Kayıkçı Kul Mustafa'nın Hayatı, Eserleri Ve Edebi Kişiliği

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-01-2012

Kayıkçı Kul Mustafa'nın Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
17

yüzyıl halk şiirimizin asker ozanlarından biri Kayıkçı Kul Mustafa

Cezayir'den Bağdad'a dek çeşitli beldeler dolaşmış, savaşmış, savaşlara destanlar, yenilgilere, şehitlere ağıtlar düzmüş bir Yeniçeri ozanı

Kayıkçı Kul Mustafa'nın doğum ölüm yıllarını bilemiyoruz

Yaşamı üzerine de açıklayıcı bilgilerden yoksunuz

Ölümünün, Abaza Hasan Paşa'nın ayaklanmasını dile getiren destandan 1659'dan sonra olduğu sanılıyor

Böylece Kayıkçı Kul Mustafa'nın 17

yüzyılın ilk yarısında yaşadığı ileri sürülüyor

Kayıkçı Kul Mustafa'yla ilgili bilgilerimiz, onun şiirlerinden çıkarıldığınca şöyle özetlenebilir: Murat Reis'in ölümü (1609) dolayısıyla söylediği ağıt

Buradan "Kayıkçı" sanını Cezayir'de bulunduğu sırada, görevinden ötürü aldığı sanılıyor

Padişah 2

Osman'ın bir ayaklanma sonucu öldürülmesini anlatan şiiri, Şah 1

Abbas'ın Bağdad'ı ele geçirişi, 4

Murat'ın 1630'da Bağdad'ı kuşatması üzerine yazdıkları Murat Reis'in ölümünden sonra 4

Murat'a "kul" olduğu, olayların içinde yaşadığını, yaşadığı olayların da şiirini söylediğini açıklıyor

Bunların içinde en ünlüsü "Genç Osman Destanı"dır

"Genç Osman", 4

Murat'ın Bağdad'ı kuşatmasında bir birlik komutanıdır

Yapılan saldırı sırasında kaleden atılan oklarla yaralanıp, Dicle'ye düşmüş, boğularak ölmüştür

Kayıkçı Kul Mustafa'nın bu olayla ilgili olarak söylediği "Genç Osman destanı kısa sürede bütün Anadolu'ya yayılmış, büyük ün kazanmıştır

Bugün bile "Genç Osman Destanı"nın etkisinin tümüyle silindiği söylenemez

Aslında, tarihlerin yazdıklarına göre Bağdad ancak 1638 yılında ele geçirilebilmiş, kale bedenlerine sancağı da Zor Mustafa Paşa dikmiştir ama bu olay kamuoyunda, Kayıkçı Kul Mustafa'nın dile getirdiği "Genç Osman Olayı"nın geniş etkisini silememiştir

forumsinsi

net Şiirlerinde kimi söylemelerde zorlamalar görülüyorsa da, döneminde halk beğenilerini zorlamayan, yalınlığı, içtenliğiyle geniş etki bırakmış, ozanları da bir ölçüde bu etki altına alabilmiştir

KARA GÖZLÜ DİLBER LEBİN LEZZETİ
Kara gözlü dilber lebin lezzeti
Sükker midir şerbet midir bal mıdır
Dökülmüştür ak gerdanın üstüne
Kakül müdür sırma mıdır tel midir

Kudretinden eğnine hulle biçilmiş
Gerdanına siyah benler saçılmış
Hüsnünün bağında çiçek açılmış
Lale midir sümbül müdür gül müdür

Gönlümdür aşk ile arayup süzen
Ağyar olur yarin ardınca gezen
Söyledikçe kara bağrımız ezen
Ağız mıdır dudak mıdır dil midir

Alçakları koyup yüksekte uçmak
Rakib-i naşiye sırrını açmak
Yadlara meyledip fakirden kaçmak
Adet midir kanun mudur yol mudur

Mustafa der acep gördüğüm düşü
Dilbere meyletmek aşıkın işi
Yolunda harcolan gözümün yaşı
Derya mıdır ırmak mıdır göl müdür

GELE DİLBER GEL ALLLAHI SEVERSEN
Gele dilber gel Allahı seversen
Gel ağlatma beni eller içinde
Ne acayip olur şu halk-ı alem
Söyleşirler bizi diller içinde

Bunca zaman hasretinden gülmedim
Böyle zalim olacağın bilmedim
Çok yerleri gezdim amma görmedim
Bencileyin geda kullar içinde

Bedir olur doğar artık dulunmaz
Akar çeşmim yaşı bir dem silinmez
Umarım ki şunda asla bulunmaz
Sencileyin gonce güller içinde

Mustafa söyler sözünü saz ile
Süregür devranı şevkce şaz ile
Kırmızılar giy de salın naz ile
Ko ben görüneyim çullar içinde

GECE GÜNDÜZ UYKU GİRMEZ GÖZÜME
Gece gündüz uyku girmez gözüme
İntizarım ela gözlü yar deyu
Gündüz hayalimde gece düşümde
Selamı çok bir efendim var deyu

Ben bilirim yar sevgisi candandır
Yarsız bana fena dünya zindandır
Benim ulu korkum hemen şundandır
Gayrılara gönül vere yar deyu

Ne mümkündür yüzüm yardan döndürem
Yeri göğü aşk oduna yandıram
Bir sırdaşım yoktur yare gönderem
Var cananın hatırını sor deyu

Kul Mustafa kulluğunu bilmez mi
Varıp dostun bahçesine girmez mi
Dilber bize bir destimal vermez mi
Ağladıkça çeşmin yaşı sil deyu

BUGÜN BEN BİR GÜZEL GÖRDÜM
Bugün ben bir güzel gördüm
Yeşiller giymiş ağ üzre
Bir bakışta aklım aldı
Dururken ben ayağ üzre

Mah yüzüne mi bakılır
Bakanlar yanıp yakılır
Her söyledikçe dökülür
Leblerin balı yağ üzre

Beni mesteden canıdır
Zülfü gönüller damıdır
Her biri birer haramidir
Kirpikleri kapağ üzre

Der Mustafa geldi ise
Hak inayet kıldı ise
Ferhat dağı deldi ise
Koyam ben dağı dağ üzre

DESTAN
Kalktı yelken etti Murad'î Reis
Başabaş düşmana varjrım demiş
Vaktinize hazır olun gaziler
Ya şer verir ya ser alırım demiş

Biz şaşırttık düşmanlara yolunu
Kimse bilmez gazilerin halini
Hazır eylen kapıdanın birini
Alırım, yedekte sürürüm demiş

Türk pirleri eydür: Kurtarın bizi
Biz söyledik: Allah kurtarır Sizi
Ölenimiz şehit, öldüren gazi
Gün bu gündür beyler, ururum demiş

Kul Mustafa daim söyler özünden
Gazileri cenk eylemiş izinden
Koyuverin Türk'ü pranganızdan
Yoksa hepinizi kırarım demiş

TELLİ TURNAM
Telli turnam bizim yerden ne haber
Aceb bizim yerlerimiz nic'oldu
Büibül uçtu gurab kondu dallara
Mor sümbüllü bağlarımız nic'oldu?

Bu dünyada biz çekelim kahırlar
Dost elinden hem içelim zehirler
Issız kalmış han, odalar, ahırlar
Hükmü geçen beylerimiz nic'oldu?

Ulu hendeklerden sular akar mı?
Nazlı dilber arkamızdan bakar mı?
Hiçbir dağa iki duman çöker mi?
Zuîümetde kalan yerler nic'oldu

Kul Mustafa dediceğin etti mi?
Felek işimize uğru kattı mı?
Her birimiz bir diyara gitti mi?
Ölen öldü sağlarımız nic'oldu?

09-01-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kayıkçı Kul Mustafa'nın Hayatı, Eserleri Ve Edebi Kişiliği Kayıkçı Kul Mustafa'nın Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği 17 yüzyıl halk şiirimizin asker ozanlarından biri Kayıkçı Kul Mustafa Cezayir'den Bağdad'a dek çeşitli beldeler dolaşmış, savaşmış, savaşlara destanlar, yenilgilere, şehitlere ağıtlar düzmüş bir Yeniçeri ozanı Kayıkçı Kul Mustafa'nın doğum ölüm yıllarını bilemiyoruz Yaşamı üzerine de açıklayıcı bilgilerden yoksunuz Ölümünün, Abaza Hasan Paşa'nın ayaklanmasını dile getiren destandan 1659'dan sonra olduğu sanılıyor Böylece Kayıkçı Kul Mustafa'nın 17 yüzyılın ilk yarısında yaşadığı ileri sürülüyor Kayıkçı Kul Mustafa'yla ilgili bilgilerimiz, onun şiirlerinden çıkarıldığınca şöyle özetlenebilir: Murat Reis'in ölümü (1609) dolayısıyla söylediği ağıt Buradan "Kayıkçı" sanını Cezayir'de bulunduğu sırada, görevinden ötürü aldığı sanılıyor Padişah 2 Osman'ın bir ayaklanma sonucu öldürülmesini anlatan şiiri, Şah 1 Abbas'ın Bağdad'ı ele geçirişi, 4 Murat'ın 1630'da Bağdad'ı kuşatması üzerine yazdıkları Murat Reis'in ölümünden sonra 4 Murat'a "kul" olduğu, olayların içinde yaşadığını, yaşadığı olayların da şiirini söylediğini açıklıyor Bunların içinde en ünlüsü "Genç Osman Destanı"dır "Genç Osman", 4 Murat'ın Bağdad'ı kuşatmasında bir birlik komutanıdır Yapılan saldırı sırasında kaleden atılan oklarla yaralanıp, Dicle'ye düşmüş, boğularak ölmüştür Kayıkçı Kul Mustafa'nın bu olayla ilgili olarak söylediği "Genç Osman destanı kısa sürede bütün Anadolu'ya yayılmış, büyük ün kazanmıştır Bugün bile "Genç Osman Destanı"nın etkisinin tümüyle silindiği söylenemez Aslında, tarihlerin yazdıklarına göre Bağdad ancak 1638 yılında ele geçirilebilmiş, kale bedenlerine sancağı da Zor Mustafa Paşa dikmiştir ama bu olay kamuoyunda, Kayıkçı Kul Mustafa'nın dile getirdiği "Genç Osman Olayı"nın geniş etkisini silememiştirforumsinsinet Şiirlerinde kimi söylemelerde zorlamalar görülüyorsa da, döneminde halk beğenilerini zorlamayan, yalınlığı, içtenliğiyle geniş etki bırakmış, ozanları da bir ölçüde bu etki altına alabilmiştir KARA GÖZLÜ DİLBER LEBİN LEZZETİ Kara gözlü dilber lebin lezzeti Sükker midir şerbet midir bal mıdır Dökülmüştür ak gerdanın üstüne Kakül müdür sırma mıdır tel midir Kudretinden eğnine hulle biçilmiş Gerdanına siyah benler saçılmış Hüsnünün bağında çiçek açılmış Lale midir sümbül müdür gül müdür Gönlümdür aşk ile arayup süzen Ağyar olur yarin ardınca gezen Söyledikçe kara bağrımız ezen Ağız mıdır dudak mıdır dil midir Alçakları koyup yüksekte uçmak Rakib-i naşiye sırrını açmak Yadlara meyledip fakirden kaçmak Adet midir kanun mudur yol mudur Mustafa der acep gördüğüm düşü Dilbere meyletmek aşıkın işi Yolunda harcolan gözümün yaşı Derya mıdır ırmak mıdır göl müdür GELE DİLBER GEL ALLLAHI SEVERSEN Gele dilber gel Allahı seversen Gel ağlatma beni eller içinde Ne acayip olur şu halk-ı alem Söyleşirler bizi diller içinde Bunca zaman hasretinden gülmedim Böyle zalim olacağın bilmedim Çok yerleri gezdim amma görmedim Bencileyin geda kullar içinde Bedir olur doğar artık dulunmaz Akar çeşmim yaşı bir dem silinmez Umarım ki şunda asla bulunmaz Sencileyin gonce güller içinde Mustafa söyler sözünü saz ile Süregür devranı şevkce şaz ile Kırmızılar giy de salın naz ile Ko ben görüneyim çullar içinde GECE GÜNDÜZ UYKU GİRMEZ GÖZÜME Gece gündüz uyku girmez gözüme İntizarım ela gözlü yar deyu Gündüz hayalimde gece düşümde Selamı çok bir efendim var deyu Ben bilirim yar sevgisi candandır Yarsız bana fena dünya zindandır Benim ulu korkum hemen şundandır Gayrılara gönül vere yar deyu Ne mümkündür yüzüm yardan döndürem Yeri göğü aşk oduna yandıram Bir sırdaşım yoktur yare gönderem Var cananın hatırını sor deyu Kul Mustafa kulluğunu bilmez mi Varıp dostun bahçesine girmez mi Dilber bize bir destimal vermez mi Ağladıkça çeşmin yaşı sil deyu BUGÜN BEN BİR GÜZEL GÖRDÜM Bugün ben bir güzel gördüm Yeşiller giymiş ağ üzre Bir bakışta aklım aldı Dururken ben ayağ üzre Mah yüzüne mi bakılır Bakanlar yanıp yakılır Her söyledikçe dökülür Leblerin balı yağ üzre Beni mesteden canıdır Zülfü gönüller damıdır Her biri birer haramidir Kirpikleri kapağ üzre Der Mustafa geldi ise Hak inayet kıldı ise Ferhat dağı deldi ise Koyam ben dağı dağ üzre DESTAN Kalktı yelken etti Murad'î Reis Başabaş düşmana varjrım demiş Vaktinize hazır olun gaziler Ya şer verir ya ser alırım demiş Biz şaşırttık düşmanlara yolunu Kimse bilmez gazilerin halini Hazır eylen kapıdanın birini Alırım, yedekte sürürüm demiş Türk pirleri eydür: Kurtarın bizi Biz söyledik: Allah kurtarır Sizi Ölenimiz şehit, öldüren gazi Gün bu gündür beyler, ururum demiş Kul Mustafa daim söyler özünden Gazileri cenk eylemiş izinden Koyuverin Türk'ü pranganızdan Yoksa hepinizi kırarım demiş TELLİ TURNAM Telli turnam bizim yerden ne haber Aceb bizim yerlerimiz nic'oldu Büibül uçtu gurab kondu dallara Mor sümbüllü bağlarımız nic'oldu? Bu dünyada biz çekelim kahırlar Dost elinden hem içelim zehirler Issız kalmış han, odalar, ahırlar Hükmü geçen beylerimiz nic'oldu? Ulu hendeklerden sular akar mı? Nazlı dilber arkamızdan bakar mı? Hiçbir dağa iki duman çöker mi? Zuîümetde kalan yerler nic'oldu Kul Mustafa dediceğin etti mi? Felek işimize uğru kattı mı? Her birimiz bir diyara gitti mi? Ölen öldü sağlarımız nic'oldu?