Dünya Edebiyatına Toplu Bakış

Yunan Edebiyatı
Bütün dünya edebiyatının ilki olmak özelliği taşıyan Yunan edebiyatı yazılı edebiyatın başlangıcı olan Homeros çağından önceki masal ve efsâne devrinin dışında başlıca şu devirlere ayrılır

I - Kahramanlık devri (MÖIX VIII yüzyıl) : Bu devirde yalnız Yunan edebiyatının değil bütün dünya edebiyatının en eski ve en büyük destan şairi sayılan Homeros yetişmiştir Homeros' tan bir yüzyıl sonra yetişen Issiodes de didaktik şiir alanında eserler vermiştir

II - M Ö VII - V yüzyıllar : Bu devirde lirik şiir gelişmiş, yergi alanında, kahramanlık şiirleri alanında ve masal alanında eserler veren sanatçılar da yetişmiştir En ünlü şairler Sapho, Arhilogos, Tirteus, Anakreon, Simoidis' tir, Aisopos da masalları ile ünlüdür

III -Altın Çağ (M Ö V yüzyıllar) : Yunan sanat ve fikir hayatının en parlak devri olan bu yüzyıllarda Yunan ve dünya edebiyatlarının en büyük tragedya ve komedya şairleri yetişmiştir Tragedya alanında Aiskhylos Sophokles, Euripides; komedya alanında Aristophanes, Menandros en ünlü şairlerdendir Bu devirde yetişen şairlerden biri de Yunan edebiyatının en büyük lirik şairlerinden olan Pindaros'tur Yunan edebiyatı şiir alanından başka bu devirde tarih, hitabet, felsefe alanında da en ünlü şahsiyetlerini yetiştirmiştir Tarih alanında Herodotus, Thukydides,Xenophan, Hitabet alanında Perikles, Demosthenes, İsokrates; Felsefe alanında-Sokrates, Eflâtun, Aristo gibi dünyanın en büyük şahsiyetleri arasında yer alan sanatçılar, bu devirde yetişmiştir

IV - İskenderiye çağı (M Ö III II yüzyıllar) : Atina'nın hürriyet çağının sona ermesinden sonra Yunanistan, eski kudretini kaybetmiş ve İskenderiye bir kültür merkezi haline gelmiştir Bu devrede, önceki devredeki gibi yalnız Yunan edebiyat ve fikir hayatının değil, bütün dünya edebiyat ve fikir hayatının en büyük şahsiyetleri artık yetişmez olmuştur Bu bakımdan, bu devirde eski büyük sanatçılar görülmez Pastoral şiir alanında Epikuros yetişen sanatçıların ünlüleridir

V - Yunan - Lâtin çağı (MÖ II - M S II yüzyıllar) : Roma egemenliğinden Hıristiyanlığın yayılmasına kadar süren bu devrede tarih ve biyograya alanında Plutarkhos, felsefe alanında Lukianos yetişmiştir

Latin Edebiyatı
I - Çıraklık devri (MÖ 242 - 78)
Yunan kültür ve sanatının etkisi altında olan bu devrede özellikle tiyatro ve hitabet alanında ünlü sanatçılar yetişmiştir Tragedyada Ennius, Komedyada Plautus, Terentius, yergi alanında Ducilius, hitabet alanında Cato ünlü sanatçılardandır

II - Augustus çağı (M Ö 78 - M S 14) Bu devir, Yunanlıların Perikles çagı gibi, Lâtin edebiyatının “altın çağı” dır Şiir, hitabet, tarih hâtıra alanında ünlü sanatçılar yetişmiştir Hitabet alanında Cicero, hitabet ve hâtıra alanında Caesar, tarih alanında Sallustinus, Titus Livius, şiir alanında Vergilius, Lucretius, Catullus, Horatius, Ovidius yetişen ünlü sanatçılardır

III - Gerileme devri (M S14-313):
Augusıtus'tan sonra Roma imparatorluğu parlak devirlerini artık yaşayamamış ve siyasî hayatla birlikte edebiyat ve fikir hayatında da bir gerileme başlamıştır Lâtince'nin de bozulmağa başlaması ile Lâtin edebiyatı devri kapanmıştır Bu devirde yetişen sanatçıların başlıcaları şunlardır: Masal ve efsane alanında Phaedrus, şiir alanında Lucanus, Martialis, luvelanis, felsefe ve talih alanında Seneca, tarih alanında Tacitus

İtalyan Edebiyatı
Gerçek anlamı ile İtalyan edebiyatı, Rönesans'la başlar Rönesans'tan önceki edebiyat, Lâtin dili ile İtalyan halk dilinin karması olan ve millî olmayan bir edebiyat özelliği taşır Bilhassa Sicilya kralı Frederik II nin desteklediği bir hareketle İtalyan halk dili XIII yüzyıla doğru edebiyat dili haline gelmeye başlamıştır (İtalya’da Rönesans'ı yaratan büyük sanatçıların yetişmesi ile de, XVI yüzyıldan itibaren İtalyan halk dili, yazı dili haline gelmiştir, İtalyan edebiyatı başlıca şu bölümlere ayrılır:

I - Birinci devre (XIV yüzyıla kadar) : Rönesans'a kadar italyan halk dili, bir edebiyat dili haline gelmiş, sanatçılar yarattıkları eserlerde Sicilya ve Toscana lehçelerini kullanmışlardır II - Rönesans devri (XIV - XVII yüzyıllar) : Avrupa'da Rönesans'ın başlangıç yeri olan İtalya’da, bu akımın en ünlü temsilcileri yetişmişlerdir Bunlar yalnız Rönesans'ın en büyük sanatçıları olmakla kalmamışlar, aynı zamanda İtalyan edebiyatının da kurucusu olmuşlardır Yalnız İtalya’nın değil, bütün dünyanın en büyük şairlerinden biri sayılan Dante ve Petrarka ile İtalyan halk dili, yazı dili haline gelmiş, küçük hikâye türünün kurucusu sayılan Boccaio, bu yüzyılda eserlerini vermiştir Bu büyük sanatçıların etkisi ile İtalya’da bir Humanizma akımı başlamış, XV yüzyıldan itibaren, eski Yunan ve Lâtin eserlerini incelemek, başlıca çalışma konusu olmuştur Böyle bir hazırlık devresinden sonra, XVI yüzyılda İtalyan Rönesans'ı en parlak devrini yaşamıştır Bu yüzyılda yetişen Riosto ve Tasso, İtalyan edebiyatının en büyük şairleri arasında yer alırlar Bu yüzyılda, gelişmeğe başlamış olan İtalyan nesri de, en ünlü sanatçısını, Machiavelli'yi yetiştirmiştir

III - Klâsisizra devri (XVIII yüzyıl): XVII yüzyılda bir gerileme gösterdikten sonra İtalya edebiyatı XVIII yüzyılda, Klâsisizm akımının etkileri altında kalmıştır Yergi şiirleri yazan Parin ve komedya yazarı olan Goldoni, bu akımın ünlü sanatçılarıdır

IV - Romantizm devri (XIX yüzyıl ): Beşeriyet ve cumhuriyet fikirlerinin yayılmağa başladığı millî birlik için çalışmaların olduğu bu yüzyılda, İtalyan edebiyatı Romantizm akımının etkisinde kalan sanatçıları yetiştirmiştir Bu akımın ünlü sanatçıları şunlardır :Lirik şair Leopardı, romancı Manzoni, hâtıra türündeki eserleri ile ünlü olan Silvio Pellioo

V - Realizm devri (XIX - XX yüzyıllar):

İtalyan edebiyatında Realizm akımının etkisi, XXX yüzyılın ikinci yansından itibaren başlamıştır İtalyan edebiyatının en kudretli şairlerinden sayılan Carduoci, tiyatro ve roman türündeki eserleri ile ünlü olan d'Annunzio dramları ve hikâyeleri ile ünlü olan Pirandello, bu akımın ünlü sanatçılarıdır

İspanyol Edebiyatı
İspanyol edebiyatı, 1000 yıllarına doğru, lirik karakterli küçük şairane hikâyelerle başlar Rönesans akımının İspanya'da kuvvet bulması ile en üstün devrini yaşar İspanyol edebiyatı başlıca şu bölümlere ayrılabilir:

I - Başlangıç devri (X yüzyıla kadar) : Bu devrede, halk şairleri tarafından ve herkesin önünde söylenen kahramanlık hikâyeleri, başlıca ürünler arasındadır

II - (Rönesans devri XVI - XVII Yüzyılar) İspanya'da Rönesans devrimlerinin en ünlü sanatçıları XVI yüzyılın ikinci yarısı ile XVII yüzyılın ilk yarısında yetişmişler ve bu sanatçılarla İspanyol Rönesans'ı en parlak çağını yaşamıştır Bu devrede, lirik şiirin yanında roman ve tiyatro türleri çok gelişmiştir Lirik şair olan Herrara, yalnız İspanyol edebiyatının değil, dünya edebiyatının da en, büyük romancılarından sayılan Cervantes, İspanyol edebiyatının en büyük piyes yazarı sayılan ve 2200 kadar piyes yazmış olan Lope de Vega, Caldeion, Tirso de Molina, Rönesans devrinin ünlü sanatçılarıdır

III - Romantizm devri (XIX yüzyılın ilk yarısı): Rönesans devrinde ünlü sanatçılar yetiştirerek en parlak çağını yaşayan İspanyol edebiyatı XVIII yüzyılda gerilemiş ve XIX yüzyılımı ilk yarısında bir canlılık kazanmıştır Romantizm akımının etkisi altında, çoklukla şiir ve tiyatro türlerinde eserler verilmiştir

IV - Realizm devri (XIX yüzyılın-ikinci yarısından sonra) : İspanyol edebiyatında, XIX yüzyılın ikinci yarısından itibaren Realizm akımının etkisi modern dram, komedya türlerinde eserler vermişlerdir Modern İspanyol romanının kurucusu sayılan Fernan Caballero, Peres Galdosy Unamuno, Blasco İbanez ünlü sanatçılardır

Fransız Edebiyatı
Öbür Batı edebiyatları gibi, gerçek anlamı ile Fransız edebiyatı, Rönesans devri ile başlar XV yüzyılda başlayan Rönesans devrine gelinceye kadar geçen devre, Fransız halk dilinin, edebiyat dili haline geçmesi için gerekli olan çalışmalarla doludur Fransız edebiyatı, başlıca şu bölümlere ayrılabilir:

I - Orta Çağ (XI - XII yüzyıllar) ; Bir destanlar çağı olan bu devrede, Fransız halk şairleri, çeşitli kahramanlık olaylarını, halk önünde terennüm etmişlerdir Bu kahramanlık destanlarının yanı sıra, dinî, Özellik taşıyan şiirler, ilâhiler, Yunan - Lâtin medeniyetinden konularını alan hikâyeler, Haçlı seferleri hikâyeleri, komik hikâye ve şiirler, halk lirizmini ihtiva eden şiirler, bu devrin başlıca ürünleri arasındadır

II - Orta Çağ'dan Rönesans'a geçiş (XIV - XV yüzyıllar):

Derebeyliğini kalkarak, yerine krallığın hâkim olmağa başladığı bu devrede, eski yaygın halk edebiyatı bundan önceki devredeki kadar yayılamamış Fransız edebiyatı verimsiz ve fakir kalmıştır Yalnız XV yüzyılda doğru nesir alanında bir canlılık görülür

III - Rönesans devri (XV - XVI yüzyıllar) : XIV yüzyıldan itibaren başlayan İtalyan Rönesans'ının etkisi ile Fransa'da eski Yunan - Lâtin etkisi artmağa başlamış ve Fransız Rönesans'ı, ilk hazırlık devrelerini geçirdikten sonra, Fransız edebiyatının ilk büyük şairi olan Villon'la Rönesans'a geçmiştir Lâtince şiir yazma yerine Fransızca şiir yazmayı savunan “La Pleiade” cılar (Ronsard, J Bellay ,Belleau, Thyard, Jodelle, Daurat ) Fransız dilini ahenk, üslup, ritm bakımından zenginleştirmişlerdir Bu devirde nesir dili de, romanları ile ünlü olan Rabelais denemeleri ile ünlü olan Montaigne ile büyük gelişme kaydetmiştirVI -Klâsaisizm devri : (XVI yüzyılın ikinci yansı XVI yüzyıl):

Bu devirde yetişen ünlü sanatçıların başında gelen Malherbe, Fransız dilini yabancı etkilerden kurtarıp gerek dil, gerekse nazım alanında Fransızcaya geniş adımlar attırmıştır Şiir türünde fablleriyle ünlü La Fontaine, Fransız tiyatrosunun kurucusu sayılan tragedya şairi Corneille, Fransız edebiyatının en büyük tragedya şairi sayılan Racine, Fransız edebiyatının olduğu kadar dünya edebiyatının da en büyük komedya yazarlarından olan Moliere, filozof Descartes, Pascal, tenkitçi Boileau, La Roch-foucauld, La Bruyere, bu devrin ünlü sanatçılarıdır

V - Felsefe ve müsbet ilimler devri : (XVIII yüzyıl):

Bu yüzyılda, geçen yüzyılların dindar ve muhafazakâr zihniyeti kaybolarak, çeşitli sosyal meseleler cesaretle incelenmiş sanatta bilim ve fen merakı, felsefî düşünce yer etmiştir Büyük filozofların ve sanatçıların yetiştirdiği bu yüzyılda Fransız ihtilâlini hazırlayan ünlü Fransız yazarlarımdan Montesquieu, şair, tragedya yazarı, romancı ve filozof olarak ünlü olan Voltaire, bütün Avrupa fikir hayatına geniş etkileri olan JJ Rousseau gibi büyük sanat ve fikir adamları yetiştirmiştir Bu yüzyılda Fransız edebiyatına tabiat sevgisini sokan Benardin de Saint Pierre ,eski Yunan - Lâtin edebî türlerini sanat görüşünü şiirlerinde aksettiren Andrenier, komedya türündeki eserleri ile ünlü olan Beaumarchais yetişmiştir VI romantizm, Realizm devri XVII XIX yüzyıllar): XVIII yüzyılın şiirsiz renksiz yalnız fikir ve düşünceye dayanan edebiyatına renk ve şevk dolu, uzak diyarları ,eski devirleri destanımsı hikâyelerle anlatan Chateaubriand'la Fransız edebiyatında büyük bir değişme olmuş ve Romantizm akımı başlamıştır Bu akım, Fransız romantik şairlerinin en büyüklerinden biri sayılan Lamartine Fransız edebiyatında felsefe şairi ve tiyatro yazarı olarak özel bir yeri olan Alfred ve Vigny, yalnız Fransa'nın değil, dünya edebiyatının da en büyük şair ve yazarlarından olan Victor Hugo, Alfred de Musset, Alexandre Du-jnas; Realizmi müjdeliyen Stendhal, Balzac, Merimee, Realizm akımının etkisi altında eserler veren Flauber, Alexandre Duma Fils, Concourt kardeşler, bu devir Fransız edebiyatının Ünlü sanatçılarıdır

VII - Yeri devir (XIX yüzyıldan zamanımıza kadar): Fransız edebiyatında, Romantizm ve Realizm akımlarından sonra, nazımda Parnasizm ve Sembolizm, nesirde Natürallzm akımlarının etkisi altında kalan sanatçılar yetişmiştir Şiiri yalnız güzel şekil olarak kabul eden ThĞodore de Banville, Fransız edebiyatının olduğu kadar dünya edebiyatının da büyük şairlerinden olan Baudlaire, Parnasse okulunun en özlü temsilcisi olan Leconte de Lisle, şiire bilimi ve felsefeyi sokan Sulyy Prodhomme JSembolizm akımının öncülerinden olan Stephan Mallarme, Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Natüralizm akımınm Fransız ve dünya edebiyatındaki ünlü temsilcisi Emile Zola, Alp Honse Daudet, Anatole France, Pierre Loti, Marcel Proust, Andre Gide, Paul Valery, Jules Romains ünlü sanatçılardandır

Zamanımızın Fransız edebiyatında, bu akımlardan başka Kübizm, Fütürizm, Dadaizm, Sürrealizm gibi çeşitli akımlar meydana gelmiş ve bu akımların ünlü sanatçıları yetişmiştir