|
Prof. Dr. Sinsi
|
Alışverişle İlgili Dini Sorular
Alış verişle ilgili çeşitli sorular
Birine, (şu malı kaça satarsan sat, bana 3 milyon ver) desem, o da dörde satsa, caiz olur mu?
Sual: Zekat olarak, fakire altın lira veya bilezik veriyoruz Sonra da, (Eğer bozduracaksan rayiç fiyattan satın alabilirim) diyoruz Satarsa alıyoruz Bunun mahzuru var mıdır?
CEVAP
Zekat olarak verilen altını rayiç fiyattan geri almakta mahzur yoktur Rayiç fiyattan ucuza almak ise mekruh olur Zekat olarak verilen ticaret eşyasının fiyatı her yerde aynı değildir Geri alınırsa, fakir zarara uğratılabilir Bu bakımdan ticaret eşyasını fakirden geri satın almak mekruh olur Altını almak ise mekruh olmaz
Sual: Bir arkadaşa "Evini on milyara satayım mı?" dedim O da razı oldu Ben de 12 milyara sattım Arkadaşa 10 milyar verdim Yaptığım iş günah oldu mu?
CEVAP
Arkadaşınıza, istediği fiyatı verdiğiniz için size günah olmaz
Sual: Başkasının malını kazaen kıran yahut zarar veren tazmin eder mi? Mesela komşu, çıkış kapısının önüne su şişesi koymuş Görmeden çarpıp kırdım Ödemem gerekir mi?
CEVAP
Evet
Sual: Çöpe atılan kullanılmış eşyaları alıp kullanmak caiz mi, kul hakkı olur mu?
CEVAP
Çöpe atılan şey kıymetli bile olsa, zenginlerin de onu alıp kullanması caizdir, kul hakkı falan geçmez
Sual: Ne alırsan beş milyon lira diyerek satış yapılıyor Caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Meydana konmuş simitleri, para bırakıp alıyorlar Caiz mi?
CEVAP
Rızası olduğu biliniyorsa, âdet edinmişse caiz olur
Sual: Esnaf olarak kısaca neye dikkat etmemi tavsiye edersiniz?
CEVAP
Esnaf, hile yapmazsa, dürüst çalışırsa kazandığı helal olur Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir satıcı, yalan söylemez, emanete riayet eder, verdiği sözden dönmez, borcunu geciktirmez, alacaklısını sıkıştırmaz, satarken malını fazla övmez ve alırken de kötülemez ise, kazancı ona mübarek olur) [Deylemi]
Hileli malı sağlam diye satmak, müslümana ihanet etmek, hakaret etmek haramdır Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir müslüman, sattığı şeyin kusurunu bilip de söylemezse, bu helal olmaz) [Müslim]
(Müslüman müslümanın kardeşidir Ona hıyanet ve yalan isnat etmez Ona lakayd da kalmaz Müslümanın müslümana ırzı, malı ve kanı haramdır Bir kimseye müslüman kardeşini tahkir etmesi şer olarak yeter) [Tirmizi]
Dürüst olarak ticaret yapmak çok iyidir Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Rızkın onda dokuzu ticarettedir) [Said bMensur]
Ticaretten korkmamak gerekir Çünkü atalarımız, (Korkak tüccar, ne kâr eder, ne zarar) demişlerdir Hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
(Korkak tüccar, mahrum kalır, cesur tüccar, rızka kavuşur) [Kudai]
Sual: Ayakkabı tamirciliği yapıyorum Bazı müşteriler, bıraktıkları ayakkabılarını ya çok geç alıyor veya almaya hiç gelmiyorlar Ben de, (15 gün içinde alınmayan ayakkabılardan mesul değilim) diye levha hazırlattım Ayrıca her müşteriye de, 15 gün geçerse, ayakkabılarını tamir ücretine satacağımı da söylüyorum İki ay beklettikten sonra satıyorum Böyle yapmam günah oluyor mu?
CEVAP
Müşterilerin, sizinle yapılan anlaşmaya uymaları gerekir Uymazlarsa siz mesul olmazsınız (Mecelle)
Sual: İnternetten alış veriş sitelerinden standart mal alınabilir mi?
CEVAP
Bir mahzuru yoktur
Sual: Kendisi için para topladığım hasta öldü Bu parayı ne yapayım?
CEVAP
Fakirlere vermek iyi olur
Sual: Ölene kadar içinde oturmak şartı ile evi birine hibe caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Kıymeti farklı iki eşit arazi, kıymetine göre mi paylaşılır?
CEVAP
Evet Yahut satılıp parası taksim edilir
Sual: Banka teminat mektubu caiz mi?
CEVAP
Caizdir
Sual: Kasaba 2 kg et verip 1kg da kıyma istedim Getirdiğim ete, kendi etini karıştırıp kıyma yaptı 3 kg kıyma verdi 1 kg kıyma parası aldı Caiz oldu mu?
CEVAP
Evet
Sual: 100 kg buğday verip 70 kg un, 30 kg kepek almak caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Bir malı üç milyara sattım Daha teslim etmeden başka biri, (ben beş milyar vereyim) dedi İlk satıştan vazgeçmem caiz mi?
CEVAP
İlk alan, vazgeçmedikçe caiz olmaz
Sual: Müşteri, (Üç gün içinde gelmezsem bu saat senin olsun) dedi On gün sonra geldi Saatini vermezsem günah olur mu?
CEVAP
Günah olmaz Fakat ihsan edip vermek çok sevaptır
Sual: On gram altın değerinde, borç para versem, alırken de yine o günkü rayice göre on gram altın değerinde para alsam caiz mi?
CEVAP
Caiz olur
Sual: Pazarlıksız satış yapıyoruz demek caiz mi?
CEVAP
Evet Pazarlık şart değildir Pazarlık edilmesi iyi olur
Sual: Radyo ve teyp satmak caiz mi?
CEVAP
Evet Çünkü haram işlerde kullanılacağı kesin değildir Bıçak satmak gibidir
Sual: Fotoğraf yanarsa iade ederim diye peşin para almam caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: 10 ton kağıdı 2 milyara sattım Borçlu ödemedi Kağıda zam geldi 10 ton kağıt 3 milyar oldu 3 milyar istemem caiz mi?
CEVAP
Hayır Altına göre kıymetini istemek caizdir
Sual: Biri, parana karıştırabilirsin, bu parayı falancaya ver dedi Parayı harcadım Ay başında parasını ödedim Mahzuru oldu mu?
CEVAP
Acele ver demediği, vakit bildirmediği için günah olmaz
Sual: Eşit para toplayıp yiyecek alıyor, beraber yiyoruz Caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Mehr-i muaccel borcu olanın hediye vermesi caiz mi?
CEVAP
Önce önemli olan borcunu ödemesi gerekir
Sual: Diş tabibiyim Bir teknisyen, adıma muayenehane açacak Kazanç ortak olacak Caiz midir?
CEVAP
Evet
Sual: Vadeli borcu olan başkasına borç verebilir mi?
CEVAP
Evet
Sual: Alacakları icra yolu ile alırken masrafları da almak caiz mi?
CEVAP
Mecburi olan masrafları almak caizdir
Sual: Bakkal, (Malı götür, parasını sonra verirsin) dedi Ben de âdet olduğu için ay başında vermeyi düşündüm Caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Saat tamircisi, gelip zamanında alınmayan saatleri ne yapar?
CEVAP
Akrabasına verir O da yoksa lukata hükmüne girer
Sual: Bir fabrikatör, ana-babasını ücretle çalıştırabilir mi?
CEVAP
Babasını çalıştırması caiz Anasını çalıştıramaz
Sual: İçki satmayan, ama fâsık olanla alış veriş mekruh mu?
CEVAP
Mekruh değildir
Sual: Çalınan halımın yerine, verilen çalıntı halıyı almam caiz mi?
CEVAP
Evet Sahibi çıkarsa vermek gerekir
Sual: Büyük marketlerde ayrı kasası olan içkisiz reyondan alış veriş caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Bu malları götür, satamadığını getir demek caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Üç ay sonra teslim almak üzere taksitle mal almak caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Satın alınca, satıcı (Karpuzu keseyim) dedi (Kes) dedim Karpuz ham çıktı Başka birini tartıp verdi Caiz oldu mu?
CEVAP
Rıza ile olduğu için caizdir
Sual: Avukat, müvekkil adına yaptığı günahlardan mesul mü?
CEVAP
Evet
Sual: Bazen ayın üçünde, dördünde maaş alıyoruz Bu bakımdan ay başında vermek üzere diye alış veriş yapmak caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: İki ortak, kıymetleri çok farklı olan iki arsayı, kur’a çekerek paylaşmaları caiz olur mu?
CEVAP
İki tarafın rızası ile caiz olur
Sual: Yakın bakkalda aynı mal daha pahalı Uzağa gitmemek için, yakın bakkaldan pahalı almak caiz mi?
CEVAP
Evet caizdir
Sual: (Bu malı şu kadara sat Daha fazlasına satarsan, fazlası senin olsun) demek caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: (Malı satamazsam, 3-4 ay sonra getiririm) demek caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Doktor, genelev kadınını muayene edip ücret alsa caiz mi?
CEVAP
Evet
Sual: Taksitli borçlarım var Bir arkadaş evine et alıp yemen sana haramdır dedi Öyle mi?
CEVAP
Et yemek haram diye bir şey yok Öyle söylemek günah olur İbrahim bin Edhem hazretleri (Borcu olan kimse, ödemedikçe yağlı ve sirkeli taam yememelidir) buyuruyor Bu demek yağlı ve sirkeli yemek haram demek değil Bu da taksitli borçlar için değil, ödünç alınan ve günü geldiği halde ödenemeyen borcu olanlar içindir
Borçlu adam lezzet veren şeyler yememeli ki borcunu hatırlamalı ve bir an önce ödemeye çalışmalı demektir Borçlu adam baklava da yer kebap da yer Din hakkında öyle rastgele konuşulmaz, helale haram, harama helal denilmez
Sual: Bir ekonomist, "Taksi tutabilecek kimsenin dolmuşla eve gitmesi hırsızlıktır Bu ekonomi yasasının ana maddesidir Bunun için, herkesin bende alacağı olduğu düşüncesiyle yaşıyor, hırsız olmamaya çalışıyorum" diyor Evime taksi ile gidecek param varken, dolmuşla veya yaya gitsem, taksiye vereceğim parayı muhtaç birisine vermesem hırsızlık mı etmiş olurum?
CEVAP
Dinimizde, taksi ile evine gidebilecek kimsenin, acelesi yoksa, yaya gitmesi, günah ve hırsızlık değildir Aksine iyi olur O parayı başkasına da vermesi gerekmez
Sual: Birisi aracıma çarptı %100 hatalı olduğu tespit edildi Kendisi de hatasını kabul etti Aracınızın tamir ücretini hemen vereyim dedi Servise gittik 300 milyona yaparım dedi Adam da çıkarıp 300 milyonu verdi Şimdi ben aracımı tamir ettirmesem, çarpık, ezik vaziyette kullansam, aldığım para haram olur mu?
CEVAP
Haram olmaz
Sual: Ucuz diye kalitesiz şeyler alıyoruz, birkaç sefer yıkanınca veya kullanılınca bozuluyor Pahalı olandan mı almalı?
CEVAP
Pahalı olması ölçü değildir Ucuz olup kaliteli olan da olabilir İyi araştırmalı, her şeyin iyisini, kalitelisini almaya çalışmalıdır Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ayakkabı veya elbise satın aldığında iyisini al) [Taberani]
Sual: Dine daha çok hizmet etmek niyetiyle, maaşı yüksek, fakat günah işlenen bir yerde çalışmak uygun mudur?
CEVAP
Uygun değildir Günah işlenen yerde zaruretsiz çalışılmaz Allah rızası için çalışan, dünya nimetlerine de kavuşur Ama dünya için çalışan, ahiret nimetlerinden mahrum kalabilir Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Allahü teâlâ, ahiret için çalışana dünyayı verir, fakat dünya için çalışana, ahireti vermez) [Deylemi]
Sual: Şüpheli paradan kurtulmak için para değiştirsek olur mu?
CEVAP
Olur Para değiştirmek de satıştır Sahih olması için mal farklı olmalı Mesela iki 5 binlik, bir on binlikle değişmeli Hediye suretiyle de değiştirilirse aynı cins mal da olur
Sual: Namaz kılan yoksa, evi kılmayana kiraya vermem caiz mi?
CEVAP
Evet
Uygun olmayan elbiseler satmak
Sual: Dışarıda giyilen açık saçık elbiseler satıyoruz Mağazamıza Müslüman olmayanlar da geliyor Uygun mudur?
CEVAP
Sadece gayrimüslim olanlar gelseydi mahzuru olmazdı Müslümanlar da geldiği için, yani onlara da satılacağı için uygun değildir
Alacakla borç ödenmez
Sual: Bir söz var, (Alacakla borç ödenmez) diye Borçlu olduğumuz kimselere, elimizdeki vadesi gelmemiş çeklerden vermekte veya diğer alacaklarımızı onlara devrederek borçlarımızı kapatmamızda bir mahzur var mı? Yani alacak ile borç ödenir mi?
CEVAP
Hiç mahzuru yoktur Alacaklı razı oluyorsa, nakit yerine elimizdeki çeklerden verilebilir veya diğer alacaklarımız onlara devredilebilir Alacakla borç ödenmez demek, birisinde alacağımız var diye, buna güvenip de, başkasına borçlanmamalı demektir Yoksa birisinde alacağımız varsa, ondan aldığımız malı paramıza mahsup edebiliriz
Sual: Bazı ürünler, poşet veya paket içinde 1 lira diye satılıyor Bir lira verip almakta mahzur var mıdır? Yoksa ambalajlı olduğu için bu alış veriş fâsid mi oluyor?
CEVAP
Hayır, fâsid olmuyor Poşetiyle, ambalajıyla bir liraya alınıyor Bunun mahzuru olmaz
Sual: Bir arkadaş, bana şu saati sat dedi Ben bunu kendime alabilir miyim?
CEVAP
Satmak için vekil olan, kendisi için satın alamaz Çünkü, bir kimse hem alıcı, hem satıcı olamaz
Sual: Müşteri aldığı malı geri getirince bunu almak gerekir mi?
CEVAP
Almak gerekmez İhsan ederek geri almak iyi olur, çok sevab olur Bir hadis-i şerif meali:
(Müşteri pişman olunca, satıcı da kabul edip sözleşmeyi bozarsa, Allahü teâlâ onun günahlarını affeder) [K Saadet]
Sual: Meyhaneye veya içki içilen lokanta gibi yerlere ekmek satmak caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir
Sual: Doktora muayene olan kimselerin kazançları, tamamen haramsa, muayene ücretini bu haram paradan verdikleri de biliniyorsa, doktorun bu parayı alması haram olur mu?
CEVAP
Meslek gereği alınan ücret, haram olmaz
Sual: Kilisenin ve içki fabrikasının elektrik tamir işlerini veya başka tamiratlarını yapmak günah mıdır?
CEVAP
Hayır Bu işlerin kendisi günah olmadığı için tamiratlarında çalışmak caizdir (Bezzaziyye)
Sual: Bir müşteriye sattığım ürünlerin fiyatlarını toplayınca, toplamı küsuratlı çıkıyor Bozuk paralarla uğraşmamak için, biraz az veya çok söylemenin, mesela toplamı, 5,95 veya 6,05 lira ederse, 6 lira demenin mahzuru olur mu?
CEVAP
Mahzuru olmaz Herkes, malını istediği fiyattan satabilir
Kredi kartı puanları
Sual: Bir tanıdığının kredi kartıyla, alış veriş edilse, kazanılan puanlar, kimin hakkıdır?
CEVAP
Özel bir anlaşma yapılmamışsa, puanlar kart sahibinin olur
Mesul müdürlük
Sual: Bir diş tabibi, bir muayene yeri açsa, fakat kendisi hiç işle uğraşmasa, bütün işleri diş teknisyeni yapsa, diş doktoruna da, diplomasından dolayı, belli bir ücret verilse, diş hekiminin diplomasına karşılık aldığı ücret helal olur mu? Bunun gibi, bir eczacı, bir eczane açsa, ilaç işine hiç karışmasa, hepsini eczacı kalfası yapsa, kalfa, eczacıya belli bir ücret verse, eczacının, diplomasına karşılık aldığı ücret helal olur mu?
CEVAP
Mesuliyet diş tabibinde ve eczacıda olduğu için, belli bir ücret almasında mahzur yoktur Kalfa, yanlış bir ilaç verse eczacıdan sorarlar Diş teknisyeni yanlış bir şey yapsa onu da, diş tabibinden sorarlar Mesul [sorumlu] müdür oldukları için ücret helal olur
Sual: İçki satan yerden alış veriş yapmak caiz midir?
CEVAP
İhtiyaç olunca veya içki parası, para üstü olarak alınmazsa caiz olur Büyük marketlerde, çok kasa olduğu için, içki parasının para üstü olarak alınma ihtimali daha azdır Tam para verilirse, yahut kredi kartı kullanılırsa, bu ihtimal hiç kalmaz (İçki satan fâsıktır, fâsıkla alış veriş yapmamalı) denebilir Bu ayrı bir husustur Namaz kılmayan, içki içen fâsık birinin dükkanında, içki satılmıyorsa, ondan da alış veriş yapmak caiz olur
İçki ve domuz satmak
Sual: İçki ve domuz eti satan kimseyle alışveriş yapmak, fâsık oldukları için mi uygun değildir?
CEVAP
Fâsıklık yönünden değildir Açıktan günah işleyenlerin hepsi fâsıktır Mesela açıkça kumar oynayan, namaz kılmayan kimse fâsıktır Başı açık bayan tezgâhtar fâsıktır Fâsıkla, hatta kâfirle alışveriş sahihtir Salihlerle alışveriş yapmak daha iyidir, ama o ayrı bir konudur
İçki ve domuz, dinen mal olmadığı için, bunların alınıp satılması sahih olmaz Bunlar gibi kan ve leş satmak da bâtıldır Eğer o marketten başka bir şey alınacaksa, paranın üstü de yoksa içki veya domuz parası karışmamış olacağı için caizdir Kredi kartıyla alınca zaten karışmıyor Dinimize, milletimize düşmanlık eden şirketler içki veya domuz satmasa da, onlarla da alışveriş caizse de, mecbur kalmadıkça kaçınmaya çalışmalıdır
Sual: Pikniğe giderken, eşit para toplayıp, yiyecek içecek alıyoruz Beraber yiyip içiyoruz Ama kimimiz az, kimimiz çok yiyip içmiş oluyoruz Caiz oluyor mu?
CEVAP
Evet
Sual: İpekböceği kozasını satıyoruz Sattığımız kimseler, bu kozaları fırınlayarak öldürüyorlar Bu kozaları bu kimselere satmakta mahzur var mıdır?
CEVAP
İpek böceğini öldürmek için güneşe koymak caiz olduğu için, satılmasında mahzur olmaz Günah fırınlayana olur
Kumar aleti satmak
Sual: Kumar aletlerini satmak, caiz midir?
CEVAP
Hayır, caiz değildir
Sual: Bağımıza arılar konmuş ve bal yapmış Bir arkadaş, kovan getirmiş Balı bırakıp, arıları götürürken gördük Arılar ve bal kimindir?
CEVAP
Arılar bulanındır Bal ise bağ sahibinin olur
Sual: Bir yardım sandığımız var Üyelere yardım edilebilir mi?
CEVAP
Üye dışındaki fakirlere yardım edilir Üyelere ancak faizsiz ödünç verilir
Mektupla alış veriş
Sual: Bir kimse mektupta, malını şu kadar liraya sattığını birisine bildirse, o da mektubu okuyunca kabul ettim dese, alış veriş sahih midir?
CEVAP
Evet, sahih olur Şimdi, internet yoluyla yapılan alış verişler de, bunun gibi sahihtir
Erkeklere altın yüzük satmak
Sual: Kuyumcunun, erkeklere haram olan ziynet eşyası, mesela altın yüzük satması caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir Altın yüzüğü erkeklerin takması haramdır, satmak haram değildir; çünkü altın yüzüğü yatırım için almış olabilir Yanımda dursun para ihtiyacı olursa bozdururum diyebilir Altın yüzüğün kendisi haram değil, kullanılması haramdır Bir erkek, bir Reşat altını alsa, boynuna kadınlar gibi takmasa; fakat cebinde bulundursa günah olmaz Takması haramdır, bulundurması günah değildir
Vekil asıl gibidir
Sual: Şirketin alacaklarını tahsil eden veya hayır için, makbuz karşılığı para toplayan kimse, topladığı paraları, daha sonra yerine koymak şartıyla harcayabilir mi?
CEVAP
O işin vekili sayıldığı için, yerine koymak şartıyla harcayabilir
Sual: Marketlerde iken çocuk su diye tutturuyor yahut oradaki bir şeyi alıp yiyor Biz de, şişeyi veya kutusunu alıp kasada ödüyoruz Parasını ödemeden yemek caiz oluyor mu?
CEVAP
Fiyatları belli olduğu için caiz olur Lokantalarda, pastanelerde, kahvelerde de parasını ödemeden yiyip içmekte mahzur yoktur Çünkü yenilip içilenlerin fiyatları bellidir
Terzide artan kumaş
Sual: Bir terzide, müşteriden büyük küçük kumaş artıkları kalıyor Bunları terzinin kullanması caiz olur mu?
CEVAP
Evet, caizdir Böyle şeyler âdete bağlıdır Kumaş olarak işe yaramıyorsa kullanabilir İşe yarıyorsa müşteriye verilir
Reklâm kâğıtlarını basmak
Sual: Matbaamızda, içki ve kumar aletleri gibi, haram olan şeylerin reklâm kâğıtlarını basmak haram mıdır?
CEVAP
Haram değilse de, haramın reklâmını yapmamaya, dolaylı da olsa, haram işlere sebep olmamaya çalışmalıdır
Sual: Karate ve tekvando gibi sporlardan para kazanmak caiz midir?
CEVAP
Namaza mani olmazsa, avret yeri de açık olmazsa, caizdir
Selem satışı
Sual: Buğdayın kilosu 1 lira olsa, 3-5 ay sonra belki 2 lira olur Şimdi bize para gerekiyor Durumumuzu bilen bazı kişiler, 1 liradan üç ay sonra vereceğiniz buğdayı satın alırız diyorlar Satmamız caiz olur mu?
CEVAP
Buğdayın vasfını, miktarını, vaktini ve yerini söyleyerek, selem vermek ve alıcının da kabul etmesiyle, selem usulü satış caiz olur Mesela (1000 kilo makarnalık buğdayı 1 Ekimde, Meram’daki evimde bana teslim etmek üzere, 1000 liraya sana selem verdim) denir Satıcı da (Kabul ettim) demekle, selem vaki olur Yani peşin parayla, veresiye buğday satılmış olur (S Ebediyye)
Sual: Biri peşin, birkaç taksitle mal satıyoruz Müşteri kullanmadan malı getiriyor Biz de, (Peşin verdiğini almazsan, malı geri alırız) diyoruz Bu para bize helal midir?
CEVAP
Hayır, helal olmaz Malı az da olsa kullanmış olarak getirseydi, helal olurdu Müşteri anlaşmayı tek taraflı olarak bozamaz Yani satılan malı geri almayabilirsiniz; fakat geri almak ihsan olur, iyi olur
Televizyon satmak
Sual: Televizyon satmak caiz midir?
CEVAP
Günah olan işlerde kullanılması kesin olmadığı için, mubah şeyler seyretme ihtimali de olacağı için caizdir
Düşük fiyat
Sual: Bir malı, herhangi bir sebeple, alış fiyatından daha düşük bir fiyatla zararına satmakta mahzur var mıdır?
CEVAP
Bir ihtiyaç varsa, çok ucuza da satmakta mahzur olmaz Mesela, müşteri çekmek için, fakire yardım için veya bu mal zamanla bozulacaksa ucuza satılabilir
Sual: 5 kilo altını, 4 kilo altın ve 50 liraya veresiye satmak caiz midir?
CEVAP
Bir kısmı kâğıt para olsa da, altını altınla veresiye satmak caiz değildir Hepsini kâğıt parayla veresiye satmak caizdir
İnşaat şirketi
Sual: İnşaat şirketi olarak, plaj sitesi, içki fabrikası, turistik otel gibi yerler yapmak uygun mudur?
CEVAP
Günaha sebep olmayacak, fabrika, iş yeri, okul, ev gibi yerlerin inşaatı tercih edilmelidir
Minimum alışveriş
Sual: Kaç kuruştan aşağı alışveriş caiz olmuyor?
CEVAP
Bir fels değerinden aşağı alışverişler caiz olmaz Bir felsin itibarî kıymeti, şimdi bir altın liranın kıymetinin, on beşte biri kadar kuruş olmaktadır (S Ebediyye)
Bu ölçü bilinirse her zaman kendimiz hesaplarız Mesela, Cumhuriyet, Hamit gibi bir altın liranın, en ucuzunun kıymeti 525 lira olsa, bunun on beşte biri kadar kuruş, 35 kuruş olur Buna göre 35 kuruştan aşağı olan bir malın satılması caiz olmaz Mesela, bir ciklet 20 kuruşsa, 2 ciklet alınıp 40 kuruş verilirse mesele kalmaz Yahut 15 kuruşluk başka mal da alınırsa, mahzuru olmaz
Faydalı sanatlar
Sual: Hangi sanat daha kıymetlidir?
CEVAP
Dinimizde her sanat kıymetliyse de, insanlara faydası çok olan sanatlar -manifaturacılık ve ayakkabıcılık gibi- daha çok övülmüştür Avcılık da mubah bir sanatsa da, keyif için yapılması yasaklanmıştır İhtiyaç veya geçim için yapmak caiz ise de, başka bir sanatı tercih etmeli, çünkü can yakmak makbul değildir
Malın vasfının değişmesi
Sual: Fâsid alış verişle satın alınan kıyma, köfte yapılınca, bunun yenmesi caiz olur mu?
CEVAP
Satın alınmasında günah işlenmişse de, malın vasfı değiştiğinden, köfteyi yemek günah olmaz Bunun gibi, bir kimse, bir tavuk çalıp, etiyle yemek yapsa, çalması haramsa da, malın sıfatı değişince de mülkü olur Böyle bir yemeği pişirdikten sonra, tazmin etmek [bedelini sahibine vermek] şartıyla, yenmesi, satması veya hediye etmesi, alanın da yemesi, caiz olur
Defter tutmak
Sual: Haram iş yapan tüccarın defterini tutmak caiz midir?
CEVAP
Zaruretsiz caiz olmaz
Veresiye döviz satmak
Sual: Euro, dolar ve Türk paraları birbirleriyle, veresiye satılmaları caiz midir?
CEVAP
Hayır
Hakkından vazgeçmek
Sual: Bazı yerlere sınavla öğrenci veya memur alınırken, girenlerden bazıları, (Sen girmezsen sana para verelim) deseler, girme hakkını satmak caiz olur mu? Bunun gibi ihaleye girme hakkı da satılabilir mi?
CEVAP
Buna hak satmak denmez, ferağ yani hakkından vazgeçmek denir Hak satılmaz; ama paralı veya parasız, haktan vazgeçmek caizdir
Bulunan hayvan
Sual: Sahipsiz bir hayvanı kesip, etini yemek veya satmak caiz midir?
CEVAP
Sahipsiz hayvanı, ilan ettikten sonra, sahibi çıkmazsa kesmek veya satmak günah değildir Sahibi çıkıp ispat ederse, kendisine bedelini ödemek gerekir
Vekâletle ev satmak
Sual: Bir arkadaş, (Evimi 80 bin liraya sat) dedi Ben de 90 bin liraya sattım Arkadaşa 80 bin lira verdim 10 bin lira daha vermem gerekir mi?
CEVAP
Gerekmez; ama 80 bin liraya sattım denirse, yalan söylenmiş olur Günah olur
Hileyle mal satmak
Sual: İtalya’da imal edilen malın aynısını Türkiye’de imal ediyorum İtalya malı diye yazmak caiz midir?
CEVAP
Hayır, hileyle satmak caiz değildir
Biblo yapmak
Sual: Biblo yani çeşitli insan ve hayvan heykelcikleri yapanın, bunlardan kazandığı para haram mıdır?
CEVAP
Evet, haramdır Biblo yapmak da, satmak da ve evde bulundurmak da haramdır
Hayvanları mumyalamak
Sual: Kartal, leylek gibi hayvanların içini temizleyip mumyalayarak, tavşan, kuzu gibi hayvanların da derilerinin içine ot doldurup, süs olarak kullanmak caiz midir? O odada namaz kılmak mekruh olur mu?
CEVAP
Süs için satılması caizdir Böyle içi ot doldurulmuş hayvan şekillerinin bulunduğu odada namaz kılmak mekruh olur Namaz kılarken bunları arka tarafa koymalı veya üstlerini örtmelidir
Haksız rekabet
Sual: Bir Yahudi, çömlekçi bir müslümanın karşısına bir çömlekçi dükkânı açar Müslüman çömlekçiden ucuz etiket yapıştırır Müslümanlar Yahudi’den almaya başlayınca Müslüman da daha aşağı indirir; fakat Yahudi, alış fiyatından da aşağı fiyatla yani zararına satar Müslüman Yahudi’yle başa çıkamayınca dükkânı kapatmak zorunda kalır Meydan Yahudi’ye kalınca tekrar fiyatları yükseltip zararını kapatır Bizim de bu taktiği uygulayarak rakiplerimizi alaşağı etmemiz haksız rekabete girer mi?
CEVAP
Evet, haksız rekabete girer Aşağıdaki menkıbedeki durum, buna benziyorsa da, haksız rekabet değildir; çünkü maddi kâr düşünülmüyor:
Medine’de bir Yahudi’nin ağzı kapalı bir su kuyusu vardı Suyu gayet tatlıydı Suyunu satardı Resulullah, (Rume kuyusunu kim satın alır, Müslümanlara sebil olarak verirse Cenneti kazanmış olur) buyurdu Hazret-i Osman, kuyunun yarısını aldı Nöbet yoluyla bir gün Hazret-i Osman’ın olacak, bir gün Yahudi’nin olacaktı Hazret-i Osman nöbetini sebil olarak dağıttı Yahudi ücretle satardı Müslümanlar da hazret-i Osman’ın nöbeti gelince, iki günlük su alırlardı Yahudi’nin nöbetinde uğramazlardı Yahudi’nin pazarı kesada uğrayınca, diğer yarısını da satmak istedi Önceki yarısını Yahudi’den 12 bin dirheme almıştı Bunu da 8 bin dirheme aldı Tamamını sebil etti (Menakıb-i çihar yar-i güzin)
Arsa karşılığında kat
Sual: Arsa karşılığında daire yaptırmak caiz midir?
CEVAP
Kendi arsası üzerinde, istisna [ısmarlama yani sipariş] yoluyla ev yaptırmak caizdir S Ebediyye’de deniyor ki:
Arsanın belli bir kısmı, mesela üçte ikisi, hisse-i şayıa [ortak mülkiyet] olarak müteahhide veresiye olarak satılır Müteahhitten alacağı olan paranın karşılığı olarak, istenilen kat, müteahhide ısmarlama yoluyla yaptırılır; çünkü kendi arsasına, istisna [ısmarlama] yoluyla apartman yaptırılması caizdir Ismarlama yoluyla yaptırılacak apartmanın, planının, kullanılacak her malzemenin cinsinin ve fabrikasının önceden söz kesilirken bilinmesi, kararlaştırılması gerekir
Ortak araba
Sual: Bir arkadaşla ortak araba alacağız Arabaya birimiz az, birimiz çok binebilir Bu şartla ortak araba almak caiz midir?
CEVAP
Yaptığınız sözleşmede bu durum bildirilmişse caiz olur
Haram işleyerek kazanılan
Sual: Kadın kuaförlüğü yapmış olan bir erkek, sonradan tevbe ederse, haram işleyerek kazanmış olduğu paraları ve o paralarla aldığı eşyaları ne yapması gerekir?
CEVAP
Kazanılan paranın haram olması ayrı, parayı haram işleyerek kazanmak ayrıdır Yani haram işleyerek kazanıldı diye, bu paralar haram olmaz İşlenen haramlara tevbe edip, bir daha işlemeyince, günahları affolur
Gazeteye abonelik
Sual: S Ebediyye’de, (Bakkala borç para verip, o para bitinceye kadar ondan mal satın almak haramdır, çünkü istifade etmek şartıyla ödünç vermek faiz olur) deniyor Buna göre, gazeteye abone olan kimse, ayın başında gazeteciye bir aylık gazete parasını verip, her gün bir gazete alması da faiz olmaz mı?
CEVAP
Faiz olmaz Gazeteciye parayı ödünç vermiyor, gazetenin ücretini peşin veriyor Bir malın fiyatını peşin vermenin mahzuru olmaz
Sepetin alış verişi
Sual: S Ebediyye’de, (Küçük çocuğun yaptığı alış veriş bâtıldır) deniyor Biz apartmanın son katında oturuyoruz Apartmanın girişinde bir bakkal var İçine liste koyarak sepeti sarkıtıyoruz Listeye şu kadar pirinç, şu kadar zeytin, şu kadar ekmek ver diye yazıyoruz Belli bir para da koyuyoruz Bakkal belki eksik veya fazla tartarak bunları sepetin içine koyunca, biz sepeti çekiyoruz Çocuğun alışverişi sahih olmazsa, sepetin yaptığı alışveriş sahih oluyor mu?
CEVAP
Sepeti çekip, verilenlere rıza gösterilince, alışveriş sahih oluyor Listeyi çocukla da gönderip, çocuk gelince, yaptığı alışverişi kabul edersek, o da sahih olur
Para üstünü almamak
Sual: Taksicilik yapıyorum Ücreti 19 lira tuttu diyelim, müşteri 20 lira veriyor, (Üstü kalsın) diyor Bu bize helâl oluyor mu? Helalleşmek gerekiyor mu?
CEVAP
O size hediyedir Helalleşmek gerekmez
Tersi de olabilir Ücret 10,5 lira tuttu, 20 lira uzatmışsa, siz 10 lira yeter derseniz, hakkınız ona geçmiş olmaz 50 kuruşu hediye etmiş olursunuz
Verileni tatmak
Sual: Marketlerde tatmak için verilen tatlı, sucuk gibi şeyleri alıp yemekte sakınca var mıdır? Pazarda da tatmak için veriliyor Bunları yiyince helalleşmek gerekiyor mu?
CEVAP
Verilen hediyedir, bir sakıncası olmaz Helalleşmek gerekmez
Haram para almak
Sual: Müşteri haram parayla bakkaldan bir şey alsa, o para bakkala günah olur mu?
CEVAP
Hayır, bakkala günah olmaz
Veresiye almak
Sual: Parası olup, peşin alma imkânı varken, bir malı taksitle satın almak câiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir
İcra malını almak
Sual: Haczedilmiş malları satın almakta mahzur var mıdır?
CEVAP
Meşru haciz ise caizdir Yani bir kimse, borcunu kasten ödemese ve bu yüzden mallarına haciz konsa, o zaman bu malları satın almanın mahzuru olmaz
Bir de, bir kimse borcunu ödediği hâlde, senedini almamıştır veya başka şekilde iftiraya uğramıştır Bilinirse böyle haciz malı da alınmamalı Gümrüktekiler arasında da, buna benzer mallar olabilir (Ağlayanın malı gülene yâr olmaz) atasözü böyle gayrimeşru işler için söylenmiştir Fakat gayrimeşru olduğu kesin bilinmedikçe, haciz mallarını almak caizdir
İcraya vermek
Sual: Parası varken, kasten borcunu ödemeyeni icraya verip, mallarını haczetmek caiz midir? Bir de haczederken avukatlık ücreti dâhil başka zaruri masraflar oluyor Bunları da borçludan icra yoluyla almak caiz midir? Alacak gecikince, kanuni faizini de veriyorlar Bunları da almak caiz midir?
CEVAP
Kasten borcunu vermeyeni icraya vermek, malını haczetmek, avukatlık ücreti ve diğer mecburi masrafları almak caizdir Gecikme faizini almak caiz olmaz Fakat borç verildiği zaman, o parayla hangi ayardan ne kadar altın alınıyorsa, o kadar altın veya o altının değeri kadar para istemek caizdir
Para geçmez hâle gelirse
Sual: S Ebediyye’de, (Kâğıt paralar geçmez hâle gelirse, İmam-ı Ebu Yusuf’a göre pazarlıktaki, İmam-ı Muhammed’e göre tedavülden kalktığı zamandaki kıymeti verilir) deniyor Bu bir örnekle açıklanabilir mi?
CEVAP
Bir mal veresiye satıldığı zaman, mesela değeri 3 gram altın ise, para geçmez hâle gelince, İmam-ı Ebu Yusuf'a göre, müşteri satıcıya 3 gram altın vermek zorundadır Yahut 3 gram altının değeri kadar geçer para ne ise, ondan da verebilir Satıcı bundan fazlasını isteyemez Şimdi o mal çok pahalansa mesela 5 gram altın olsa, ancak o zamanki değerini isteyebilir, satıcı o değerden ücretini almak zorundadır (Malım pahalandı 5 gram ver) diyemez
Tersi de olabilir Malın değeri düşer, 2 gram altın edebilir Müşteri, (Malın değeri düştü, ben buna 2 gram veririm) diyemez Malın satışındaki değer geçerlidir İmam-ı Muhammed’e göre ise, paranın geçmez olduğu zamandaki değerinden verilir Bir zaman sonra para geçmez hâle gelince, o zaman malın değeri 3 gram altın iken, ya artarak 4 gram olmuştur veya eksilerek 2 grama inmiştir Yahut yine 3 gram olarak kalmıştır O zamanki değeri ne ise, satıcı onu ister Satıcı, (Bakın, malım, paranın tedavülden kalktığı zamanda 4 gram altın oldu) diyerek 4 gram altın isteyemez Müşteri de, (Bakın, bu mal 2 gram altın alabiliyor, 2 gram altın vereyim) diyemez O malın, paranın tedavülden kalktığı zamandaki kıymeti ne ise, onu verir Ama fetva İmam-ı Ebu Yusuf'a göredir
Eğer alıcı ve satıcı anlaşırlarsa İmam-ı Muhammed'in kavline göre de hareket edebilirler
Enflasyon sebebiyle paranın değeri düşünce de veya herhangi bir sebeple artınca da hüküm böyledir
Şüpheli parası olan
Sual: Parasında haram şüphesi olan, bunu nasıl aklayabilir?
CEVAP
Parasının helal olduğunda şüphesi olan, birinden ödünç alıp borcunu şüpheli parasıyla ödemeli Müttekiler, [paraları şüpheli olmasa da] her ihtiyaçlarını temin ederken, böyle yapmışlardır (S Ebediyye)
|