alındığı da iddia edilmiştir

Daha sonra marşın değiştirilmesi aaai ortaya atılarak yetkili yetkisiz türlü şahıslar tarafından türlü fikirler ileri sürülmüşse de değiştirilmesi fikri tutmamıştır

Bu konudaki makul olan umumi kanaat; her ne kadar yeniden daha iyisini yapmak imkansız değilse de eskisinin artık tarih olmuşluğu hakikati nazara alınarak, bunun üzerinde gerekli rötuşlarla mevcudu onarmaktır

09-01-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İstiklal Marşımızın Besteleniş Hikayesi İstiklal Marşı'nın Besteleniş Hikayesi İstiklal Marşı'nın Bestelenişi İstiklal Marşımızın Besteleniş Hikayesi İstiklâl Marşı’mızın besteleniş hikayesi Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin de bir milli marşı olmalıydı Daha Cumhuriyet kurulmadan İstiklâl Savaşı sırasında, Garp Cephesi Komutanlığı’ndan bu arzu doğmuştu Durum, sonradan Maârif Vekili olan Hamdullah Suphi’ye havale edildi Böylece Türk milli marşı olarak "İstiklâl Marşı" adı ile yaptırılacak marşın hazırlıklarına girildi Beste ve güfte için beşer yüz lira armağan kararlaştırılarak genelge ve mektuplarla bütün yurda duyuruldu Önce şiir seçilip sonra beste yarışması açılacaktı Şiir yarışmasına yurdun dört bir yanından tam 724 şiir gönderildi Komisyon bunlardan yedisini seçerek bastırdı ve meclis üyelerine dağıttı Atatürk’ün başkanlığında TBMM’nin 12031921 günkü celsesinde Mehmet Akif Ersoy’un şiiri defalarca okutturularak alkışlar arasında milli marş olarak bestelenmek üzere seçildi Beste yarışması ise güfte kadar ilgi görmedi Bu da memleketin o zamanki musiki durumunu yansıtmaktadır Beste yarışmasına ancak 24 besteci katılmıştı Bunlardan bazıları şunlardır: Ahmet Cemalettin Çinkılıç, Ahmet Yekta Madran, Ali Rifat Çağatay, Asım Bey, Bedri Zabaç, Hasan Basri Çantay, H Saadettin Arel, İsmail Hakkı Bey, İsmail Zühdü, Kazım Uz, Lemi Atlı, Mehmet Baha Pars, Mustafa Sunar, Rauf Yekta, Saadettin Kaynak, Zati Arca, Zeki Üngör Güfte yarışması sonuçlandırıldıktan sonra Anadolu’daki savaş iyice kızıştığı sıralarda beste yarışması ilgisini tabii olarak kaybetmiştir Buna rağmen muhiti olan bestekârlar faaliyetten geri durmamışlar ve kendi bestelerini yaymaya uğraşmışlardır O sıralarda Edirne’de müzik öğretmeni bulunan Ahmet Yekta Madran, kendi marşını Edirne ve havalisinde yaymaya ve söyletmeye başlamıştır İzmir’de müzik öğretmeni bulunan İsmail Zühdü de kendi marşını İzmir ve havalisi ile Eskişehir’de yaymakta idi Ankara’da da Zeki Üngör’ün marşı söylenmekte olup İstanbul’da ise iki marş söylenip yayınlanmaktaydı Bunlar da İstanbul tarafında bir çok mekteplerde öğretmenlik yapan Zati Arca’nın, Kadıköy tarafında ise Ali Rifat Çağatay’ın bestesi söylenmekteydi Bu durum birkaç yıl böylece devam etmiş ve 1924’te Ankara’da maârif vekaletinde toplanan bir kurul, Ali Rifat Çağatay’ın marşını resmi marş olarak kabul ederek ilgili kurullar ile bütün okullara bildirmiştir Bu marş, 1924’ten 1930 yıllarına kadar söylenip çalındıktan sonra 1930 sıralarında yeni bir emirle Riyaseti Cumhur Orkestrası şefi Zeki Üngör’ün bestesi milli marş bestesi olarak kabul edilmiştir Zeki Üngör, İstiklâl Marşı’nın besteleniş hikayesini şöyle anlatmıştır: "İstiklâl savaşının devam ettiği sıralarda ben, Muzika-i Humayun muallimi idim Yani doğrudan doğruya Saray’a ve Vahdettin’e bağlıydık Bando, Fasıl Takımı ve Orkestra benim emrimde idi Şişli’de Uğurlu Han’ın 4 numarasında oturuyordum Kurtuluş ordusu süvarilerinin İzmir’e girdiklerinden iki veya üç gün sonra evimde, Talim-Terbiye Heyeti azası ve terbiye mütehassısı dostum Haydar merhumla oturuyorduk Kapı çalındı İlkokul öğretmeni İhsan merhum geldi Büyük bir heyecan içinde, süvarilerin İzmir’e girişlerini anlatmaya başladı Hepimiz coşmuştuk Hemen kalkıp piyano başına geçtim Ve derhal içimde doğan parçayı çalmaya koyuldum İlk etapta marşın giriş kısmındaki akoru oluşturdum Bu şekilde iki, üç mezür yaptım Arkadaşlarım: "Aman dediler, bu çok güzel bir şey olacak" Bunun üzerine İhsan’a İzmir’in kurtuluşunu ve büyük zaferi bütün teferruatı ile anlatmasını rica ettim O anlattı, ben çaldım Böylece kısa zamanda eserin taslağı ortaya çıktı Ertesi gün de çalıştım İki gün sonra beste bitti Götürüp arkadaşlara gösterdim Çok beğendiler Bunun üzerine bu müziği milli marş olarak takdime karar verdim Kıymeti hakkında daha kat’i bir fikir edinmek maksadıyla da besteyi Viyana Konservatuarı direktörüne gönderdim On gün sonra direktörden gelen mektupta, eserin çok orijinal bulunduğu ve melodisinin Türk milletinin ihtişakışacak şekilde olduğu belirtilerek tebrik ediliyordum Bu mektup geldikten on beş gün sonra beni Ankara’dan çağırdılar, gittim Bana Muzika-i Humayun’u bütün kadrosu ile Ankara’ya nakletmek vazifesi verildi Bunun üzerine tekrar İstanbul’a döndüm Ve Ankara’ya ilk olarak başlarında piyanist Sabri’nin bulunduğu beş kişilik bir heyet yolladım Vahdettin henüz padişah olduğu için bu işleri gizli yapıyorduk Bir ay sonra da kimseye bir şey söylemeden Ankara’ya gittim Ve hemen İstanbul’daki arkadaşları bir telgrafla çağırdım Üç gün sonra geldiler Böylece milli marşı bu heyete ilk defa Ankara’da verilen o baloda Atatürk’ün huzurunda çaldık İşte milli marş böyle bestelendi” Bestekarın bu anlatışından, eseri önce sözsüz olarak bestelediği ve daha sonra Mehmet Akif’in şiirini besteye giydirdiği anlaşılmaktadır Bu sebepten meydana gelen prozodi hataları, eser hakkında sonradan yapılan tenkitlerin başlıcası olmuştur Bestekar yukarıdaki beyanatının bir yerinde her ne kadar, "Bu müziği milli marş olarak takdime karar verdim" diyorsa da, eserdeki ses sahasını halk tabakasını nazara almadan kullanması bestenin milli marş olarak bestelenmediğini meydana çıkarmaktadır Marştaki bu teknik hatalardan başka ses ritminden ağır çalınıp söylenmesinde bestekarın kusuru başta gelmektedir Besteci bu durumu şöyle anlatmıştır: “Ben İstiklal Marşı’nı bestelerken kulaklarımda İzmir’e koşan atlıların dörtnal sesleri vardı Eserin başında metronomu (1 dörtlük=80) olan bir eser hiçbir vakit cenaze marşına benzemez Plaklardaki ağır tempolu çalınışı ise; "Sahibi’nin Sesi" stüdyosunda orkestra ile plağa çaldığımız zaman teknisyenler, bunun çok süratli bir marş olduğunu ve dolayısıyla plağın ancak yarısını doldurduğunu söylediler Bu sebeple plağın aynı yüzüne bir marş daha çalmamızı rica ettiler Ben böyle bir teklifi kabul edemezdim O anda aklıma bir şey geldi: "Marşı biraz ağır çalalım, böylece plak dolar Sonra çalınırken gramofon biraz hızlıya ayarlanır, olur biter" dedim Bu fikir pek münasip görüldü ve dediğim gibi yapıldı Fakat bilahare böyle bir fikir vermekle hata ettiğimizi anladım Çünkü marş çalınırken gramofonun hızlıya ayarlanması icap ettiğini kim bilebilirdi?” Görüldüğü gibi tam bir alaturka davranışla İstiklal Marşımızın en can alacak noktası; ritmi, ölü doğrulmuştu Plak yayıldıktan sonra ağır ritim de hafızalara yerleşti ve besteci ölümüne kadar bu ağır ritmi yürüğe götürmeye uğraştı durdu Ayrıca, marşın Türk temlerini ifade etmediği ve hatta “Karmen Silva” isimli bir operetten alındığı da iddia edilmiştir Daha sonra marşın değiştirilmesi aaai ortaya atılarak yetkili yetkisiz türlü şahıslar tarafından türlü fikirler ileri sürülmüşse de değiştirilmesi fikri tutmamıştır Bu konudaki makul olan umumi kanaat; her ne kadar yeniden daha iyisini yapmak imkansız değilse de eskisinin artık tarih olmuşluğu hakikati nazara alınarak, bunun üzerinde gerekli rötuşlarla mevcudu onarmaktır