Çanakkale Türküsü Nerede Niçin Yazılmıştır

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-01-2012

Çanakkale Türküsü Niçin Yazılmıştır Nerede

Çanakkale Türküsü Nerede Niçin Yazılmıştır

Bu türkü Türk insanının hafızasında derin izler bırakmış bir olayın, yani büyük bir savaşın atmosferinde meydana gelmiştir

Dolayısıyla bu türkünün bir doğuş zamanı vardır

Ancak Çanakkale türküsünün doğuş zamanına ilişkin bilgiler şu soruları sormamıza neden olmaktadır

Çanakkale Türküsü ne zaman doğmuştur? Yani bu türkü Çanakkale Savaşları başlamadan önce mi yoksa harp sırasında mı yakılmıştır? Aslında bize bu soruları sorduran elimizdeki bir mektuptur

Söz konusu mektup Emrullah Nutku’nun “Çanakkale Şanlı Tarihine bir Bakış” adlı eserinde yer almaktadır

Mektubu yazan Emrullah Nutku’nun kardeşi Seyfullah’tır

1903 doğumlu olan Seyfullah savaşın arifesinde Çanakkale Sultanisi (lisesi) 1

sınıf öğrencisidir

Seyfullah, Çanakkale’den gönderdiği ve üzerinde 29 Eylül 1914 tarihi yazılı olan mektubunda şöyle der:

Sevgili Anneciğim,

Canımıza tak diyen iki yıllık gurbet hayatından artık kurtuluyoruz

Sana ve aileme kavuşacağım için seviniyorum

Mektebimizi alıyorlar

, hastane olacakmış, bizi de İstanbul’daki mekteplere dağıtacaklarmış

Hocalarımızın çoğu da askerlik hizmetine gidiyorlar, büyük sınıflar da gönüllü yazılacaklarmış

Bugün Türkçe hocamız sınıfa geldi, ama çok kalmadı, bize veda etti

Bize; “Zamanı gelince cephede yapılacak vatan hizmetinin mektepte yapılan hizmetten kutsi olduğunu” söyledi

Birkaç günden beri Çanakkale sokaklarından askerler geçiyor

“Çanakkale içinde Aynalı Çarşı, Anne ben gidiyorum düşmana karşı” şarkısını söylüyorlar

At üstünde zabitler, top arabaları, mekkâre ve deve kervanları sokağımızı doldurdu

Harp olacakmış

İngiliz ve Fransız harp filoları boğazın dışında dolaşıyormuş

Buraları bombardıman edeceklermiş

Bu bombardımanı görmek isterdim, ama yakında Çanakkale’den ayrılacağız

Ama size kavuşacağım ben

Beybabamın, sizin ellerinizi öper kardeşlerime selam ederim

Oğlunuz Seyfullah

Mektuptan öğrendiğimize göre henüz Çanakkale savaşı başlamadan önce Çanakkale’de harbe hazırlanan askerler tarafından Çanakkale Türküsü söylenmektedir

Bu da bize türkünün doğuş zamanını harp öncesine götürmemiz gerektiğini haber vermektedir

Türk müzik tarihi ve halk türküleri üzerine önemli çalışmaları bulunan Mahmut Ragıp Kösemihal’in görüşleri de bu belgeyi destekler mahiyettedir

Kösemihal, Musiki Mecmuası’nda bu türkünün Çanakkale Savaşları sırasında yeniden hazırlanmış ve zamana uygun mısralar araya katılmış bir türkü olduğunu, asıl türkünün “ilk iki kıtadan anlaşıldığı gibi” (Çanakkale içinde vurdular beni/Nişanlımın çevresiyle sardılar beni; Çanakkale içinde aynalı çarşı/Ana ben gidiyorum düşmana karşı) daha eski olup Çanakkale’de öldürülen bir delikanlının ağzından yakılmış bir ağıt olduğunu hatta Bay Vahit Lütfi’nin bu türkünün 1

Dünya Savaşı’ndan çok önce söylendiğini kendisine anlattığını bildirir

O zaman bu bilgiler ışığında şimdilik şöyle bir ara tespitte bulunabiliriz; Çanakkale Türküsünün meydana gelmesi savaş öncesine kadar uzanır

İlk iki kıtadaki sözler de bu kanaatimizi doğrulayan işaretlerdir

Araştırmalarımız sırasında bulduğumuz başka belge ve bilgiler ise bu türkünün savaş başladıktan sonra meydana geldiği yönündedir

Şimdi de sırayla bunlara bakalım

Şamlı Selim tarafından 1915 yılında yayımlanan ve üzerinde Risale-i Musikiyye yahut Musiki Gazetesi yazan eserin on üç numaralı nüshasında şu ifadeyi okuyoruz

Çanakkale Marşı bestekarı Kemani Kevser Hanım

Kevser Hanım tarafından bestelendiği belirtilen ve ikişer mısralı on iki bentten oluşan marşın sözleri şöyledir:

Çanakkale Kahramanlarının Hatırası

Atar çavuş atar vururlar seni

Ölmeden mezara koyarlar seni

Of gençliğim eyvah

Çanakkale içini duman bürür

Kırk altıncı fırkanın namı yürür

Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde dolu bir testi

Analar babalar ümidi kesti

Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde sıra serviler

Altında yatıyor aslan şehitler

Of gençliğim eyvah

Çanakkale boğazı dardır geçilmez

Kan olmuş suları bir tas içilmez

Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde bir sarı yılan

Osmanlının tayyaresi durdurur divan

Of gençliğim eyvah

Çanakkale sende vurdular beni

Nişanlımın mendiline sardılar beni

Of gençliğim eyvah

Çanakkale sende yatar bir selvi

Kimimiz nişanlı kimimiz evli

Of gençliğim eyvah

Atar İngiliz atar pişman olursun

Kan alıcı fırkaya kurban olursun

Of gençliğim eyvah

İstanbul’dan çıktım başım selamet

Çanakkale’ye varmadan koptu kıyamet

Of gençliğim eyvah

Çanakkale seni duman bürüdü

Ali Kemal Bey’in namı yürüdü

Of gençliğim eyvah

Tayyare ile uçarız, dağlar aşarız

Bize tayyareci derler, düşmanları yıkarız

Of gençliğim eyvah

09-01-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Çanakkale Türküsü Nerede Niçin Yazılmıştır Çanakkale Türküsü Niçin Yazılmıştır Nerede Çanakkale Türküsü Nerede Niçin Yazılmıştır Bu türkü Türk insanının hafızasında derin izler bırakmış bir olayın, yani büyük bir savaşın atmosferinde meydana gelmiştir Dolayısıyla bu türkünün bir doğuş zamanı vardır Ancak Çanakkale türküsünün doğuş zamanına ilişkin bilgiler şu soruları sormamıza neden olmaktadır Çanakkale Türküsü ne zaman doğmuştur? Yani bu türkü Çanakkale Savaşları başlamadan önce mi yoksa harp sırasında mı yakılmıştır? Aslında bize bu soruları sorduran elimizdeki bir mektuptur Söz konusu mektup Emrullah Nutku’nun “Çanakkale Şanlı Tarihine bir Bakış” adlı eserinde yer almaktadır Mektubu yazan Emrullah Nutku’nun kardeşi Seyfullah’tır 1903 doğumlu olan Seyfullah savaşın arifesinde Çanakkale Sultanisi (lisesi) 1 sınıf öğrencisidir Seyfullah, Çanakkale’den gönderdiği ve üzerinde 29 Eylül 1914 tarihi yazılı olan mektubunda şöyle der: Sevgili Anneciğim, Canımıza tak diyen iki yıllık gurbet hayatından artık kurtuluyoruz Sana ve aileme kavuşacağım için seviniyorum Mektebimizi alıyorlar, hastane olacakmış, bizi de İstanbul’daki mekteplere dağıtacaklarmış Hocalarımızın çoğu da askerlik hizmetine gidiyorlar, büyük sınıflar da gönüllü yazılacaklarmış Bugün Türkçe hocamız sınıfa geldi, ama çok kalmadı, bize veda etti Bize; “Zamanı gelince cephede yapılacak vatan hizmetinin mektepte yapılan hizmetten kutsi olduğunu” söyledi Birkaç günden beri Çanakkale sokaklarından askerler geçiyor “Çanakkale içinde Aynalı Çarşı, Anne ben gidiyorum düşmana karşı” şarkısını söylüyorlar At üstünde zabitler, top arabaları, mekkâre ve deve kervanları sokağımızı doldurdu Harp olacakmış İngiliz ve Fransız harp filoları boğazın dışında dolaşıyormuş Buraları bombardıman edeceklermiş Bu bombardımanı görmek isterdim, ama yakında Çanakkale’den ayrılacağız Ama size kavuşacağım ben Beybabamın, sizin ellerinizi öper kardeşlerime selam ederim Oğlunuz Seyfullah Mektuptan öğrendiğimize göre henüz Çanakkale savaşı başlamadan önce Çanakkale’de harbe hazırlanan askerler tarafından Çanakkale Türküsü söylenmektedir Bu da bize türkünün doğuş zamanını harp öncesine götürmemiz gerektiğini haber vermektedir Türk müzik tarihi ve halk türküleri üzerine önemli çalışmaları bulunan Mahmut Ragıp Kösemihal’in görüşleri de bu belgeyi destekler mahiyettedir Kösemihal, Musiki Mecmuası’nda bu türkünün Çanakkale Savaşları sırasında yeniden hazırlanmış ve zamana uygun mısralar araya katılmış bir türkü olduğunu, asıl türkünün “ilk iki kıtadan anlaşıldığı gibi” (Çanakkale içinde vurdular beni/Nişanlımın çevresiyle sardılar beni; Çanakkale içinde aynalı çarşı/Ana ben gidiyorum düşmana karşı) daha eski olup Çanakkale’de öldürülen bir delikanlının ağzından yakılmış bir ağıt olduğunu hatta Bay Vahit Lütfi’nin bu türkünün 1 Dünya Savaşı’ndan çok önce söylendiğini kendisine anlattığını bildirir O zaman bu bilgiler ışığında şimdilik şöyle bir ara tespitte bulunabiliriz; Çanakkale Türküsünün meydana gelmesi savaş öncesine kadar uzanır İlk iki kıtadaki sözler de bu kanaatimizi doğrulayan işaretlerdir Araştırmalarımız sırasında bulduğumuz başka belge ve bilgiler ise bu türkünün savaş başladıktan sonra meydana geldiği yönündedir Şimdi de sırayla bunlara bakalım Şamlı Selim tarafından 1915 yılında yayımlanan ve üzerinde Risale-i Musikiyye yahut Musiki Gazetesi yazan eserin on üç numaralı nüshasında şu ifadeyi okuyoruz Çanakkale Marşı bestekarı Kemani Kevser Hanım Kevser Hanım tarafından bestelendiği belirtilen ve ikişer mısralı on iki bentten oluşan marşın sözleri şöyledir: Çanakkale Kahramanlarının Hatırası Atar çavuş atar vururlar seni Ölmeden mezara koyarlar seni Of gençliğim eyvah Çanakkale içini duman bürür Kırk altıncı fırkanın namı yürür Of gençliğim eyvah Çanakkale içinde dolu bir testi Analar babalar ümidi kesti Of gençliğim eyvah Çanakkale içinde sıra serviler Altında yatıyor aslan şehitler Of gençliğim eyvah Çanakkale boğazı dardır geçilmez Kan olmuş suları bir tas içilmez Of gençliğim eyvah Çanakkale içinde bir sarı yılan Osmanlının tayyaresi durdurur divan Of gençliğim eyvah Çanakkale sende vurdular beni Nişanlımın mendiline sardılar beni Of gençliğim eyvah Çanakkale sende yatar bir selvi Kimimiz nişanlı kimimiz evli Of gençliğim eyvah Atar İngiliz atar pişman olursun Kan alıcı fırkaya kurban olursun Of gençliğim eyvah İstanbul’dan çıktım başım selamet Çanakkale’ye varmadan koptu kıyamet Of gençliğim eyvah Çanakkale seni duman bürüdü Ali Kemal Bey’in namı yürüdü Of gençliğim eyvah Tayyare ile uçarız, dağlar aşarız Bize tayyareci derler, düşmanları yıkarız Of gençliğim eyvah