Atasözlerinde Kalıplaşmanın Gerçekleşmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-01-2012

Atasözlerinde Kalıplaşmanın Gerçekleşmesi
Atasözleri bir toplumun ortak kullandığı kalıplaşmış sözlerdir

Bu nedenle herhangi bir kimse, atasözlerindeki sözcükleri ya da sözcüklerin sırasını değiştiremez

Örneğin “Dikensiz gül olmaz

” atasözü “Gül dikensiz olmaz” şeklinde söylenemez

“Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür” atasözündeki “kaz” kelimesi yerine “ördek” veya “horoz” denmez

Bunun nedeni, atasözlerinin bir kişinin değil, bütün toplumun ortak malı olması ve o toplumun düşünce ve dil zevkini yansıtmasıdır

Ancak, bazı atasözleri tarihsel süreç içinde değişikliğe uğramıştır

Örnek: “Ayağını yorganına göre köskıl

” → “Ayağını yorganına göre uzat

” Bu atasözündeki “köskıl” kelimesinin yerine günümüzde “uzat” kelimesi kullanılmaktadır

Tarih boyunca dilde ve kültürde oluşan değişmeler atasözlerine de yansımıştır

Kalıplaşmanın bir istisnası da bir atasözünün farklı bölgelerde değişik şekillerde söylenmesidir

Örnek: Mum dibine ışık vermez

→ “Çıra dibi karanlık olur”

Örnek: Er ekmeği er kursağında kalmaz

→ Er lokması er kursağında kalmaz

Örneklerdeki gibi bazı atasözlerinde, hem sözcüklerin sırası hem de sözcükler değişebilmektedir

Ancak, bu değişiklik kişiden kişiye değil bölgeden bölgeyedir

Bu durum, atasözlerinin tarihsel süreç içinde ve farklı bölgelerde değişikliğe uğrayabildiğini gösterir

09-01-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Atasözlerinde Kalıplaşmanın Gerçekleşmesi Atasözlerinde Kalıplaşmanın Gerçekleşmesi Atasözleri bir toplumun ortak kullandığı kalıplaşmış sözlerdir Bu nedenle herhangi bir kimse, atasözlerindeki sözcükleri ya da sözcüklerin sırasını değiştiremez Örneğin “Dikensiz gül olmaz” atasözü “Gül dikensiz olmaz” şeklinde söylenemez “Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür” atasözündeki “kaz” kelimesi yerine “ördek” veya “horoz” denmez Bunun nedeni, atasözlerinin bir kişinin değil, bütün toplumun ortak malı olması ve o toplumun düşünce ve dil zevkini yansıtmasıdır Ancak, bazı atasözleri tarihsel süreç içinde değişikliğe uğramıştır Örnek: “Ayağını yorganına göre köskıl” → “Ayağını yorganına göre uzat” Bu atasözündeki “köskıl” kelimesinin yerine günümüzde “uzat” kelimesi kullanılmaktadır Tarih boyunca dilde ve kültürde oluşan değişmeler atasözlerine de yansımıştır Kalıplaşmanın bir istisnası da bir atasözünün farklı bölgelerde değişik şekillerde söylenmesidir Örnek: Mum dibine ışık vermez → “Çıra dibi karanlık olur” Örnek: Er ekmeği er kursağında kalmaz → Er lokması er kursağında kalmaz Örneklerdeki gibi bazı atasözlerinde, hem sözcüklerin sırası hem de sözcükler değişebilmektedir Ancak, bu değişiklik kişiden kişiye değil bölgeden bölgeyedir Bu durum, atasözlerinin tarihsel süreç içinde ve farklı bölgelerde değişikliğe uğrayabildiğini gösterir