Çeviri Nasıl Yapılır

CÜMLE + CÜMLE: "SUBORDINATION"

1 TANIM

İngilizce'de ve Türkçe'de cümleler birbirlerine basit bağlaçlarla bağlanabildikleri gibi, çeşitli tamlamalar yapılarak da bağlanabilirler Bu yapılar İngilizce'de "Clause Sentence", "Super Structure" gibi isimler alır

Ana fikri taşıyan ve mutlaka tam bir yargı oluşturan cümleye "Baş / Ana Cümle" (=Main Clause), her türden diğer bileşene ise "İkincil / Yan Cümle" (=Secondary/Subordinate Clause) denilmektedir

- When I met him, he was in the army

Yan cümle Ana cümle

2 ÇEVİRİ İŞLEMİ

Cümle içindeki görevleri "özne" [1] ya da "nesne" [2] yerine geçmek olduğunda ikincil cümleler basit cümle yapısının özne ya da nesneleri olarak kabul edilebilir ve Türkçe'ye rahatlıkla aktarılabilirler "Relative Clause" ve "Noun Clause" bu tür yapılardır

- The sentence(that) you are reading is a clause sentence [1]

S V O

("Relative Clause")

- They say that it is easy to make a noun clause [2]

S V O

("Noun Clause)

Comparative Clause" ve "Adverbial Clause" yapılarda ise bir cümlecik + cümle durumu söz konusudur ve çeviri işlemini de buna göre yapmak gerekecektir Bu durum biri "Noun Clause" [1] diğeri ise "Adverbial Clause" [2] olan iki cümlenin çevirisi ile açıklanırsa:

- Tom claims that the problem is exaggerated [1]

cümlesinde,

S V O

- Tom claims (that) a child stole his vallet

şeklinde bir yapı mevcuttur

İngilizce bir basit cümle ( S + V + O ) Türkçe'ye S + O + V (Ö+ N+ Y) şeklinde aktarılabileceğine göre, önce kendi içinde bir basit cümle yapısı taşıyan "nesne" Türkçe'ye çevrilirse:

(that ) a child stole his vallet

S V O

Ö N Y

bir çocuğun cüzdanını çaldığını

Bu nesne tüm cümleye eklendiğinde,

- Tom claims that a child stole his vallet

S V ( : ) O

Ö N Y

- Tom bir çocuğun cüzdanını çaldığını iddia ediyor

çevirisi ortaya çıkacaktır

Oysa bir "adverbial clause" olan

- Because he was late, he missed the bus [2]

cümlesi incelendiğinde ise,

- Because he was late, he missed the bus

Neden belirten Ana cümle

yan cümle

yapısı ortaya çıkmaktadır Bu durumda da çeviri işlemi,

- Because he was late, he missed the bus

S V , S V O

Ö Y Ö N Y

- (O) geç kaldığı için (o) otobüsü kaçırdı

şeklinde olacaktır

RELATIVE CLAUSE

1 TANIM

"Relative Clause" yapı bir isim ve o ismi tanımlayan ve isme genelde "who , which , that, where , " gibi kelimelerle bağlanan bir tamlayandan oluşur:

- The ring that/which was stolen has finally been found

İsim Bağlayan Tamlayan Yüklem

Özne

Türkçe'de bu tür bir yapı, İngilizce'nin aksine, önce tamlayan, sonra da tamlanan isim şeklinde yapılmaktadır:

- Çalınan yüzük sonunda bulundu

Tamlayan İsim

(-an = bağlayan)

Özne

Bu örnekten de anlaşılacağı gibi, çeviri yaparken tamlayan ile tamlananın yerlerini değiştirmek gerekmektedir Türkçe'de ayrıca yükleme "-En" ya da "-DIğI" eklenir

2 DEFINING RELATIVE CLAUSE

21 who/which/that

Nesne isimleri için "which" ya da "that" kullanılır

- Tom didn't like the computer which they recommended

Tom onların tavsiye ettiği bilgisayarı beğenmedi

Kişi isimleri için ise "who" ya da "that" kullanılır Her iki durumda da "that" çoğu zaman resmi nitelik ta??mayan anlatımlarda kullanılmaktadır

- The man who killed the leader is being questioned

Lideri öldüren adam sorgulanıyor

Bağlayan kelimenin (who, which, ) hemen arkasından bir yüklem gelmesi durumunda bağlayan kelimenin kullanılması zorunludur

- The car which was parked there was towed away

Oraya park edilen araba çekilerek götürüldü

Bağlayan kelimenin (who, which, ) hemen arkasından bir yüklem gelmemesi durumunda (isim + [who/which/] + isim) bağlayan kelimenin kullanılması zorunlu değildir

- The man my sister loves has never talked to me

İsim + İsim

Kızkardeşimin sevdiği adam benimle hiç konuşmadı

İngilizce'de kimi yüklemler ve sıfatlar bir "preposition" ile birlikte kullanılırlar (look at, listen to gibi) Bir "Relative Clause" yapıda bu türden bir "preposition" olması durumunda yüklem ya da sıfata ait "preposition" "who/which"in hemen önüne alınabilir

- He didn't tell me who he shouted at

> He didn't tell me at whom he shouted

Bana kime bağırdığını söylemedi

Bu yapıda "preposition"dan önce kesinlikle "that" kullanılamaz

"All that " yapısında "-En/DIğI herşey" anlamı vardır Dikkat edilmesi gereken nokta, kimi zaman iki yüklemin birbiri ardına gelmesidir

- All (that) I own is yours

S V O

Sahip olduğum herşey senin (dir)

Ö N Y

- I will give you all you want

S V O O

(Ben) sana istediğin herşeyi vereceğim

Ö N N Y

"None /All / (of) those/the people / who /whom /" yapısı "-EnlErIn tümü / hepsi / " anlamını taşır

- All those who want a ticket should go to the entrance

S V O

Bilet isteyenlerin tümünün girişe gitmesi gerekmekte

Ö N Y

"anything / nothing / to + yüklem" yapısı aslında "anything / nothing / which someone can / will / + yüklem" yapısıdır

- I can't find anything to say (= anything I can say)

(Ben) söyleyecek birşey bulamıyorum

Relative Clause" yapılarda what kelimesi de - the thing which anlamında - kullanılabilir

- The gained first position in what is the most important competition of the year

22 "-ing" clause

Bu tür cümleler "who/which" ile yapılan tamlamanın bir tür kısaltması niteliğindedir Örneğin,

- I like the girl (who is) studying over there

Şurada çalışan / çalışmakta olan kızdan hoşlanıyorum / kız hoşuma gidiyor

Bu yapıda genelde yükleme "continuous" anlam yüklenir Bu nedenle de, örneğin,

* The boy bringing the milk has been sick in bed for some time,

cümlesi yanlıştır Buradaki mantıksızlık, oğlanın hem sütü getiriyor olması (The boy [who is ] bringing) hem de bir süredir hasta yatıyor olmasıdır Bu cümle,

- The boy who brings the milk has been ill for some time,

şeklinde düzeltilebilir

23 Past Participle (=V3) Clause

Bu yapıda ismi izleyen ve "past participle" durumda kullanılan yüklem, edilgen (=Passive) özellik ta??maktadır

- The purse (which was) lost has not been found yet

Kaybedilen cüzdan henüz bulunamadı

24 Prepositional Phrases

- the man who is waiting over there

the man waiting over there

the man over there

Bu yapı çeviri açısından bir sorun oluşturmaz

25 "Cleft" Cümle

Cümlenin belirli bir parçasını vurgulamak gerektiği zaman, Türkçe'de vurgulanacak bölüm yükleme yaklaştırılmaktadır İngilizce'de bunun yazı dilinde yolu vurgulanacak bölümün altını çizmek ya da o bölümü yatık harflerle yazmak, ya da bazı yapılar için devrik yapı kullanmak; konuşma dilinde ise sesin yükselmesi ile vurguyu belli etmektir

"Relative Clause" özelliği taşıyan "cleft" cümle, vurguyu sağlamanın bir diğer yoludur İki tür "cleft" cümleden söz edilebilir

a) It is/was/ who/that

- My mother threw an egg at the President yesterday

Annem dün Başkan'a yumurta fırlattı

- It was my mother who threw an egg at the President yesterday

Başkan'a dün yumurta fırlatan (kişi) annemdi

- It was an egg that my mother threw at the President yesterday

Annemin Başkan'a dün fırlattığı (şey) (bir) yumurtaydı

- It was at the President that my mother threw an egg yesterday

Annemin dün yumurta fırlattığı (kişi) Başkan'dı

- It was yesterday that my mother threw an egg at the President

Annem Başkan'a yumurtayı dün fırlattı

b) What is / was

- What my mother threw at the President was an egg

Annemin Başkan'a fırlattığı şey yumurtaydı

- My left leg hurts

What hurts is my left leg

- I like her charm

What I like in her is her charm

3 NON-DEFINING RELATIVE CLAUSE

Bu yapıda kesinlikle that kullanılmaz Tamlayan bölüm bir tür fazladan bilgi verir konumdadır ve bu yüzden de ana cümleden virgül yolu ile ayrılmaktadır

"Non-defining relative clause" bu özelliğinden ötürü "Extra Information Clause" olarak da tanınır

31 , who(m) / which

- John, whom you know well, is totaly crazy

cümlesinde

whom you know well

bölümü, aynı Defining Relative Clause yapılarda olduğu gibi, kendisinden önce gelen ismi nitelendirmektedir Bu nedenle, çeviri esnasında aradaki virgülleri yok saymak yeterli olacaktır

- John whom you know well is totally crazy

S V

32 , where / when

Who, which ve that yerine where ve when kelimelerini kullanmak da mümkündür

- Edinburgh, where I was born, is a beautiful city

Doğduğum yer olan Edinburgh güzel bir şehir

33 all / none / both / of whom / which

- He has three sisters, all of whom are students

cümlesi aynı bir Defining Relative Clause gibi ele alınabilir ve bu şekilde Türkçe'ye aktarılabilir Ancak, en iyisi virgülden sonra gelen bölümü ayrı bir cümle halinde aktarmaktır

Üç kızkardeşi var; üçü de öğrenci

Bir başka örnek bunun nedenini daha iyi açıklayacaktır

- Tim invested all his money on four companies, three of which went bankrupt in a year

cümlesi tek bir cümle halinde Türkçe'ye aktarıldığında ortaya çıkan

* Tim bütün parasını üçü bir sene içinde iflas eden dört şirkete yatırdı,

cümlesi hatalı bir anlam aktarıyor olacaktır, zira, bu durumda Tim üçü zaten iflas etmiş dört şirkete parasını yatırm?? olmaktadır Oysa virgülden sonra gelen bölüm ayrı olarak aktarılırsa,

Tim parasını dört şirkete yatırdı; bunlardan üçü bir sene içinde iflas etti

cümlesi ile anlam tam ve doğru olarak aktarılmış olmaktadır

34 Sentential Relative Clause

Sentential Relative Clause diğer relative clause yapılardan farklı bir özellik taşımaktadır Bu nedenle de çeviri esnasında büyük dikkat gösterilmesi gerekir Defining ve non-defining yapılarda ortak olan nokta tamlayan bölümün kendisinden önce gelen ismi nitelendirmesidir

Sentential Relative Clause yapıda ise tamlanan virgülden önceki cümlenin tümüdür

- He died young, which was a pity

Genç yaşta öldü Yazık oldu

- Around 40,000 people bought tickets for the stadium concert, which was more than was expected

Yaklaşık 40,000 kişi stadyum konserini izlemek için bilet aldı Bu umulan sayının üzerindeydi