Birinci Tbmm Dönemi

Birinci TBMM Dönemi
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılması
Mebuslar Meclisi Misak-ı Milli’yi ilan edince Anlaşma Devletleri İstanbul’u işgal ederek Meclis’in çalışmalarını engellediler (16 Mart 1920)

Mustafa Kemal Paşa, Mebuslar Meclisi’nin bu şekilde sona erebileceğini tahmin ediyordu Derhal kapanan meclisin yerine yeni bir meclisin açılması için çalışmalara başladı 19 Mart 1920'de bir genelge yayınlayarak Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanacağını, bunun için hemen seçimlerin yapılmasını, her sancaktan beş üyenin seçilerek 15 gün içerisinde Ankara’ya gönderilmesini istedi

Mustafa Kemal Paşa Meclisin yetkileri ve hükümetin kurulması konusundaki görüşlerini bir önerge şeklinde TBMM’ye sundu 24 Nisan 1920'de kabul edilen önergeye göre;

- Hükümet kurmak gereklidir
- Geçici kaydıyla bir hükümet reisi tanımak veya padişah kaymakamı atamak doğru değildir
- Mecliste toplanmış milli iradeyi vatanın geleceğine hakim kılmak temel ilkedir TBMM’nin üstünde güç yoktur
- TBMM yasama ve yürütme yetkisine sahiptir Meclisten ayrılacak bir heyet Meclise vekil olarak hükümet işlerini görür Meclis başkanı bu hükümetin de başkanıdır
- Padişah ve halifenin durumu bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra Meclis tarafından belirlenecektir

Önemi:
23 Nisan 1920'de TBMM’nin açılmasıyla yeni Türk Devleti kurulmuştur

TBMM’nin üstünde güç olmadığı belirtilerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır (3 madde)

“Geçici bir hükümet reisi tanımak doğru değildir” maddesi ile Meclisin bağımsızlığı ve devamlılığı belirtilmiştir (2 madde)

İlk TBMM’de “güçler birliği ilkesi” ve “Meclis Hükümeti sistemi” kabul edilmiştir (4 madde)

“Türkiye Büyük Millet Meclisi” adının kullanılması kurulan yeni devletin milliyetçi bir karakter taşıdığını ve Türk milletine dayandığını ortaya koymaktadır

TBMM, Mustafa Kemal Paşa’yı meclis başkanlığına seçti

“Milli Egemenlik” ilkesinin gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir adım atılmıştır

Çoğunluğu padişah ve halifeye bağlı olan bu insanları birleştiren temel amaç “Misak-ı Milli’nin gerçekleştirilmesi” idi Mustafa Kemal Paşa inkılâpları sonraya bırakarak, öncelikle vatanın kurtarılmasını amaçlamış, böylece milli birliğin korunmasını sağlamıştır

30 Nisan’da Mustafa Kemal Paşa, Avrupa devletlerinin dışişleri bakanlarına; TBMM’nin kurulduğunu, yabancı hükümetlerin, İstanbul Hükümeti ile yaptıkları ve yapacakları antlaşmaların Türk milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM tarafından tanınmayacağını bildirmiştir

1921 Anayasası’nın Kabulü (Teşkilât-ı Esasiye)
20 Ocak 1921 tarihinde “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” adıyla Türk Devleti’nin ilk anayasası olarak kabul edilmiştir

1921 Anayasası’nın Önemli Maddeleri
Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir

Yasama ve yürütme gücü TBMM’ye aittir

Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi’nce yönetilir ve “TBMM Hükümeti” adını alır

Şer’i hükümlerin yerine getirilmesi TBMM’ye aittir

Büyük Millet Meclisi başkanı, hükümetin de başkanıdır

Kanun-u Esasi’nin Teşkilat-ı Esasiye ile çelişmeyen hükümleri geçerlidir

Milletvekilleri seçimi iki yılda bir yapılır Eski Meclisin görevi yeni Meclis toplanıncaya kadar devam eder

Önemi
Yeni Türk Devleti’nin kuruluşunun hukuki ve siyasal bir belgesi olmuştur

Olağanüstü şartlardan dolayı çabuk karar almak ve hemen uygulayabilmek için “güçler birliği” ilkesi kabul edilmiştir (2 madde)

Ulusal egemenliğin tekliğine dayanarak İstiklâl Mahkemeleri meclis içinde kurulmuştur Böylece TBMM yargı gücünü de kullanmıştır

Dönemin şartları içinde ulusal birliği zedelememek için devletin rejimi belirtilmemiştir (1 ve 3 maddeler)

Meclis hükümeti sistemi kabul edilmiştir

“Şeriat hükümlerinin yerine getirilmesi” görevinin TBMM’ye verilmesi devlet yönetimini tek organda toplamayı amaçlamıştır Bu durum 1921 Anayasası’nın “laik” olmadığını göstermektedir (4 madde)

1921 Anayasa’nda en önemli değişiklikler 29 Ekim 1923 tarihinde gerçekleşmiştir Bu tarihte Cumhuriyet ilan edilerek devletin yönetim şekli belirlenmiş, “Meclis Hükümeti” sistemi yerine de “Kabine” sistemine geçilmiştir

Sevr Antlaşması ve Önemi
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile başka devletlerin güdümü ve yönetimine bırakılmıştır

Bu antlaşma ile I Dünya Savaşı’nın galipleri Osmanlı topraklarını paylaşmışlardır

Türklere hayat hakkı tanınmadığı gibi, azınlıklar çok geniş haklara sahip olmuşlardır

Osmanlı Anayasası’na göre barış antlaşmalarının mutlaka Mebuslar Meclisi tarafından onaylanması gerekliydi Mebuslar Meclisi dağıtıldığından Sevr Antlaşması onaylanmadı Bu yüzden Sevr, hukuki bakımdan geçerli değildir
Sevr Barış Antlaşması’na TBMM’nin tepkisi çok sert olduforumsinsinet Meclis bu barışı tanımadığını açıkladı Sevr’i imzalayanlar ve onaylayanlar da vatan haini sayıldı

Türk milleti, yaptığı Kurtuluş Savaşı’yla Sevr’in geçerliliğini önlemiş ve Sevr’in yerine Lozan Barış Antlaşması yapılmıştır